الوقت- در حالیکه بسیاری از رسانه های معتبر داخلی و خارجی همچنان موضوع اول اخبار و تحلیل های سیاسی خود را آزادسازی حلب و پیامدهای سیاسی و امنیتی این رویداد عظیم قرار داده اند، پایگاه خبری - تحلیلی الوقت تصمیم گرفت تا با نگاهی متفاوت تر به مساله آزادسازی حلب بپردازد. از همین رو مبنای گزارش حاضر را براساس ارزیابی شرایط شهر حلب در دوران پس از آزادسازی این شهر از دست گروه های تروریستی قرار داده است. اهمیت بررسی این مساله از آن جهت حائز اهمیت است که تسلط بیش از سه ساله تروریست ها بر حلب، بسیاری از ساختارهای جمعیتی، صنعتی، اقتصادی و ... این شهر را دگرگون کرده و به تبع آن زندگی عادی در این شهر از حالت عادی خود خارج شده است. برای درک ملموس تر این مساله خبرنگار الوقت با یکی از کسانی که اخیرا از این شهر بازگشته است، گفتگویی را در خصوص مشاهدات نزدیک وی از وضعیت این شهر انجام داده است، که مشروح این گفتگو در قالب گزارش و تصویر ارائه شده است.
در جریان سفری که به حلب داشتم زوایای مختلف تخریب‌ها و آسیب‌هایی را که در مدت اشغال بخش شرقی به این شهر وارد شده بود را از نزدیک دیدم. با وجود حجم بالای تخریب‌ها و آسیب تاسیسات شهری، اما تغییر زندگی مردم در حلب محسوس است. زندگی عادی در قسمت شرقی حلب از سرگرفته شده است. بطور کلی قسمت قدیم یا مرکزی حلب و همچنین غرب این شهر از ابتدا در دست دولت بود و مشکل خاصی نداشت. بسیاری از دانشگاه‌ها، ادارت دولتی، وزارت‌خانه‌ها و مراکز خدماتی اصلی حلب در قسمت غرب این شهر مستقر می‌باشند که از ابتدا نیز در کنترل دولت سوریه قرار داشت. اما از قلعه حلب (خود قلعه در کنترل دولت بود) که در مرکز شهر قرار دارد و به سمت شرق، تروریست‌ها تحرک داشتند و به سمت نیروهای دولتی تیراندازی می‌کردند. بافت شرقی حلب، بافتی جدید و با طراحی شهری مدرن و ساختمان‌های مرتفع است. شرق حلب علاوه بر بخش مسکونی دارای بخش صنعتی است که با خیابان‌های عریض دارای فازهای گوناگون صنعتی مانند فاز نساجی، فاز صنایع غذایی، فاز مکانیکی، فاز کشاورزی و.. است که به منطقه شیخ نجار معروف است و به برکت همین شهرک صنعتی و علمی پیشرفته بوده است که گفته می‌شد حلب قلب اقتصادی سوریه است. در حال حاضر متاسفانه 75درصد این کارخانجات توسط تروریست‌ها منهدم یا تفکیک شده و برای فروش به ترکیه انتقال داده شده است. از 20 تا 25 درصد صنایع باقی مانده، بسیاری از آنها از کارافتاده و در این مدت تعطیل شده است که در همین مدت کوتاه پس از آزادی حلب برخی صاحبان کارخانجات و کارگاه‌ها به حلب بازگشته بودند و در حال ارزیابی املاک و کارخانجات خود برای احیای آن هستند.
بازگشت مردم به شرق حلب در همین مدت کوتاه محسوس است و مسئله خاک‌برداری‌ها و تعمیر تاسیاست آب و برق آغاز شده است. برخی مدارس در شرق حلب آغاز بکار کردند و این بازگشت سریع زندگی به حلب به نفع سوریه است چون شاهرگ اقتصادی دولت سوریه حلب است و از سرگیری فعالیت اقتصادی، خدماتی و پزشکی به شرق این شهر، کل سوریه را تحت تاثیر قرار خواهد داد و به تبع آن، روحیه مردم برای مبارزه با تروریست در دیگر مناطق تقویت را خواهد کرد.
از طرف دیگر مشاهده می‌شود بسیاری از مردمی که در مدت اشغال شرق حلب توسط گروه‌های تروریستی مجبور شده بودند به غرب حلب پناه ببرند، در حال بازگشت به مناطق شرقی می‌باشند.
در دیدار با رئیس اوقاف حلب، وی به موضوع قابل تامل و دردناکی اشاره کرد. وی در این دیدار بیان کرد که در سال 2007 یونسکو طی قراردادی با وزارت اعلام (معادل وزارت ارشاد) اقدام به نقشه برداری دقیق و عکس برداری جزیی از تمام آثار تاریخی و میراث فرهنگی حلب نمود و در کمال تاسف دیده می‌شد با شروع جنگ گروه‌های تررویستی بصورت آگاهانه اماکن تاریخی و میراث فرهنگی حلب را نشانه می‌گرفتند و مشخص بود که این گروهها به نقشه دقیق و مکان یابی جزیی تمام آثار تاریخی حلب دسترسی دارند و این برای ما مشخص بود که نقشه‌های سال 2007 یونسکو به نوعی در اختیار گروه‌های تروریستی قرار گرفته است که این گونه گروه‌های تروریستی با شناسایی دقیق اماکن تاریخی حلب و مهندسی عملیات خود، این اماکن را هدف حملات خود قرار می‌دهند. برای ما این سوال مطرح بود که چگونه گروه‌های تروریستی که بخشی از آنها خارجی و غیرسوری بودند توانسته‌اند تونل‌های زیرزمینی و راهروهای تاریخی را که قبلا یونسکو از آن ها فیلمبرداری و سندسازی کرده بود، شناسایی و در آنها نفوذ کنند. بسیاری از مساجد و حمام‌های قدیمی با برنامه‌ریزی هدف‌مند تخریب و نابود شد و در حال حاضر متاسفانه بسیاری از این اماکن از دست رفته است. رئیس اوقاف حلب اضافه کرد که در حال تهیه شکایت و پیگیری از یونسکو می‌باشیم و باید این تخریب‌ها را جبران کند.
از طرف دیگر مجامع دانشگاهی حلب یا سایر گروهها بسیار در تلاش هستند تا زیرساخت اجتماعی حلب را تغییر دهند. در حال حاضر شهر حلب در وضعیت بلاتکلیفی هویتی به سر می‌برد و هر گروهی اعم از سکولارها یا غیرسکولارها در تلاش هستند تا زیرساخت و گرایش غالب اجتماعی و فرهنگی را در حلب به نفع خود تغییر دهند. حلب این روزها جامعه‌ای قطبی شده به نظر می‌رسد که در یک طرف جامعه کاملا سکولار و در بخشی دیگر گروه‌ههای اسلام‌گرا اعم از اخوان المسلمین و سلفی‌ها حضور دارند. بنا به گفته یکی از اساتید دانشگاه در حلب، می‌توان برآورد داشت که نزدیک به 80 درصد مردم حلب دارای گرایشات دینی می‌باشند که از این میان بیشتر آنان بویژه پس از تحولات اخیر و تحرکات تروریستی گروه‌های شورشی گرایش بیشتری به میانه‌روی و تساهل دینی دارند. در حال حاضر مشخص است که در بعضی خیابان‌ها در یک طرف مسجد و در طرف دیگر کلیسای مسیحیان وجود دارد و جالب این که مدت‌ها مسلمانان و مسیحیان به مساجد و کلیساهای یکدگیر سر می‌زدند و با هم در ارتباط بودند. در بسیاری از محلات مسلمانان و مسیحیان در همسایگی هم سکونت داشتند و حتی مدارس در برخی مناطق هم شامل دانش‌آموزان مسلمان و هم مسیحی بوده است. لذا هدف تحولات اخیر در سوریه و بویژه در حلب تغییر این ساختار اجتماعی و تساهل مذهبی در حلب بود که با آزادسازی حلب امید است باردیگر شاهد همزیستی همه مسلمانان و غیرمسلمانان در حلب در کنار هم باشیم.
با این حال عادل الحریری استاد دانشگاه در حلب می‌گوید حلب پس از آزادسازی نیاز به کار بیشتر بر روی مسائل فرهنگی و اجتماعی دارد تا هویت واقعی خود را نهادینه و مشخص سازد و در صورتی که پس از مرحله آزادسازی اقدامات فرهنگی و اجتماعی در حلب برای حفظ هویت اصلی این شهر صورت نگیرد، کمتر یا بیشتر از 10 سال دیگر دوباره حلب شاهد همین درگیری‌ها و اقدامات تروریستی و غیرانسانی خواهد بود و مشکلات هویتی باردیگر از سرگرفته خواهند شد.
در برخورد با مردم سوریه برخورد مهربانانه و از سر شوق با ایرانی‌ها مشخص و پر واضح است. بسیاری از آنان حتی مقامات دولتی از جمله رئیس اوقاف آزادسازی حلب را مدیون تلاش‌های حزب الله لبنان و حمایت ایران می‌دانند.
در گفتگو با رئیس ستاد مردمی حلب، سرتیپ هیثم نایف، او با اشتیاق فراوان از نحوه سازماندهی بسیج در ایران سخن می‌گفت و اضافه کرد که در کشورش تصمیم دارد مانند بسیج ایران کار و فعالیت کند و در جنگ همه گروهها شرکت می‌کنند. نایف به تجربه شاخه‌های بسیج پزشکان، بسیج اصناف؛ بسیج ادارات و... در ایران اشاره می‌کرد و می‌گفت که تلاش دارد تشکیلاتی مشابه سازماندهی بسیج در ایران را از میان همه گروهها در سوریه تشکیل دهد. رئیس ستاد مردمی حلب این را نیز افزود که تشکیلات مشابه بسیج ایران در آزادسازی حلب بسیار موثر بود و در حالی که ارتش در خطوط مقدم و خط آتش قرار داشت، عمده پدافند حلب توسط بسیج محلی اداره و مدیریت می‌شد که تجربه گرانبهایی بوده است.
یک مسئله عجیب در حلب پس از آزادسازی مسئله افزایش حجاب اسلامی در میان زنان این شهر است. من قبل از آغاز جریانات اخیر و پیش از جنگ در سوریه به حلب سفر کرده بودم و از نزدیک در جریان ارتباطات دانشگاهی می‌دیدم که فقط 10 درصد زنان محجبه و مابقی همه با پوشش‌های غیراسلامی و بی حجاب بودند، اما در حال حاضر برخلاف سال‌های گذشته، به نظرم حداقل بیش از 90درصد زنان و دختران محجبه و با حجاب بودند. در این ارتباط با آقای دکتر دوالیبی رئیس دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی حلب گفتگو کردم و او نیز افزایش حجاب و گرایش بیشتر زنان و دختران حلبی به پوشش اسلامی و حجاب پس از تحولات اخیر را تائید کرد اگرچه به نظر رئیس دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی حلب گرایش بیشتر به حجاب اسلامی به چند دلیل از جمله سابقه و زمینه خانوداگی، مدل و یا پدیده شدن و سرانجام ترس از حضور مخفی و آزار و اذیت تروریست‌ها است، اما به نظرم این دلایل چندان منطقی و معقول به نظر نمی‌رسید و این موضوع نیازمند بررسی بیشتری است.
با این حال در ارزیابی کلی به نظرم می‌رسید اگرچه در میان مردم نارضایتی‌هایی از عملکرد دولت سوریه در گذشته وجود دارد، اما در واقع اکثر قابل توجه و جریان غالب مردم بدنبال زندگی عادی و بدون دغدغه و امن هستند و براین اساس به هیچ عنوان حاضر نیستند باوجود انتقاداتی که نسبت به عملکرد دولت بشاراسد دارند، جانب گروه‌های شورشی و مسلح را بگیرند. در واقع در میان مردم حلب دو گونه گرایش را نسبت به دولت دمشق می‌توان دید: مردمی که موافق و حامی تمام قد دولت بشاراسد می‌باشند و به شدت از دولت بشار اسد به عنوان دولتی که با گروه‌های تروریست در حال مبارزه است، حمایت و طرفداری می‌کنند. دسته دوم مردمی می‌باشند که با وجود مخالفت با اقدامات پیشین بشاراسد و انتقاد از او، اما در شرایط فعلی ترجیح می‌دهند میان گروه‌های شورشی و دولت مرکزی، دولت بشاراسد را انتخاب و از او در مقابل گروه‌های تروریستی حمایت کنند. با این حال تعداد کسانی که معتقد به مبارزه مسلاحانه و اقدامات تررویستی علیه دولت بشاراسد در دمشق می‌باشند بویژه پس از آزادسازی حلب و تحولات اخیر بسیار انگشت شمار و فاقد پایگاه گسترده اجتماعی می‌باشد.
از طرف دیگر نگاه به ایران در مقایسه با نگاه روسیه، نگاه مثبت و خوش‌بینانه تری است و معمولا نگاه مردم به اهداف و اقدامات ایران در سوریه در راستای هدف ایران برای کمک به آرمان فلسطین و گروه‌های مسلمان ارزیابی می‌شود، اما در مقابل نوع نگاه به روسیه به عنوان نگاه به کشوری ابرقدرت که هدفش از حضور در سوریه مقابله با آمریکا و مبارزه طلبی غرب است، تفسیر می‌شود.
