میانمار یا برمه کشوری در آسیای جنوب شرقی است که از شمال شرقی با چین، از شرق با لائوس، از جنوب شرقی با تایلند، از غرب با بنگلادش و از شمال غربی با هند مرز مشترک دارد و از جنوب غربی با خلیج بنگال و از جنوب با دریای آندامان محصور است. برمه در سال ۱۸۴۲ توسط بریتانیا اشغال و ضمیمه خاک هند تحت استعمار شده و "برمه بریتانیا" نام گرفت. استقلال برمه در سال ۱۹۴۸ مورد موافقت بریتانیا قرار گرفت و پس از استقلال به همراه منطقه آراکان، به میانمار تغییر نام داد. از نظر وسعت میانمار دومین کشور بزرگ آسیای جنوب شرقی با مساحت ۶۷۸۵۰۰ کیلومترمربع است و جمعیتی بالغ بر ۵۵ میلیون نفر دارد.
ادیان و مذاهب میانمار
در میانمار بوديسم دين رسمي كشور است، ولي پيروان ساير مذاهب و اديان نيز در اجراي مراسم مذهبي خود آزادند. هشتاد و پنج درصد مردم برمه بودايي، هفت درصد مسلمان، چهار درصد هندو و دو درصد مسيحي‌اند. دو درصد باقي‌مانده را نيز آيين هاي بودايي چيني، تائوئيستي، كنفوسيوسي و نياكان‌پرستي تشكيل مي‌دهند.
مسلمانان در میانمار فرقه‌هاي گوناگون دارند. گروه هاي شافعي، حنفي، مالكي، حنبلي، چوليامسلم، بودامسلم، اصل حديث، قادياني، سوفيست، بنگالي‌مسلم، سورطي‌مسلم و وهابيت از آن جمله‌اند. بنابراین بيشتر مسلمانان برمه سني و بيشتر اينان نيز حنفي‌اند. اين مسلمانان مساجد، مدارس و پايگاه هاي مستقلي براي گروه خود دارند، ولي در عين حال متحد نيستند. گروه وهابيت نيز در برمه فعاليت مي‌كند. وهابيان با نوشتن كتاب ها و انجام سخنراني ها در همه شهرهاي برمه فعاليت دارند، تبليغ مي‌كنند، هر ماه جوانان را گردهم مي‌آورند و هر هفته هم در مساجد مختلف جلسه برگزار مي‌كنند.
چوليامسلم: اجداد اين گروه سال ها پيش هندو مذهب بوده‌اند و بعداً به اسلام گرويده‌اند. اكنون نيز زبان اصلي اين گروه هندوست. چوليامسلم با وهابيت اختلاف دارند، چون پنج تن اهل‌بيت(ع) را قبول دارند، گاه به نام پنج تن فاتحه‌خواني مي‌كنند، ايام محرّم اعمال خاصي دارند و احترام ويژه‌اي براي اهل‌بيت رسول(ص) قائل‌اند.
بودامسلم: در كشور ميانمار كساني كه تا امام ششم را پذيرفته‌اند، بودامسلم ناميده مي‌شوند. اين گروه فعاليت چنداني ندارند و فقط در پايتخت سه مسجد متعلق به آنان است. شمار اينان نيز بيش از دو هزار تن نيست. بعضي از آنها در مراسم شيعه شركت مي‌كنند و تولد امام صادق(ع) را جشن مي‌گيرند.
اهل حديث: اين گروه نيز با وهابيت متفاوت و مخالف‌اند. اينان همه احاديث را حجت مي‌دانند، به زبان عربي بسيار مسلط هستند و آموختن عربي را واجب مي‌دانند. شمار اهل حديث بيش از سه هزار نفر است.
قادياني: مسلمانان اين گروه را كافر مي‌دانند، اما آنها خود را مسلمان مي‌شمارند. اينان به خدا و رسول معتقدند، اما پيامبر را آخرين پيامبر نمي‌دانند. اهل اين گروه به كسي به نام احمد طهور معتقدند و احمد را كسي غير از پيامبر اكرم(ص) مي‌دانند.
سوفيست: اين گروه هم به آل محمد(ص) معتقدند، در شعرهاي خود فضايل اهل‌بيت(ع) را مي‌سرايند و با وهابيت سخت مخالف هستند. شمار پيروان اين گروه ها به بيش از پنج هزار تن مي‌رسد.
بنگالي‌مسلم و سورطي‌مسلم: اين دو گروه مهاجرند، به زبان خود حرف زنند و مساجدي هم براي خود دارند. بيشتر اينان پيرو مذهب شافعي و البته با وهابيت نيز موافق هستند. گروه سورطي نيز زبان مادري جداگانه دارند و پيرو مذاهب چهارگانه‌اند. مي‌توان گفت كه اين گروه با وهابيت تفاوتي ندارند.
شيعه: شيعيان در برمه از نسل ايرانيان يا هنديان‌اند. ايرانيان در گذشته از شهرهاي شيراز، كاشان، بهبهان و يزد به میانمار مهاجرت نموده‌اند و بيشتر هنديان نيز كه بعد از جنگ جهاني دوم به ميانمار مهاجرت كرده‌اند از شهر «نگر» هستند. شيعيان این منطقه بيش از سي هزار نفر نيستند و البته نسبت به گذشته افزايش يافته‌اند. شيعيان يك مسجد بزرگ مطابق معماری ايراني و يك مسجد كوچك مطابق معماری هندي دارند. در شصت سال اخير، كساني از ايران و هند براي تبليغ در ماه هاي رمضان، محرّم و صفر به اين دو مسجد سفر کرده و در آن به اقامه نماز جماعت و سخنراني پرداخته و نمازجمعه نيز خوانده‌اند.
هندو: اصل دين هندو با دين رسمي بودايي برمه چندان فرقي ندارد، اما اين دو در بعضي از اعتقادها و فرهنگ ها با يكديگر متفاوت هستند. هندوها هم در اصل از هندوستان به برمه مهاجرت كرده‌اند و پوشش، زبان محلي، مراسم ازدواج و آيين هاي ويژه‌اي دارند.
مسيحيت: دو درصد جمعيت مسيحي میانمار در شهرهاي مختلف پراكنده‌اند. البته كليساهاي بسياري در پايتخت شهر ديده مي‌شوند و مسيحيان در آنها به كارهاي علمي مي‌پردازند و در بعضي اوقات مراسم عبادي، مراسم ازدواج و جشن برگزار مي‌كنند. بيشتر مسيحيان این منطقه كاتوليك‌اند.
يهوديت: پيروان دين يهود در این منطقه اندك‌اند و در پايتخت سكونت دارند. مراسم عبادي و فرهنگي يهوديان در اين كشور شوري ندارد و محل برگزاري آيين هاي آنان، منحصر به کنیسه ای كوچك در پايتخت است.
در نهایت باید گفت که امروزه تنها مذهب بودايي در حكومت ايفاي نقش مي‌كند به طوری که حتي سربازان هم فقط از مذهب بودايي پذيرفته مي‌شوند و پيروان مذاهب ديگر حق ندارند وارد ارتش شوند.
تنش میان رژیم و اقلیت مسلمان میانمار
تقریباً تا سال ۱۷۷۴ میلادی مسلمانان در این نقطه از جهان مشکل عمده ای نداشتند، مشکلات از زمانی شروع می شود که یک بودایی به نام بوداپایا در آن منطقه به قدرت می‌رسد و با ملغی کردن اجرای قوانین اسلامی، مشکلاتی را برای مسلمانان ایجاد می کند. در واقع ریشه اصلی تنش میان مسلمانان میانمار و دولت از این قضیه نشات می گیرد. از آن زمان است که حقوق مسلمانان نادیده گرفته می‌شود، تبعیض‌ها تشدید می‌شود و مسئله مسلمانان به تدریج به عنوان یک معضل مطرح و کشورهای منطقه متوجه این موضوع شده و حتی به سطح بین المللی نیز می‌رود. این مسئله تا امروز نیز از موضوعات حقوق بشری در سطح بین الملل بوده و برخی از مسلمانان برای اینکه از این وضعیت رها شوند، به کشورهای هند و بنگلادش مهاجرت کردند و در آنجا زندگی می‌کنند.
طی تصویب قانون حقوق شهروندی در سال 1982، ۱۴۴ اقلیت موجود در میانمار ۱۳۵ اقلیت حق شهروندی دریافت کردند و ۹ دسته از اقوام اقلیت از حق شهروندی محروم شدند. از جمله بزرگترین این اقلیت‌های محروم، قوم روهینگیا است. روهینگیا به عنوان قومی مسلمان ۴% جمعیت میانمار را تشکیل می‌دهند و بیشتر در ایالت راخین در سواحل غربی میانمار ساکن هستند. دولت میانمار هیچگاه این اقلیت مسلمان را (که به خاطر اتخاذ سیاست های ضدبشری علیه آنها از جمله فقیرترین افراد ساکن این کشور هستند) به رسمیت نشناخته و آنها را مهاجران غیرقانونی نامیده است.
این اقلیت مسلمان که از مشکلاتی از قبیل عدم صدور کارت هویت، ممنوعیت تحصیل در دانشگاه ها، ممنوعیت استخدام در ادارات دولتی، لزوم کسب مجوز برای ازدواج و عدم صدور شناسنامه برای فرزند سوم به بعد، عدم برخورداری از حداقل خدمات عمومی از جمله خدمات بهداشتی و آموزشی و... رنج می برند به طوری که تا سال ۱۹۹۲ حدود ۳۰۰ هزار مسلمان مجبور به مهاجرت از کشور و فرار به بنگلادش شدند و برخی دیگر دستگیر، اعدام و یا مورد تجاوز واقع شدند. بار‌ها به مسلمانانی که به بنگلادش یا تایلند فرار کرده‌اند در ساحل این دو کشور اجازه ورود نداده و کشتی آنها را غرق کرده‌اند.
با این حال عمل غیراخلاقی دو مسلمان علیه یک زن بودایی، کشتار و ظلم بوداییان در سایه حمایت حکومت میانمار را تشدید کرد. این ماجرا بهانه‌ای برای افراطیان خشن جهت حمله به روستاهای مسلمان نشین و آتش زدن منازل آن ها شد. به دنبال این حادثه، ده نفر از مردان مسلمان میانمار توسط اوباش بودایی بدون هیچ محاکمه ای کشته و به دنبال این مسایل آتش جنگ مذهبی بین مسلمانان و بوداییان در این کشور شعله ور شد.
بنابر گزارش‌های رسانه‌ای در شورش های اخیر میانمار، اقلیت مسلمان عملاً تحت ظلم بوداییان قرار گرفته و به طرز وحشتناکی کشته شدند. به دنبال تشدید درگیری‌ها در غرب میانمار، بودایی‌ها با حمله به مناطق مسلمان نشین بیش از ۲۰۰۰ منزل مسکونی متعلق به مسلمانان را به آتش کشیدند و بیش از یک صد هزار نفر را آواره و بی خانمان کردند. در چندسال گذشته، دست کم ۱۰۰ هزار مسلمان آواره، و هزاران مسلمان دیگر نیز کشته شده‌اند. علاوه اتخاذ سیاست های تلافی جویانه به عنوان عاملی برای تشدید بحران در این منطقه؛ از دیگر ریشه های این بحران می توان اتخاذ یک سیاست حذفی در قبال مسلمانان و سازماندهی و شکل دهی به کشور براساس آیین بودا اشاره کرد که در راستای آن سایر مذاهب و گروه های قومی یا مجبور به همسان سازی با بودائیان و یا مجبور به مهاجرت های ناخواسته می شوند.
همچنین از دیگر ریشه های این بحران می توان به ولع سرمایه گذاری آمریکا بدون توجه به کشتارهای فجیع هزاران انسان بی گناه اشاره کرد تا جایی که حتی کشتار وسیع و گسترده این کشور را مصداق نسل کشی تلقی نمی کند. «سیت (سعید) دمیر» از صندوق کمک‌های انسان دوستانه ترکیه در این باره می‌گوید: قدرت‌های اصلی منافع مشخصی را در میانمار دارند و به دلیل این منافع در قبال وضعیت موجود در این کشور سکوت کرده‌اند. دمیر در ادامه افزود: میانمار همچنین منابع طبیعی مهمی دارد در نتیجه سیاست‌های آمریکا و چین در میانمار درگیر هستند و هر دو یعنی پکن و واشنگتن به دولت میانمار چشم دوخته‌اند.
هیلاری کلینتون نیز در سمت وزارت خارجه به میانمار رفت و در دیدار با تین سین، رئیس جمهور این کشور، قول ورود سرمایه گذاران آمریکایی به این منطقه را داد. سیاست آمریکا در مورد میانمار (و دیگر کشورهای جنوب شرق آسیا) این است که خود کنترل اقتصادی و سیاسی این کشور را در دست بگیرد و میانمار را در مقابل چین قرار دهد. این سرمایه گذاری‌ها هرچند نوعی گشایش در اقتصاد درحال رکود آمریکا محسوب می‌شود اما اعتراضات جهانی به کشتار مسلمانان، ممکن است مانع از تحقق این فرصت جدید از آمریکایی‌ها گردد.
اسلام هراسی جهانی نیز که رژیم میانمار همسو با غربی ها در در چارچوب یک سیاست جهانی هدفمند آن را دنبال می کند، از دیگر دلایل فجایع انسانی علیه مسلمانان در میانمار است. در واقع می توان گفت که کشتار میانمار یکی از محصولات همین اسلام هراسی است. مسأله ای که باعث شده تا در میانمار و بر اثر تبلیغات ضداسلام و ضدمسلمانی صدها و هزاران نفر از مسلمانان کشته شده و آن طور که باید و شاید نیز به این مسأله واکنش های فراگیر صورت نگیرد.
اخراج مسلمانان روهینگیایی از هند
از اوایل دهه ۹۰ میلادی هزاران مسلمان از سرکوب دولت میانمار گریخته و وارد هند شدند. خبرها حاکی از این امر است که اخیراً یک مقام ارشد در دولت هند اعلام کرده که همه 40 هزار مسلمان روهینگیایی که در این کشور زندگی می کنند، مهاجران غیرقانونی به شمار می روند و این کشور قصد دارد همه آنها، حتی آنهایی را که در آژانس پناهجویان سازمان ملل ثبت نام کرده اند، از هند اخراج کند.
کایرن ریجیجو، معاون وزیر کشور هند چندی پیش در پارلمان گفت دولت مرکزی به مقامات ایالتی دستور داده است همه مهاجران غیرقانونی از جمله روهینگیاها را شناسایی و از این کشور اخراج کنند. این در حالی است که کمیساریای عالی آوارگان سازمان ملل برای حدود 16 هزار و 500 روهینگیایی ساکن هند اوراق هویت صادر کرده است که بنا به اعلام این سازمان به آنها کمک می کند از «آزار و اذیت، بازداشت های بی دلیل و اخراج از کشور در امان بمانند.»
ولی ریجیجو که از افراد بسیار مطرح در دولت ملی گرای نارندرا مودی، نخست وزیر هند به شمار می رود در مصاحبه ای گفت: این اقدام کمیساریای عالی آوارگان سازمان ملل بی مورد است. وی تصریح کرد: آن ها این کار را انجام می دهند و ما هم نمی توانیم جلوی ثبت نام آنها را بگیریم. ولی ما پیمان مربوط به پناهجویان را امضا نکرده ایم. تا جایی که به ما مربوط می شود، روهینگیاها همگی مهاجران غیرقانونی هستند و هیچ حقی برای زندگی در این جا ندارند. هرکسی که مهاجر غیرقانونی است اخراج خواهد شد.
دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در هند اخیراً اعلام کرد اصول بازنگرداندن مهاجران به جایی که آنها با تهدید مواجه هستند بخشی از حقوق بین الملل است و اجرای آن برای همه کشورها فارغ از عضویت آنها در کنوانسیون پناهجویان، الزام آور است. روهینگیاها در هند در معرض اظهارنظرهای خصمانه ای قرار دارند و در طول ماه های گذشته، تظاهرات متعددی علیه آنها در هند برگزار شده است.
اما به گزارش رویترز؛ دو کشور میانمار و بنگلادش در حال مذاکره است تا مقدمات اخراج ۴۰ هزار مسلمان روهینگیایی را فراهم نماید. سخنگوی دولت هند اعلام کرده تنها ۱۴ هزار نفر از این مسلمانان مدارک شناسایی دارند و بقیه باید اخراج شوند.
نتایج، واکنش ها و بازخوردهای بین المللی
کشتار مسلمانان بی گناه میانمار در چند سال اخیر همان طور که بیان شد دلایل مختلفی از جمله اسلام هراسی جهانی، ریشه های نژادپرستی و طرد مسلمانان به عنوان شهروندان میانمار و... دارد. بدون تردید تنها راه مقابله با رفتار نامناسب مردم و دولت میانمار با مسلمانان این کشور به رسمیت شناخته شدن مسلمانان روهینگا به عنوان شهروندان این کشور است که این مسأله نیز بدون دخالت نهادهای جهانی، منطقه ای و فرامنطقه ای قابل اجرا نیست.
اگرچه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد پس از سال ها سکوت در مقابل جنایات میانمار برضد مسلمانان روهینگیا، اقدامات ضدمسلمانان در این کشور را محکوم کرد؛ اما به نظر می رسد این تصمیم گیری شورای حقوق بشر بیشتر یک اقدام صوری و تصنعی در جهت رفع تکلیف و رهایی از واکنش های احتمالی است تا اینکه در جهت احقاق حقوق واقعی مسلمان این منطقه باشد زیرا از مدت ها پیش مستنداتی تصویری از سوی دیده بان حقوق بشر و عفو بین الملل ارائه شده است.
این سکوت سازمان ملل و سایر نهادهای صالح در قبال رسیدگی به جنایات علیه بشریت و نسل کشی در میانمار سبب شد تا ارتش میانمار به ادامه جنایات خود علیه مسلمانان ادامه دهد. پس از چند سال سکوت این نهادها که ظاهراً حافظ صلح و امنیت بین المللی هستند انتظار می رفت سازمان ملل با اقتدار بیشتری به این قضیه رسیدگی کند و در کنار شورای حقوق بشر و سایر نهادهای سازمان ملل نظیر؛ شورای امنیت نسبت به این مسئله ورود می کردند و از حقوق اقلیت مسلمانان میانمار، دفاع می‌نمودند.
ملیحه سالم؛ پژوهشگر مسائل سیاسی
