الوقت- در سالهای آغازین استفاده مردم دنیا از اینترنت، بسیاری از پیشگامان این دنیای مجازی تصور می کردند که دنیایی با ارتباطات وسیع تر و با صلح بیشتر می سازند. اما واقعیت بسیار پیچیده تر است.ارتباطات جهانی بسیاری از فرصت های جدید را فراهم کرده، اما تهدیدات نوینی را هم بوجود آورده است. یک دهه گذشته غیر قابل تصور بود که یک شبه نظامی در سوریه می تواند با یک نوجوان آمریکایی در یکی از شهرهای کوچک این کشور در ارتباط باشد.
گروه تروریستی داعش در حال حاضر از رسانه های جدید، به ویژه شبکه های اجتماعی برای فراتر بردن منازعه از مرزهایش استفاده می‌کند. چیزی که با انتشار فیلم اعدام جیمز فولی آغاز شد و تا چند روز پیش هم با کشتار چند انگلیسی تبار به بهانه جاسوسی هنوز هم ادامه دارد. شاید یکی از بهترین کتاب ها برای فهم دقیق تر عملکرد داعش در استفاده از رسانه های جدید، کتاب " تروریسم جهانی و رسانه های جدید: نسل پس از القاعده" است. این کتاب به دقت محتوای وب سایت های تروریستی و برنامه های تلوزیونی افراطی را مورد بررسی قرار می دهد تا یک دید جامع نسبت به اینکه گروه های ترور چگونه از رسانه های جدید استفاده می کند، را فراهم آورد.
نویسندگان این کتاب، دنا جانبک و فیلیپ سیب، به ماهیت تبادلی رسانه‌های جدید برای ساخت سازمان‌ها و اجتماعات ذهنی می‌پردازند. این کتاب یک توجه خاص به تلاش های رسانه ای تروریست ها که به سوی زنان و کودکان هدایت شده است، یعنی استراتژی بلند مدت گروه های تروریستی، نیز دارد.این کتاب از سوی دیگر بر آینده تروریسم اینترنتی و آموزه های یادگرفته شده از استراتژی های مقابله با تروریسم را تحلیل می کند. اگر به میانگین سنی اعضای خارجی داعش نگاه کنیم با عدد 24 مواجه می شویم، یعنی افرادی که با فیسبوک، تویتر و اینستاگرام بزرگ شده اند.
نویسندگان بحث را اینگونه آغاز می کنند که ارتباطات قلب ترور است و با این مثال توضیح می دهند که عملیات یازده سپتامبر یک قتل عام نبود اما میلیون ها نفر را دچار ترس و وحشت کرد. چرا؟ پاسخ در یک کلمه است، انتشار رسانه ای گسترده. یکی از بحث های مورد تاکید نویسندگان در این کتاب استفاده تام گروه های تروریستی از رسانه و نکنولوژی های متفاوت است از جمله تولید مطالب دوره ای برای تابعانشان تا با استفاده از داده الکترونیک امنیتی جهت گریز از بررسی های آن لاین حاکمیت ها را یاد بگیرند. همانگونه که مردم دنیا دعش را یک بازیگر قهار در دنیای مجازی می شناسند. جانبک و سیب این مسئله را تصدیق می کنند که در حال حاضر هیچ راه ساده ای برای متوقف کردن استفاده گسترده تروریست ها از رسانه های جدید وجود ندارد و معتقدند بهترین رویکرد شاید ایجاد یک استراتژی رسانه ای باشد تا برای مقابله با پیام های افراط گرایانه به کار رود. هرچند که مقامات غربی بارها از مسدود کردن هزاران حساب مربوط به داعش در تویتر سخن گفته اند، اما ایجاد یک حساب جدید بسیار کم هزینه است: تنها صرف چند دقیقه وقت.
در واقع هدف گروه های تروریستی انتقال یک پیام است. خشونت خودش به کار می رود تا این پیام را مخاطب گسترده تری بداند، آن هم با خلق یک اتفاق رسانه ای شک آور و تماشایی. گروه هایی که می خواهند پیامشان را موثر تر بسازند، آنهایی هستند که قدرتمند تر و موثرتر عمل می کنند همانطور که در حال حاضر اکثر مردم دنیا بیش ترین تصور خود را از داعش از طریق ویدئوهای مخوف منتشر شده در تویتر و فیسبوک دارند. داعش در حال حاضر یک ارتش از فالوورها یا دنبالکنندگان اینترنتی در خانه ها دارد که استراتژی رسانه اجتماعی خود را در آنها نهادینه کرده است. در اروپا، آمریکا، آفریقا و آسیا از این دنبال کنندگان جهت تاثیر ویرانگری استفاده می کند به طور مثال انتشار تصویر یک مرد ماسک دار در دنیا که به صورت وحشت باری در حال بریدن سر یک روزنامه‌نگار است.
" تروریسم جهانی و رسانه های جدید" بیان می کند که انفجار اشکال جدید ارتباطات، چگونه این گروه ها را توانمند ساخته است تا تاثیری بسیار بزرگ تر از قبل ایجاد کنند. در حقیقت حملات سمبلیک محدود از گروه های تروریستی به نمایش گذاشته می شود تا به شبکه ی گسترده جهانی تبدیل شود که حملات را با ترکیب پیچیده ای تبلیغاتی انجام دهند مانند "گرگ های تنها" داعش که در سراسر دنیا حضور دارند. این کتاب یک تلقی واقع بینانه از موضوعی است که می خواهد انگیزه های تروریست ها و اینکه آنها چگونه عمل می کنند را بفهمد. در واقع تحلیل اهداف و روش های تروریستی و بازشناسی جریانات، نویسندگان را قادر می سازد تا یک نسخه معقول برای واکنش های احتمالی آینده به چالش هایی که توسط تروریست ها در عصر رسانه های جدید ایجاد شده است، را تولید کنند.
به عبارت بهترغرب اکنون در یک نبرد رسانه ای قرن بیستمی درگیر شده است، آن هم با دشمنی که تبلیغات موثر و مانا تولید می کند. جدید بودن برخی از رسانه های مجازی به این معنا است که هنوز فشارهای کافی بر استفاده تروریست ها از این رسانه وجود ندارد، و در عین حال به آنها این آزادی داده شده است تا تبلیغات سانسور نشده تولید کنند. داعش اکنون می توانند از اشکال سنتی رسانه ها یا همان "دروازه بان ها" ، که همگام با حکومت ها بودند، عدول کنند. اینترنت برای آنها هم ارزان است و هم جهنده. وبسایت های تروریستی می توانند با آدرس های جدید بدون هیچ هزینه ای به محض اینکه توسط حکومت ها مسدود شد، دوباره به کار گرفته شوند. در عین حال توانایی بی نام و نشان ماندن در فضای مجازی به تروریست ها اجازه می دهد که از گیر افتادن بگریزند و نسبتا ایمن عمل کنند.
فراتر از همه اینها ویژگی رسانه های جدید این امکان را فراهم می کند که پیام های تروریستی به مخاطب، فراتر از آنچه که در گذشته بود برسد. رسانه های جدید ابزارهای عملیاتی ارزشمندی شده اند که به گروه های تروریستی کمک می کنند تا کمپ های آموزشی را ساماندهی کنند و یا آموزش آنلاین را فراهم کنند. از سویی تروریست ها حملات خشونت باری را با استفاده از نرم افزارهایی مانند گوگل ارث طراحی و اجرا می کنند به نحوی که مکان ها را بیابند و همچنین از ایمیل ها هم برای هماهنگی عملیات ها استفاده کنند.
جانبک و سیب اینگونه بیان می کنند که موفقیت تروریست ها، به استفاده هوشمندانه آنها از رسانه های جدید بستگی دارد. به طور مثال یوتیوب ابزار شخصی را برای تروریست های داعش فراهم آورده است و به آنها اجازه می دهد تا برای برای خودشان تبلیغ کنند، یعنی رسانه ای که برای نسل جوان جذابیت دارد. بدون اینترنت مبتنی بر رسانه، داعش قادر نخواهند بود که حامیان آینده را جلب کند. برای حکومت هایی که می خواهند از حملات تروریستی جلوگیری کنند و افرادی که این حملات را مرتکب می شوند، مجازات کنند، رسانه های جدید لایه های پیچیده ای به سازمان ها و عملیات های تروریستی می افزایند. برای تروریست ها، رسانه های جدید مجموعا ابزار قابل تغییری هستند، که امکانات بی پایانی را برای ارتباطات و بسط ارائه می دهند.
قدرت تروریسم نه بر اقدامات افراد آن، بلکه بر شبکه ها است، شبکه هایی که اجازه هماهنگی امنیتی را فراهم می آورد. به عبارت بهتر این رسانه ها به داعش اجازه می دهد تا هم بازیگر منطقه ای و هم بازیگر جهانی باشند. در بخشی دیگر ازاین کتاب نویسندگان به سطحی ساده از ترور اشاره می کنند که اعدام ها و تمایل به عملیات های انتحاری را نشان می دهد. از سویی هم به استراتژی های آنلاین تروریست ها می پردازند و بر عناصر اساسی در پروسه ارتباطات برای تحلیل محتوا تکیه می کند یعنی پاسخ گویی به این شش سوال:
منبع پیام کیست؟ پیام چیست؟ مخاطبان چه کسانی هستند؟چگونه و از طریق چه کانال هایی پیام انتقال می یابد؟ هدف پیام چیست؟ و تاثیر پیام چیست؟
نویسندگان می خواهند با پاسخ گویی به این شش سوال، استراتژی های گروه های تروریستی در در استفاده از ابزارهای جدید رسانه ای را مورد تدقیق قرار دهند. به طور کلی این کتاب دریچه ای را برای تحلیل اقدامات گروه های تروریستی همچون داعش در استفاده از بزارهای جدید رسانه ای در دنیای پیچیده ارتباطات حاضر برای مخاطب فراهم می کند.
فاطمه جلیلیان
