پس از علنی شدن سوءاستفاده از اطلاعات کاربران شبکه اجتماعی فیسبوک و به راه افتادن جنبش انتقادی از این غول دنیای مجازی، ارزش سهام فیسبوک طی یک هفته ۵۸ میلیارد دلار کاهش یافته است. هزاران معترض هم حسابهای کابری خود در فیسبوک را غیرفعال کردهاند.
به گزارش الوقت مدیر عامل فیس بوک به دلیل افشای اطلاعات کاربری هزاران عضو این شبکه مجازی به کنگره آمریکا احضار شد. او که همیشه با شلور جین و تیشرت در صحنه ظاهر میشود، این بار با کتوشلوار و کراوات در جلسه سنا حاضر شده بود تا از در مقابل نمایندگان رفع اتهام کند. کنگره آمریکا پس از برملا شدن استفاده یک شرکت مشاور کارزارهای سیاسی از اطلاعات میلیونها کاربر فیسبوک، مارک زاکربرگ را برای ادای توضیحات فراخواند که او یک هفته بعد در کنگره آمریکا حضور یافت.
رسوایی درز اطلاعات دهها میلیون کاربر فیسبوک نخستین احضار مارک زاکربرگ، بنیادگذار و مدیرعامل فیسبوک در سنای آمریکا است. او در این جلسه خود را مسئول دانست و به خاطر این رسوایی عذرخواهی کرد. زاکربرگ که برای نخستین بار به سنای آمریکا احضار میشد، گفت: «این اشتباه من بود و من از این بابت متأسفم.»
وی از پاسخگویی به برخی پرسشهای سناتورها طفره رفت، اما وعده داد که برخیپاسخها و جزییات را به زودی ارائه دهد.
رسوایی فیس بوک از کجا آغاز شد؟
دردسر فیسبوک از آنجا آغاز شد که رسانهها گزارش کردند کمبریج آنالیتیکا یک شرکت مشاوره سیاسی توانسته به جزئیات حساب شخصی پنجاه میلیون کاربر فیسبوک بدون اجازه آنها دست یافته و از این اطلاعات برای تاثیرگذاشتن بر مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۱۶ به نفع دونالد ترامپ استفاده کند و دست آخر هم این اطلاعات را پاک نکرده است.
شرکت کمبریج آنالیتیکا که در جریان انتخابات سال ۲۰۱۶ حامی دونالد ترامپ بود و یکی از حامیان مالی اصلی آن، رابرت مرسییر، میلیاردر راستگرا، از طرفداران پر و پاقرص آقای ترامپ است، متهم شده که با استفاده از اطلاعات حدود ۵۰ میلیون از کاربران فیسبوک از آنها برای پیشبینی رفتار انتخاباتی رای دهندگان استفاده کرده و همچنین این افراد را هدف کارزارهای تبلیغات سیاسی قرار داده است.
کمبریج آنالیتیکا به شرکت لابراتورهای ارتباطات راهبردی (اسسیال)، با سوابقی در حوزه نظامی و جنگ روانی، وابسته بوده است. اسسیال تا سال ۲۰۱۳ به اسناد محرمانه وزارت دفاع بریتانیا دسترسی داشته و قراردادی با وزارت خارجه آمریکا در میان سوابق آن است.
استیو بنن، استراتژیست سابق ترامپ مدتی نایب رئیس کمبریج آنالیتیکا بود، رابرت مرسر، میلیاردر راستگرای آمریکایی، از تأمینکنندگان مالی اصلی این شرکت بوده و شماری از حامیان مالی حزب محافظهکار بریتانیا هم در میان سرمایهگذاران آن بودهاند. فیسبوک نیز متهم است که از استفاده از این دادهها مطلع بوده، اما موضوع را به اطلاع کاربران نرسانده و در عوض حساب کاربری کسانی که در این زمینه افشاگری کردهاند را مسدود کرده است.
با این حال در دو جلسه شبیه به محاکمه برای زاکربرگ در سنا، همانگونه که انتظار میرفت، سوالات از مدیر فیسبوک خیلی زود به سمت فضی رقابت حزبی دموکراتها و جمهوریخواهان سوق یافت که بر جدال «مدافعان ضرورت حفظ حریم خصوصی کاربران در فضای مجازی» و «مدافعان از آزادی بیان» مبتنی برد. در این میان بدون تردید دموکراتها که سال گذشته در میان ناباوری صحنه رقابت را به رقیب جمهوریخواه خود واگذار کردند، از این فرصت برای تاختن بر عملکرد تیم انتخاباتی ترامپ استفاده کردند.
سقوط ارزش مالی فیس بوک
پس از علنی شدن سوءاستفاده از اطلاعات کاربران شبکه اجتماعی فیسبوک و به راه افتادن جنبش انتقادی از این غول دنیای مجازی، ارزش سهام فیسبوک طی یک هفته ۵۸ میلیارد دلار کاهش یافته است. هزاران معترض هم حسابهای کابری خود در فیسبوک را غیرفعال کردهاند.
تا کنون حتی اذعان زاکربرگ به اشتباه فیسبوک هم به خاموش شدن طوفانی که در دنیای مجازی و بازارهای سهام از چند روز پیش به راه افتاده کمکی نکرده است؛ بسیاری از سرمایهگذاران فیسبوک با "افتخار" به فروش سهام خود در بازار اشاره کردهاند.
جنبش اعتراضی که علیه فیسبوک به راه افتاده تنها ظرف چهار روز گذشته میلیاردها دلار از ارزش آن کاسته است. همزمان برخی از شرکتهای آگهی دهنده هم سفارشات خود به فیسبوک را تعلیق کردهاند. فیسبوک که ارزش هر سهم آن در سال ۲۰۱۲ تنها ۳۲ دلار بود در ماه فوریه امسال ۱۹۰ میلیارد دلار ارزش گذاری شده بود. ارزش سهام این شرکت بزرگ در پایان امروز به حدود ۱۵۹ میلیارد دلار سقوط کرد.
فیس بوک محدود میشود
رسوایی درز اطلاعات کاربران فیسبوک سبب شده است که نمایندگان کنگره آمریکا خواهان وضع مقررات و موازینی سختگیرانهتر برای فیسبوک شوند. به باور آنان این رسوایی نشان میدهد که فیسبوک به تنهایی از عهده نظارت و حفاظت برنمیآید. جان ثیون، رئیس کمیته تجاری سنای آمریکا در جلسه احضار زاکربرگ تأکید کرد که اکنون زمان تعیین مقرراتی دقیقتر برای شرکتهایی چون فیسبوک فرا رسیده است. در حال حاضر سازمان حفاظت از مصرفکنندگان در آمریکا، چند نهاد دیگر و همچنین دادستانیهای ۳۷ ایالت در آمریکا سرگرم انجام تحقیقات در مورد این رسوایی هستند.
اطلاعات کاربران در شبکههای مجازی چگونه استفاده میشوند؟
رفتار یک کاربر در شبکههای اجتماعی مثل فیسبوک اطلاعات زیادی را درباره او به دست میدهد. پستها، لایکها و کامنتها اطلاعات حاضر و آمادهای محسوب میشوند که به راحتی قابل ذخیرهسازی، طبقهبندی و پردازش هستند و سرعت، دقت، ارزانی و ابعاد تحلیل بر مبنای آنها در مقایسه با روشهای پیشین، مانند نظرسنجی تلفنی و حضوری و امثال آن بسیار کارآمدتر است.
به عنوان مثال احتمال آن که رأیدهندهای که پای ویدئوی سخنرانیهای باراک اوباما لایکهای زیادی زده بود تحت تاثیر تبلیغات دونالد ترامپ قرار بگیرد، کمتر از رایدهندهای بود که لایکهای زیادی برای چهرههای جمهوریخواه میزد.
اما این تنها حرفها و موضعگیریهای صریح یک کاربر نیست که رفتار او را قابل پیشبینی میکند؛ دادهپژوهان با استفاده از اطلاعات هزاران، یا میلیونها کاربر، میتوانند آنها را بسته به ویژگیهایی طبقهبندی کرده و در میانشان الگوهایی رفتاری را بیابند که جامعه آماری، یا شبکه ارتباطات کاربران را، به گروههای مختلف تقسیم میکند. به این ترتیب با گذاشتن مجموعه لایکهای یک کاربر خاص در بستر این الگوهای رفتاری و گروههای مختلف شبکه کاربران، میتوان ویژگیهایی از او را شناخت.
گفته شده است که دادهپژوهان تنها با بررسی لایکها قادر بودهاند که سن، جنسیت، نژاد، گرایش سیاسی و تمایلات جنسی کاربران را با دقت بالا پیشبینی کنند. ویژگیهای دیگر هم مانند طبقه اقتصادی-اجتماعی و مشخصات شخصیتی و روانی هم با دقت پایینتری قابل پیشبینی هستند. در یک پژوهش دانشگاه کمبریج حتی اینکه والدین یک کاربر پیش از ۲۱ سالگی او طلاق گرفتهاند یا نه، در نزدیک به نیمی از موارد به درستی قابل تشخیص بود.
استفاده از دادههای شبکههای اجتماعی برای تدوین استراتژی بازاریابی مطلقا منحصر به شرکت کمبریج آنالیتیکا نیست، اساسا یکی از ویژگیهای شبکههای اجتماعی چون فیسبوک این است که در ازای خدمات رایگان به کاربران، از اطلاعات آنان برای بازاریابی استفاده میکنند.
اگر یک فروشنده خودرو بداند که کدام کاربر خریدار بالقوه محصول مشخصی است و کدام یک خریدار بالقوه محصولی دیگر، به جای اینکه به انبوهی از کاربران به طور تصادفی عکس بنز یا پراید نشان دهد، به طور هدفمند به خریدار بالقوه بنز عکس بنز نشان میدهد و به خریدار بالقوه پراید، پراید و پولش را برای تبلیغات پیش کسی که خریدار بالقوه نیست تلف نمیکند. اما آن طور که کریستوفر وایلی، از کارکنان ارشد سابق در کمبریج آنالیتیکا میگوید، کاری که این شرکت کرد ورای شناسایی رایدهندگان بالقوه و هدف گرفتن آنها با تبلیغات ستاد انتخاباتی دونالد ترامپ بود.
وایلی میگوید کمبریج آنالیتیکا تنها دادهپژوهی نمیکرد، بلکه تیمی از روانشناسان، طراحان گرافیک، عکاسان، فیلمسازان، روزنامهنگاران و نویسندگان داشت که پس از شناسایی مخاطب هدف، انبوهی از محتوا را تولید میکردند که میتوانست این مخاطب را در جهت مورد نظر تحت تاثیر قرار دهد و این محتوا را بدون آنکه در ظاهر ارتباطی با تبلیغات ترامپ داشته باشد منتشر میکردند.
