عربستان در روزهای گذشته در لوای طرح ترامپ برای ایجاد مناطق امن و شکست داعش در سوریه، از قصد خود برای اعزام نیرو به خاک این کشور خبر داده که با هدف واگذاری اراضی تحت اشغال داعش به نیروهای معارضه حاضر در گفتگوهای صلح و تقویت موضع این نیروها در مذاکرات است. در این زمینه سعودی ها نگران مددرسانی ارتش عراق به نظام سوریه در شکست گروه های تروریستی خارج از طرح آتش بس و افتادن مناطق تحت اشغال این گروه ها به دست ارتش سوریه است.
الوقت- روز شنبه عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان سعودی در سفری از پیش اعلام نشده وارد بغداد شد و با مقامات این کشور به گفتگو و رایزنی پرداخت. پوشش خبری این سفر پس از اطلاع رسانی وزارت خارجه عراق، در اولویت رسانه های عراق و منطقه قرار گرفت زیرا این اولین سفر یک مقام بلندپایه سعودی به عراق پس از سال 2003 میلادی تاکنون بوده است. با توجه به اهمیت این موضوع، در ادامه به بررسی مهمترین اهداف احتمالی سعودی ها از ارسال وزیر خارجه خود به بغداد در این مقطع زمانی پرداخته هواهد شد.
ممانعت از تسری نقش عراق در مبارزه با تروریسم به سوریه
عراق پس از سرنگونی صدام در سال 2003 اگرچه از سلطه دیکتاتوری رهایی یافت؛ اما به واسطه ی انحلال سازمان اطلاعاتی و ارتش این کشور توسط نیروهای خارجی و همچنین دامن زدن به اختلافات فرقه ای و مذهبی از سوی برخی کشورهای منطقه همچون عربستان، به مأمنی برای فعالیت و رشد گروه های تروریستی تبدیل شد. نقطه اوج ایجاد شکاف و تفرقه ی قومی- مذهبی در عراق به ورود داعش از سوریه به این کشور و تصرف استان های صلاح الدین، الانبار و نینوا توسط این گروه در سال 2014 برمی گردد. سعودی ها بسیار امیدوار بودند که استمرار فعالیت داعش در منطقه بتواند زمینه ی تجزیه عراق، سوریه و یمن را فراهم کند. اما توقف پیشروی های داعش در عراق در سایه ی ایجاد بسیج مردمی با صدور فتوای آیت الله سیستانی، مراجع مذهبی تشیع برای مقابله با داعش و کمک نظامی ایران به دولت عراق، امید سعودی ها را به یأس تبدیل کرد. اکنون که عملیات آزادسازی کامل مناطق اشغالی از دست داعش در موصل مراحل پایانی خود را طی می کند، سعودی ها نگران همکاری بیشتر محور تهران- بغداد در مقابله با گروه های تروریستی در سوریه هستند. در هفته گذشته نخست‌وزیر عراق در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که به نیروی هوایی این کشور دستور بمباران مواضع داعش در خاک سوریه را داده است که پس از هماهنگی کامل با دولت این کشور انجام شده است. این اقدام با واکنش نیروهای مورد حمایت ریاض در سوریه روبه رو شد و فارس البیوش، از فرماندهان ارتش آزاد سوریه، در گفتگو با خبرگزاری اینترفاکس روسیه آن را "اقدامی غیرقانونی" دانست. عربستان در روزهای گذشته در لوای طرح ترامپ برای ایجاد مناطق امن و شکست داعش در سوریه، از قصد خود برای اعزام نیرو به خاک این کشور خبر داده که با هدف واگذاری اراضی تحت اشغال داعش به نیروهای معارضه حاضر در گفتگوهای صلح و تقویت موضع این نیروها در مذاکرات است. در این زمینه سعودی ها نگران مددرسانی ارتش عراق به نظام سوریه در شکست گروه های تروریستی خارج از طرح آتش بس و افتادن مناطق تحت اشغال این گروه ها به دست ارتش سوریه است.
مقابله با نفوذ ایران در عراق
الجبیر در دیدار با نخست وزیر عراق، خواستار مشارکت کشورش در بازسازی مناطق آزادشده از تصرف گروه تروریستی داعش شد. واقعیت آن است که قبایل و جریان های سیاسی اهل سنت عراق در استان های صلاح الدین، فلوجه و نینوا مراکز نفوذ عربستان در عراق هستند و سعودی ها نگران کمرنگ شدن این نفوذ در آینده هستند. بویژه اینکه مردمان این استان ها در طول سالهای حکومت داعش بر این مناطق متحمل جنایات و سختی های فراوانی شده اند و اینک شاهد آنند که ایران در رهایی آنها از دست داعش اصلی ترین نقش را داشته است. از این رو عربستان در پی بازسازی چهره خود در میان مردم و جریان های سیاسی عراقی- بویژه جریان های مخالف ایران- است.
از بعدی دیگر عربستان درصدد است تا با جلب موافقت بغداد برای پیوستن به ائتلاف تحت رهبری این کشور در مبارزه با تروریسم، عراق را از جرگه ی متحدان استراتژیک تهران در آینده به متحدی عملگرا سوق دهد. در این راستا عربستان تلاش دارد نقش ایران و متحدان آن در خط مقاومت را مهار و تضعیف کند. یکی از اقداماتی که ریاض امیدوار است بغداد را مجاب به انجام آن کند کسب موافقت دولت این کشور با تأسیس پایگاه نظامی آمریکا در موصل است. این در حالی است که طبق اعلام مقامات عراقی مستشاران خارجی پس از آزادسازی خاک موصل از تصرف داعش، باید این شهر را ترک کنند.
تقلا برای خروج از انزوای منطقه ای
روابط دیپلماتیک ریاض - بغداد پس از حمله عراق به کویت در سال 1990 قطع شد و تا سال 2015 که مجددا عربستان سفیر خود را به عراق فرستاد تداوم یافت. اما تنها چند ماه پس از آغاز به کار سفیر عربستان، بغداد وی را عنصر نامطلوب تشخیص داد و از خاک خود اخراج کرد. اما سردی روابط عربستان با کشورهای منطقه به عراق محدود نمی شود و هم اکنون تنش در روابط این کشور با سوریه، مصر، لبنان، یمن و ایران وجود دارد. مع الوصف به نظر می رسد که سعودی ها دریافته اند که که سیاست «انزوا» و ایجاد درگیری با کشورهای همسایه براساس فرقه گرایی بسیار خطرناک بوده و نه تنها به پیگیری اهداف این کشور - بویژه کنترل ایران- کمکی نکرده است بلکه حتی به تقویت قدرت و بسط نفوذ ایران در منطقه انجامیده است. عربستان به این فهم رسیده است که عراق و ایران در آینده منطقه به ویژه در ایجاد راه حل برای بحران سوریه نقش مهمی خواهند داشت. به همین دلیل، عربستان به خوبی می‌داند که گفت‌وگو با ایران تنها حلقه نجاتی است برای خروج از باتلاق یمن و عراق می‌تواند در این زمینه میانجی خوبی باشد.
