الوقت- اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی حماس روز دوشنبه به قاهره رفت و پس از آن نیز راهی مسکو خواهد شد. با توجه به اینکه محدودیتهای شدیدی برای سفر خارجی رهبران حماس وضع شده است، چنین سفری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و فصل نوینی از روابط حماس با کشورهای منطقه است.
اهداف حماس
طی دهه اخیر فشار زیادی بر حماس از طرف کشورها و بازیگرانی مانند ، آمریکا،اتحادیه اروپا، کانادا،استرالیا و کشورهای عربی اعمال شد. بسیاری از این کشورها حماس یا شاخه نظامی آنرا در لیست گروههای تروریستی قرار دادند. این فشارها برحماس درکنار سوق دادن دولت خودگردان و جنبش فتح به روردرویی نظامی با حماس قرار گرفت. با این حال حماس با درایت سیاسی تلاش نموده روابط خود با فتح را بهبود ببخشد و سیاستهای عربی و غربی برای انزوا و حذف خود از صحنه سیاسی را خنثی کند. در این راستا اسماعیل هنیه اوایل مهر از طرح هشت گروه فلسطینی برای آَشتی ملی استقبال کرد او در این زمینه گفت:« در یک مقطع حساس تاریخی قرار داریم و با توجه به تجارب زیاد و دیدگاه‌های مشترک میان گروه های فلسطینی این توافق‌نامه می‌تواند عامل وحدت فلسطینیان باشد.».
در کنار این اقدامات داخلی حماس به دنبال گشودن درهای جدید از حمایت‌های بین المللی است. این هدف حماس از زمان کلید خوردن معامله قرن شکل گرفت. مخالفت یکدست تمام گروههای فلسطینی و دولت خود گردان با جزئیات اعلام شده در معامله قرن علاوه بر نزدیکتر شدن این گروهها، باعث شده تا هم دولت خودگردان و هم حماس در زمینه مقابله با معامله قرن و خیانت برخی کشورهای عربی سیاست خارجی نزدیکی اتخاذ کنند. در این راستا اولین بار مساله سفر رئیس حماس به مصر و روسیه از آذر سال گذشته مطرح شد که با فشارهای رژیم صهیونسیتی و برخی مسائل دیگر این سفر در فوریه 2019 لغو شد. اما تلاشهای طرفین برای برقراری ارتباط قطع نگردید و اواخر مهر «موسی ابومرزوق»، معاون رئیس دفتر سیاسی حماس با میخائیل بوگدانف فرستاده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور غرب آسیا و شمال آفریقا در دوحه قطر دیدار و گفتگو کرد.
حماس سه هدف مهم را از برقراری ارتباط با روسیه دنبال میکند:
1-پس از آنکه با انتشار برخی جزئیات معامله قرن مشخص شد آمریکا از طرح کشور فلسطینی حمایت نمی‌کند حماس به دنبال تقویت نقش روسیه در فلسطین به عنوان کشوری است که طرح تشکیل کشور فلسطینی حمایت میکند. موضع ورسیه در این مساله حمایت از طرح دو دولت است. پوتین در دیداری که با رئیس جمهور چین درخرداد ماه داشت اعلام کرد:« قصد دارند از برپایی کشور مستقل فلسطین با حاکمیت ارضی در مرزهای ۱۹۶۷ به پایتختی قدس شرقی حمایت کنند.»
2-هدف دوم حماس بهبود اوضاع انسانی و معیشتی در فلسطین و نوار غزه است. اواخر تیرماه هیاتی به ریاست «موسی ابومرزوق» نایب رئیس دفتر سیاسی به مسکوسفر کردند و گفتگوهایی درمذاکرات و میانجی‌گری مصر و وضعیت جاری فلسطین انجام دادند. همچنین حماس در رایزنی هایی با مصر به دنبال بهبود وضع معیشتی فلسطینیان است که این ارتباط با قاهره در چارچوب ارتباط با مسکو صورت میگیرد.
سومین هدف حماس خنثی کردن تلاشهای بین المللی آمریکا واسرائیل برای خلع سلاح خود است. اگرچه عملی شدن این هدف آمریکا و اسرئیل دور از ذهن است اما حماس تلاش میکند با جلب حمایت روسیه به جای کشورهای عربی همسو با آمریکا امکان چنین اجماعی را در سطح بین المللی از بین ببرد.
سیاست روسیه نسبت به حماس و فلسطین
روسیه در اتخاذ موضع ثابت نسبت به فلسطین و جنیش حماس تمام شرایط را در نظر میگیرد بنابراین بخشهایی از سیاست مسکو نسبت به فلسطین ثابت اما بخش عمده ای از آن نیز تحت تاثیر شرایط منطقه است. روسیه(شوروی) دومین کشوری بود که پس از آمریکا، رژیم صهونیستی را به رسمیت شناخت. پس از روی کارآمدن پوتین تا حدودی سیاست خارجی مسکو نسبت به فلسطین در مقایسه با گذشته متفاوت شده است . روسیه تلاش میکند نقش میانجی‌گری خود را با توجه به بی اعتمادی بازیگرانی چون حماس و جهاد اسلامی به آمریکا از یک طرف و از طرف دیگر نادیده گرفته شدن این گروهها توسط آمریکا و اروپا در مذاکرات به اصطلاح صلح، تقویت کند. مسکو با در نظر گرفتن این دو مساله سیاست خود نسبت به حماس و فلسطین را طراحی میکند. روسیه روند میانجی گری را از طریق میزبانی کنفرانسی درسال 2013 در مسکو شروع کرد. روسیه تنها کشور از اعضای شورای امنیت است که روابط خوبی با حماس دارد. اولین هیئت رهبران حماس در مارس سال 2006 به رهبری خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس و تعدادی از رهبران این جنبش به مسکو سفر کرد. سال 2015 نیز خالد مشعل در قطر با سرگی لاورف وزیر خارجه روسیه دیدار کرد و در مورد آشتی بین فتح و حماس نیز گفتگو کردند.
وزارت خارجه روسیه در ماه می سال ۲۰۱۷ که سند سیاسی حماس منتشر شد از این سند و نیز انتخاب اسماعیل هنیه به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس استقبال کرد. با این حال روسیه به دلایل مختلفی از جمله وجود جمعیت زیاد یهودی و لابی این گروهها در روسیه و برخی روابط سیاسی و امنیتی با اسرائیل، گاهی تغییراتی در مواضع خود ایجاد میکند مانند تروریستی اعلام کردن انتفاضه سال 2015.
با توجه به اینکه اعتبار وپرستیژ آمریکا از دوره ترامپ در بین فلسطینی ها به شدت سقوط کرده و از طرف دیگر اعتماد گروههای مختلف فلسطینی به عربستان و مصر نیز کمتر از گذشته شده است، شرایط برای نقش آفرینی روسیه بیش از پیش مهیا می باشد. تلاشهایی که نمایندگان دو طرف روسی و حماس طی یکسال گذشته انجام داده اند باعث میشود تا دیدار اسماعیل هنیه و پوتین نتایج مثبتی به دنبال داشته باشد.
روسیه نیز تمایل دارد نقش موثرتری از سالهای قبل را ایفا کند. پوتین سال 2012 به فلسطین سفر کرد و قصد دارد اوایل سال 2020 نیز به فلسطین سفر کند. بنابراین پوتین دیدار با هنیه را مقدمه ای برای موفقیت سفرآینده به فلسطین میداند که باعث افزایش تفوذ و اعتبار روسیه در مقایسه با آمریکا در مساله فلسطین میشود .پوتین همچنین تلاش میکند از هم اکنون در روابط خود با حماس، مصر و دولت خودگردان نقش میانجی گری بانفوذ را ایفا کند.
