الوقت- کودتای نظامی علیه یک دولت منتخب به طور معمول مجموعه ای از تجزیه و تحلیل ها را در مورد مسیر پیش روی کشور به همراه دارد. این در حالی است که کودتاهای شکست خورده نیز ممکن است همان پیامدها را در برداشته باشند. براین اساس کودتای نافرجام ارتش ترکیه علیه رجب طیب اردوغان نیز پیامدهای متعددی برای روابط خارجی ترکیه خواهد داشت.
این کودتا آغاز یک مرحله جدید و آشفته در رابطه ترکیه و آمریکا را می دهد، چرا که مقامات ترکیه آن را به فتح الله گولنی مرتبط می دانند که پیش تر، متهم به ایجاد یک ساختار دولت موازی در بخش های پلیس، قوه قضائیه، و ارتش شده بود. در حال حاضر نیز با وجود شواهد مربوط به دخالت گولن و هوادارانش در این کودتا، این تصور در آنکارا وجود دارد که ایالات متحده تا کنون برای محدود کردن فعالیت های شبکه ای گولن سر باز زده، که شامل طیف وسیعی از مدارس و بسیاری از سازمان های جامعه مدنی است.ضمن آنکه اقامت دائم گولن در پنسیلوانیا نه تنها یک موضوع مورد تنارع در روابط دو جانبه است بلکه منشا مهم افزایش احساسات ضد آمریکایی در ترکیه است.
در دوران پس از کودتا، آمریکا تحت فشار قابل توجهی برای تجدید نگرش عدم مداخله نسبت به گولن قرار خواهد گرفت. به نحوی که این کودتا باعث شد تا این دو متحد ناتو لزوم حل و فصل این اختلاف مهم را در فوریت امر قرار دهند. عدم موفقیت در یافتن زمینه مشترک تحت این شرایط تغییر یافته، چشم انداز همکاری در بسیاری از سطوح را تضعیف می کند. تاثیر جنگ مشترک علیه داعش بر حملات هوایی که از طریق پایگاه هوایی اینجرلیک در جنوب ترکیه صورت می گیرد، بدون شک به خطر می افتد.
علاوه بر این، هر نقضی در این رابطه کلیدی بین دو کشور به انسجام ناتو در سیاست خود نسبت به روسیه لطمه وارد می کند، و ترکیه را تشویق به خروج از چارچوب مقابله جویانه ای خواهد کرد که اخیرا در نشست متحدان در ورشو معین شد.
پیامدهای این کودتای شکست خورده می تواند بر رابطه ترکیه با اتحادیه اروپا هم تاثیرگذار باشد. ترکیه و اتحادیه اروپا در ماه مارس بر سر یک بسته جاه طلبانه اقدامات که جریان مهاجران به اروپا را کند می کرد به توافق رسیدند. اما، با اینکه تنظیم این بسته می توانست یک اقدام موفقیت آمیز باشد ولی به لحاظ سیاسی آسیب پذیر باقی ماند. بزرگترین پاداش برای ترکیه، لغو محدودیت های ویزا برای سفر شهروندان ترکیه به منطقه شینگن توسط اتحادیه اروپا بود. این اقدام قرار بود در ماه ژوئن اجرایی شود. اما لغو ویزا به دلیل عدم موافقت ترکیه برای قبول برخی شروط باقی مانده، تا ماه اکتبر به تعویق افتاد.
در قلب این بن بست سیاسی درخواست اتحادیه اروپا قرار دارد که براساس آن ترکیه موظف است قوانین ضد تروریسم خود را به نحوی اصلاح کند که به هنجارهای تعیین شده توسط دادگاه حقوق بشر اروپا نزدیک تر باشد. هدف اتحادیه اروپا از این اقدام محدود کردن دخالت های قانونی در پرونده های تروریستی و منع سوء استفاده از این قوانین به عنوان ابزاری برای سرکوب آزادی بیان است. این در حالی است که فضای پسا-کودتا تمایل دولت ترکیه برای اصلاح چارچوب های ضد تروریستی اش را کاهش خواهد داد.
در نتیجه، وقوع بحران دیپلماتیک در ماه اکتبر بعید به نظر نمی رسد زیرا ترکیه مدعی خواهد شد که اتحادیه اروپا در عمل به تعهداتش شکست خورده است. بنابراین، کل بسته اقدامات در مورد مهاجران که براساس آن ترکیه به میزبانی از ۲.۸ میلیون پناهنده سوری ادامه می دهد، تحت خطر خواهد بود و این امر عواقبی را برای پناهجویان در بر خواهد داشت.
بنابراین باید گفت که کودتاهای ناکام دقیقا مانند کودتاهای موفق می توانند تاثیر عمده ای بر سیاست خارجی و امنیتی کشور وارد کنند. همچنانکه کودتای نافرجام ترکیه احتمال افزایش تنش در روابط این کشور با آمریکا و اروپا را بیشتر خواهد کرد.
جواد مددی
