در شرایطی که نظامیان سعودی در داخل مرزهای کشور همسایه، یمن، درگیر جنگ هستند، عمده ترین علت اقدام ملک سلمان در اعمال تغییرات در کادر فرماندهان نظامی این کشور را ناکامی در جنگ یمن می‌توان عنوان کرد.
الوقت- محمد بن سلمان 32 ساله برای رسیدن به کاخ پادشاهی مربع در ریاض، فرصتی برای آزمون و خطا و خوش بینی ندارد و در این مسیر پرخطر او وسواس زیادی را برای پاکسازی هرگونه مخالفت احتمالی با خود در پیش گرفته است. مسیری که از بازداشت ده‌ها شاهزاده سعودی کلید خورد و امروز به برکناری فرماندهان نظامی و امنیتی رسیده است.
عربستان سعودی که نزدیک به چهار ماه پیش بدلیل بازداشت گروهی از شاهزدگان این کشور خبر ساز شده بود، حال بدلیل برکناری گروهی از فرماندهان نظامی و مقامات امنیتی و انتصاب‌های جدید مورد توجه قرار گرفته است. اواخر شب دوشنبه، ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی با صدور احکامی سلطنتی تعدادی از بلندپایه ترین فرماندهان ارتش کشور خود را برکنار کرده است.
خانه تکانی عربستان از میان مقامات امنیتی و نظامی
شبکه "العربیه"، در ارتباط با تغییرات نظامی ناگهانی به دستور پادشاه این کشور اعلام کرده است که ارتشبد "عبدالرحمن بن صالح البنيان"، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بازنشسته شده و جای آن را "فياض بن حامد الرويلی" گرفته است.
در گزارش العربیه همچنین گفته شده که پادشاه عربستان فرماندهان نیروی زمینی و هوایی این کشور را برکنار کرده است. علاوه براین تعدادی از معاونان وزرا و همچنین شهرداران نیز تغییر کرده‌اند. شاخص‌ترین تغییر، انتصاب یک زن برای نخستین بار به سمت معاونت وزیر کار است که اقدامی سنت شکنانه در عربستان به شمار می‌رود.
پادشاه عربستان همچنین شماری از شاهزاده‌های جوان را به عنوان مشاوران خود منصوب کرده و علاوه براین وزارت دفاع هم اعلام کرده که استراتژی جدید نظامی آن از سوی پادشاه تایید شده است.
این تعداد جابه جایی و برکناری بویژه در میان نیروهای نظامی عربستان از سوی پادشاه این کشور کم سابقه است. بویژه آن که در میان فهرست افرد برکنار شده نام رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نیز به چشم می‌خورد.
با این حال اگرچه شبکه العربیه وابسته به دستگاه پادشاهی سعودی، از بازنشسته شدن رئیس ستاد نیروهای مسلح بجای برکناری او خبر داده است، اما جابه جایی رئیس ستاد ارتش در کنار فرماندهان نیرو هوایی و زمینی همراه با گروهی از معاونان وزارت‌خانه‌ها و اعلام ناگهانی این جابه‌جایی‌ها بدستور ملک سلمان، مسئله برکناری این گروه عمدتاً نظامی و امنیتی را به ذهن متبادر می‌کند.
دمینوی جنگ سه سال یمن
دلیل برکناری‌‌های ناگهانی اخیر در عربستان از طرف هیچ کدام از نهادها و یا مسئولان رسمی در این کشور اعلام نشده، اما وجود مقامات بلندپایه نظامی و امنیتی از فرماندهان ارتش گرفته تا معاونان وزارت‌خانه‌ها نشان می‌دهد که به احتمال زیادی این برکناری‌ها با دلایل نظامی و امنیتی مرتبط است.
همزمان با این برکناری‌ها، استراتژی جدید نظامی عربستان از سوی پادشاه این کشور نیز مورد تائید قرار گرفته است. مجموع این اخبار جملگی حاکی از ماهیت اهداف نظامی در اعمال این تغییرات داخلی ناگهانی در عربستان می‌باشد لذا در شرایطی که نظامیان سعودی در داخل مرزهای کشور همسایه، یمن، درگیر جنگ هستند، عمده ترین علت این اقدام ملک سلمان را ناکامی در جنگ یمن می‌توان عنوان کرد.
مقامات ریاض از فروردین 1394 با راه اندازی ائتلافی نظامی متشکل از چند کشور عربی دیگر از جمله امارات، عملیات مداخله جویانه خود را در داخل مرزهای یمن به بهانه بازگرداندن رئیس جمهور مستعفی و سابق این کشور آغاز کردند. این جنگ مداخله جویانه با نام "طوفان قاطع"، قرار بود اهداف عربستان را تنها در کمتر از چند هفته برآورده سازد، اما حال نزدیک به سه سال است که شرایط برای سعودی‌ها در یمن تغییر نکرده است. صنعا به عنوان پایتخت همچنان در کنترل کامل کمیته‌های مردمی است و فراتر از آن در مقاطعی حتی نیروهای یمنی در واکنش به بمباران ائتلاف سعودی، مناطق داخلی و حداقل در یک نوبت فرودگاه ملک خالد، در پایتخت عربستان را هدف حمله موشکی قرار داده‌اند.
عدم پیشروی سعودی‌ها در یمن طی سه سال گذشته در حالی بوده است که عربستان در میان کشورهای منطقه بیشترین هزینه را در بخش نظامی با خرید پیشرفته‌ترین تسلیحاتی نظامی از غرب داشته، اما همه این هزینه‌ها تا کنون تغییر در معادلات یمن به نفع عربستان نداشته است.
همه این نشانه‌ها جز به معنای شکست ریاض در میدان جنگ یمن نیست. سعودی‌ها در یمن نتوانسته‌اند به اهداف خود دست یابند و پس سه سال جنگ، فشارهای حقوق بشری بر ریاض برای پایان دادن به جنگ علیه یمن افزایش یافته است.
در این شرایط نه چندان مساعد برای ریاض، شاید به زعم رهبران این کشور تغییرات در میان تیمی از فرماندهان ارتش و همزمان اعلام استراتژی جدید نظامی راهی برای جبران ناکامی گذشته و تغییر معادلات در یمن باشد، هرچند با توجه به ماهیت جنگ در یمن و مقاومت داوطلبانه مردمی در مقابل نیروهای خارجی مزدور بعید به نظر می‌رسد سعودی‌ها با تغییر برخی فرماندهان نظامی بتوانند در صحنه جنگ علیه یمن به مانند سه ساله قبلی به توفیقی دست یابند.
از بعدی دیگر حکومت سعودی که بدلیل جنایات گسترده نسبت به غیرنظامیان یمنی از سوی مجامع بین‌المللی حقوق بشری و رسانه‌ای تحت فشار شدید قرار دارد برای کاستن از بار این فشارها در آستانه سفر محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به کشورهای اروپایی و ترس از تظاهرات گسترده علیه وی، این تغییرات را صورت داده است.
وسواس محمدبن سلمان در مسیر قدرت یابی
تغییرات ناگهانی گروهی از فرماندهان نظامی و مقامات بلندپایه چند وزارت‌خانه چندان هم بی ارتباط با تحرکات مشابه ولیعهد عربستان طی چند ماه گذشته نیست. از محمد بن سلمان به عنوان فرد شماره 2 عربستان یاد می‌شود و همین ولیعهد جوان در نیمه آبان‌ماه امسال با تشکیل کمیته‌ای تحت عنوان مبارزه با فساد، بیش از 40 تن از بلندپایه ترین شاهزادگان سعودی را دستگیر و بازداشت کرد.
با این حال در رسانه‌ها دستگیری معروفترین شاهزدگان دربار سعودی از جمله فرزند پادشاه سابق عربستان و رئیس گارد سلطنتی، بیش از مبارزه با فساد به عنوان اقدام فرزند پادشاه برای تحکیم پایه‌های قدرت خود و حذف مخالفان احتمالی او در راه رسیدن پادشاهی عنوان شد.
به مانند موج ناگهانی دستگیری ده‌ها شاهزاده سعودی در آبان‌ماه، حال برکناری گروهی از نظامیان و مقامات امنیتی، در راستای هموارسازی قدرت برای ولیعهد کم تجربه عربستان ارزیابی می‌شود. در این میان شاید ناکامی‌ها در یمن فرصت خوبی برای بن سلمان فراهم آورده تا به بهانه این مسئله، مخالفان احتمالی خود در دستگاه‌های امنیتی و نظامی را حذف کرده و هرگونه مخالفت احتمالی را در مسیر قدرت یابی خود خنثی سازد.
شکی نیست که محمد بن سلمان 32 ساله برای رسیدن به کاخ پادشاهی مربع در ریاض، فرصتی برای آزمون و خطا و خوش بینی ندارد و در این مسیر پرخطر او وسواس زیادی را برای پاکسازی هرگونه مخالفت احتمالی با خود در پیش گرفته است. مسیری که از بازداشت ده‌ها شاهزاده سعودی کلید خورد و امروز به برکناری فرماندهان نظامی و امنیتی رسیده است.
از سوی دیگر تاکید بر انتصاب گروهی از مشاوران جوان در دستگاه پادشاهی عربستان و همزمان انتصاب بی سابقه یک زن به عنوان معاون یک وزارت‌خانه بیش از هرچیز نشانه‌ای از برنامه‌های بلندپروازانه محمدبن سلمان دارد که تحت عنوان توسعه اجتماعی در عربستان 2030 معرفی شده و در قالب برخی اقدامات سنت شکنانه مانند اجازه ورود زنان به ورزشگاه‌ها و ارتش دنبال می‌شود.
در واقع تاکید بر استخدام مشاوران جوان در دستگاه پادشاه 82 ساله عربستان، بخشی از تلاش ولیعهد برای کنار زدن نسلی از صاحب نفوذان سنتی می‌باشد که نگا مثبتی نسبت به جانشین جوان پادشاه ندارند. در این وضعیت به نظر می‌رسد لایه‌های سنتی قدرت در عربستان همزمان با قدرت یابی ولیعهد جوان در حال جایگزینی با نسلی جوان و تازه قدرت یافته می باشد که قرار است در کنار محمدبن سلمان پایگاه آینده او در ساختار قدرت باشند.
