الوقت- تغییر سیاست آنکارا در پرونده سوریه و نزدیکی به مسکو همچنان موضوع نخست تحلیل بسیاری از رسانه های منطقه ای و بین المللی محسوب می شود. فارغ از نتایج این تغییر رویکرد در دو سطح منطقه ای و بین المللی، همچنان اینکه چه محورها و متغیرهایی در نزدیکی ترکیه به روسیه و متقابلا تمایل روسیه برای بهبود روابط با آنکارا نقش داشته است از اهمیت بسزایی برخوردار است. بویژه آنکه پیش تر دو طرف بر سر تلاقی سیاست های خود در سوریه و به تبع آن سرنگونی جنگنده سوخوی روسی دچار تنش های جدی شده بودند. اما جدای از پرونده سوریه، به نظر می رسد که متغیرهای دیگری نیز در چگونگی روابط مسکو و آنکارا و زمینه های دوری و نزدیکی آنها از یکدیگر تاثیر دارد که برخی از آنها ثابت و برخی دیگر در سایه تحولات مختلف دچار تغییر و دگرگونی می شوند. در شرایط فعلی نیز از مهمترین محورهای ثابت و متغیر در روابط دو کشور، می توان به موارد زیر اشاره کرد.
متغیرهای دخیل در نگاه آنکارا به روسیه
- در فرهنگ راهبردی ترکیه، روس ها همواره به عنوان یک تهدید کننده اساسی مطرح بوده اند.
- در ادراک امنیتی ترکیه، آنکارا قدرت خود را در امتداد غرب می بیند و در صورت تغییر سیاست غرب آنکارا به سمت اتخاذ سیاست جدید از جمله نزدیکی به روسیه خواهد رفت.
- فرسایشی شدن بحران های خاورمیانه، مرزهای ترکیه را بویژه در حوزه کردی با خطر جدی مواجه کرده و در همین راستا آنکارا برای رفع خطر راه نزدیکی به مسکو را در پیش گرفته است.
- ترک ها در بحران سوریه به تدریج به این نتیجه رسیدند که به ابزار بازی غرب تبدیل شده و به تدریج از روندهای بازیگری خارج شده اند.
- آنکارا به این نتیجه رسیده است که در وضعیت نظامی سوریه، اتحاد و ائتلاف نظامی مشخصی وجود ندارد و از این رو نمی توان به هیچ طرفی اعتماد کرد.
- روسیه و ترکیه علاوه بر سوریه در پرونده های مختلف به یکدیگر نیاز دارند.
با این پیش فرض ها به نظر می رسد که ترکیه اگرچه به صورت کامل در پازل روسیه بازی نخواهد کرد، اما به شکل سابق نیز به روابط خود با غرب ادامه نخواهد داد، در یک نگاه راهبردی نوین، آنکارا به سمت راهبرد چندجانبه گرایانه خواهد رفت که می تواند یکی از بازیگران اصلی آن مسکو باشد.
متغیرهای موثر در نگاه روسیه به ترکیه
- روسیه در حوزه های مختلف اعم از روابط تجاری، انرژی، گردشگری، ترانزیت، پرونده های منطقه ای و بین المللی به همراهی و کمک آنکارا نیاز دارد.
- روس ها به گرایشات پان ترکیستی ترکیه بسیار حساس و از گسترش آن نگران هستند.
- محور ائتلاف آذربایجان گرجستان و ترکیه برای روس ها بسیار خطرناک است.
- عضویت ترکیه در ناتو برای مسکو تهدیدی اساسی به شمار می رود.
- روس ها سعی دارند تا از ظرفیت های ترکیه برای حل بحران های خاورمیانه همچون سوریه استفاده کنند.
به هر میزان که ترکیه از غرب دوری کند به نفع مسکو خواهد بود.
با درنظر گرفتن مجموعه این متغیرها، نگاه مسکو به ترکیه تهدید توامان با فرصت است، و از همین رو روابط خود با این کشور را براساس رویکردهای تاکتیکی و نه راهبردی تنظیم می کنند، همچنانکه در صورت نیاز از اهرم های مختلف انرژی، کردی و اقتصادی برای فشار بر ترکیه بهره خواهند برد.
بنابراین روابط ترکیه و روسیه متاثر از متغیرهای گوناگونی است که می توانند بر شکل دهی بر روابط دو طرف اثرگذار باشند، اما مهم تر آنکه شرایط ژئوپلیتیکی و استراتژیکی طرفین به شکلی است که نمی توانند روابط خود را براساس اتحاد و یا بالعکس دشمنی تنظیم کنند. این وضعیت سبب می شود تا طرفین تحت تاثیر یک سری از منافع و تهدیدات در خصوص روابط آتی خود تصمیم گیری کنند، همچنانکه در مساله سوریه این اتفاق افتاد، اما بدون شک استمرار این وضعیت به روند تحولات آینده و نگاه راهبردی و تاکیتکی طرفین به ادامه این روند بستگی خواهد داشت.
