الوقت- دولت نوپای طالبان، یا به عبارت دقیقتر «امارت اسلامی» از سفر امیر خان متقی وزیر خارجه این گروه به تهران خبر داده است. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که از یک طرف، مشکلات عدیده‌ای جامعه افغانستان را در بر گرفته و این کشور نیازمند حمایت بین‌المللی برای حرکت به سمت ثبات داخلی و حل بحران اقتصادی می‌باشد؛ و از طرف دیگر جامعه بین المللی بویژه همسایه‌های افغانستان، با حساسیت و نگرانی از عواقب خروج غیرمسئولانه نیروهای خارجی به رهبری آمریکا از افغانستان، تحولات این کشور مهم آسیای میانه را دنبال می‌کنند. موضوعی که منجر شده تا کنفرانس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مختلفی در مورد بررسی تحولات افغانستان در ماه‌های گذشته برگزار شود.
در چنین شرایطی سفر وزیر خارجه طالبان به تهران می‌تواند با اهداف دوسویه‌ای صورت گرفته باشد.
اهمیت نقش ایران برای طالبان
دولت خودخوانده طالبان با وجود دادن شعارهای فراوان درباره عدم انحصارطلبی در قدرت، رعایت موازین حقوق بشری در مورد اقلیت‌های دینی و قومی، در نظر گرفتن جدی نگرانی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در مورد جلوگیری از ترویج فعالیت گروه‌های تروریستی در خاک افغانستان و همچنین تبدیل نشدن این کشور به میدان تهدیدآفرینی بازیگران مختلف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای علیه منافع دیگر بازیگران، اما موفقیت چندانی در جلب اعتماد بین‌المللی و پیشبرد خواسته به رسمیت شناخته شدن توسط دیگر کشورها به دست نیاورده است. این وضعیت موجب شده تا پیگیری موضوع شناسایی بین المللی در صدر اهداف وزارت خارجه حکومت طالبان و تحرکات دیپلماتیک آن جای داشته باشد.
در این میان ایران نقش مهمی می‌تواند هم در تسهیل روند آشتی ملی در افغانستان پس از خروج نیروهای خارجی داشته باشد و هم به عنوان یک قدرت منطقه‌ای و کشوری با ارتباطات گسترده بین المللی، فرآیند پذیرش بین المللی حکومت جدید را تقویت کند.
هفته گذشته بهادر امینیان سفیر ایران در کابل در یک گفت‌وگوی اختصاصی با طلوع‌نیوز گفت: اگر حکومت تازه در افغانستان از سوی ایران به رسمیت شناخته شود، روسیه، چین، کشورهای آسیای مرکزی و برخی از کشورهای عربی نیز این حکومت را به رسمیت خواهند شناخت. امینیان تاکید کرد که اگر کابل در ساختار حکومت تغییراتی را به وجود بیاورد، تهران می‌تواند دیگران را نیز تشویق کند تا آنرا به رسمیت بشناسد.
اما با این حال ایران نیز پیش از هرگونه اقدامی برای به رسمیت شناختن حکئمت طالبان، همسو با جامعه بین‌المللی و البته با حساسیت‌های بیشتر، موضوعات پیشبرد صلح در افغانستان از طریق گفتگوهای درون افغانی و تشکیل دولت فراگیر ملی را به دقت دنبال می‌کند.
واضح است که در حال حاضر تهران به چنین جمع‌بندی از تحقق شرایط لازم برای به رسمیت شناختن طالبان نرسیده است به صورتی که امینیان در مصاحبه مذکور تأکید کرد: «حکومت تازه در افغانستان فراگیر نیست و تهران نمی‌تواند به این شکل، این حکومت را به رسمیت بشناسد... به همین خاطر از سر خیرخواهی به حاکمان طالبان می‌گوییم که حکومت فراگیر تشکیل دهند».
بر کسی پوشیده نیست که در گذشته روابط حسنه‌ای میان ایران و حکومت طالبان برقرار نبود. اما این موضوع نیز که طالبان تلاش دارد تا به جهانیان ثابت کند که در پی انحصار قدرت و تکرار اشتباهات شیوه حکمرانی دوره اول دولت‌داری این گروه در اواخر قرن بیستم نیست، و همچنین لزوم کمک به مردم افغانستان از طریق ارسال کمک‌های بشردوستانه در شرایط تحریم‌های آمریکا و بحران اقتصادی، در کنار مسائل مهم دیگری مانند جلوگیری از ظهور تهدیدات تروریستی برای ثبات افغانستان و منطقه، لزوم تأمین امنیت مرزها، آوارگان و پناهجویان افغان و مواد مخدر، عواملی است که زمینه روابط غیررسمی دیپلماتیک میان تهران و کابل در دوران پس از سلطه طالبان بر افغانستان را فراهم آورده است.
از بعدی دیگر اهمیت روابط با ایران برای حکومت جدید افغانستان به منافع مربوط به همکاریهای اقتصادی بازمی‌گردد. حل مشکلات اقتصادی بزرگ افغانستان از مهمترین اولویت‌های طالبان اعلام شده است که با وجود چالش‌هایی چون تحریم‌های غرب، فرار سرمایه‌ها، ناآرامی داخلی و عدم اطمینان سرمایه‌گذاران بین المللی از وضعیت ثبات در این کشور و.... راه بسیار سخت و دشواری می‌باشد. در این میان ایران به عنوان پل ارتباطی افغانستان به غرب و راه رسیدن این کشور محصور در خشکی به آب‌های آزاد بین‌المللی، می‌تواند در زمینه‌های مختلف اقتصادی شریک مهمی برای کابل محسوب شود چنانکه ایران همواره نزدیکترین شریک اقتصادی افغانستان و دارای حضوری پررنگ در بازار این کشور بوده است.
اکنون نیز با وجود تغییرات سیاسی مهم در کابل، ایران می‌تواند از شرایط جدید برای توسعه همکاری با افغانستان استفاده کند چنانکه محمود سیادت نایت رئیس اتاق بازرگانی مشهد در گفتگو با ایسنا در تیرماه 1400 گفته بود: «در سال‌های حضور نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در افغانستان از حضور فعال شرکت‌ها و نهادهای جمهوری اسلامی در پروژه‌های فنی، مهندسی و سرمایه‌گذاری جلوگیری می‌شد که اکنون این موانع برطرف شده‌اند».
بر همین اساس در اول دی ماه امسال، اولین نشست وبیناری اتاق‌های ایران و افغانستان بعد از استقرار طالبان در این کشور با حضور روسای اتاق‌های ایران و افغانستان برگزار شد و دو طرف درباره موضوعات مختلفی با یکدیگر توافق کردند که عبارتند از:
۱. تشکیل اتاق مشترک افغانستان-ایران و معرفی اعضای پیشنهادی این اتاق از سوی اتاق افغانستان
۲. تأسیس کمیته سرمایه‌گذاری و خدمات فنی و مهندسی
۳. پیگیری امضای موافقت‌نامه تعرفه‌های ترجیحی میان ایران و افغانستان از طریق وزارتخانه‌های مربوطه دو طرف
۴. تسهیل صدور روادید برای فعالین اقتصادی عضو اتاق‌های دو کشور به صورت کثیرالمسافره و با معرفی‌نامه‌های اتاق‌های دو طرف
۵. افزایش همکاریهای مرزی از طریق امضای موافقت‌نامه‌های همکاری میان اتاق‌های مرزی ایران در بیرجند، زاهدان و مشهد با اتاق‌های متناظر آنها در هرات، نیمروز و فراه
۶. تأسیس کمیته همکاریهای معدنی
۷. تأسیس کمیته مشترک همکاری در بخش انرژی که شامل نفت، گاز، پتروشیمی و برق
اکنون نیز مقامات طالبان موضوعات اقتصادی را در صدر اهداف هیئت ارسالی به تهران عنوان کرده اند به صورتی سرپرستان وزارتخانه های اقتصاد و صنعت، تجارت افغانستان و معاونین چندین وزارت خانه اقتصادی نیز در میان هیئت طالبان مشاهده می‌شود.
به گفته رسانه‌ها در جریان این سفر قرار است در موضوعات مختلف اقتصادی و تجاری چون همکاریهای بانکی ، بازارچه های مرزی ، معدن ، تجارت و همکاریهای ورزشی توافقاتی به عمل آید.
