الوقت- ترکیه سیاست‌های خود درباره مسائل عراق، سوریه و یمن را به نوعی با آل سعود هماهنگ کرده و همچنان این سیاست را در دستور کار دارد؛ یکی از این مسائل، مسئله موصل است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه چندی پیش اعلام کرد که پیمان لوزان را به رسمیت نمی‌شناسد زیرا آن پیمان، شکست و فاجعه‌ای برای ترکیه بود. پیمان لوزان، مرزهای ترکیه با عراق و مرزهای ترکیه با سوریه را تعیین می‌کند ولی اردوغان اعلام کرده که این مرزبندی را قبول ندارد. بر همین اساس اردوغان هم در شمال سوریه و هم در شمال عراق به خصوص موصل تلاش دارد نیروهای نظامی‌اش را وارد کند و در آن مناطق در صورت پاکسازی از داعش سهمی برای خود داشته باشد.
اردوغان معتقد است در عراق هم نژاد‌هایی دارند که باید امنیت آنها را حفظ کنند که منظور او در اصل همان ترکمن‌های عراق است. این در حالی است که ترکمن‌های عراق به دو بخش تقسیم می‌شود 40 درصد اهل سنت و حدود 60 درصد شیعه علوی و بکتاشی هستند. زمانی که داعش موصل و دیگر شهرهای آن منطقه را با کمک بعثی‌های عراقی و با حمایت ترکیه اشغال کرد، بخشی از شیعیان آن منطقه قتل عام شدند و زنان‌شان نیز به اسارت گرفته شدند. ترکمنان شیعه نیز جزء این عده بودند. اینها مجبور به مهاجرت به مناطق میانی عراق شدند و اکنون در حشد الشعبی سازمان دهی شده‌اند و می‌خواهند در عملیات موصل علیه داعش شرکت کنند و به مناطق خودشان بازگردند. اما اردوغان مدعی است که آنها حق ندارند وارد منطقه شوند زیرا آنها شیعیانی جنایتکار هستند که می‌خواهند اهل سنت را قتل عام کنند. همچنین او مدعی است موصل صددرصد عرب سنی است که یک سری ترکمن و کرد سنی نیز آنجا وجود دارد. اردوغان معتقد است در آن مناطق بافت جمعیتی نباید تغییر کند و سنی‌ها باید اکثریت‌شان را حفظ کنند. در واقع او خواهان آن است که از خارج از منطقه نیروهای دیگر(مانند حشد الشعبی و شیعیان) در آنجا مستقر نشوند. در غیر این صورت جنگ مذهبی و داخل در عراق صورت خواهد گرفت. اردوغان همچنین گفته است که حیدر العبادی، نخست وزیر عراق با تحریک دیگران برای ترکیه شاخ و شانه می‌کشد این در حالی است که به گفته اردوغان، شخص العبادی از ترکیه در خواست کرده که به منطقه بعشقیه نیرو ارسال کنند و اکنون می‌خواهد که آنها خارج شوند. اما اردوغان طی سخنرانی‌هایش اعلام کرده که ارتش ترکیه از بعشقیه خارج نخواهد شد، ارتش ترکیه از العبادی دستور نمی‌گیرد و او در حدی نیست که بخواهد دستور دهد ترکیه از عراق خارج شود. همچنین ترکیه کشوری نیست که بگویند وارد شو وارد شود و اگر نخواستند خارج شود.
رئیس جمهور ترکیه تاکید کرده که اجازه نمی‌دهند در صورتی که موصل از اشغال تروریسم داعشی نجات پیدا کرد تروریست‌های دیگر در آنجا حاکم شوند. در عین حال او گفته که ترکیه با همکاری ائتلاف بین‌المللی ضد داعش در عملیات آزادسازی موصل شرکت خواهد کرد و حتی اعلام کرد که فقط ترکیه و اهالی بومی موصل، یعنی «حشد الوطنی» یا «نگه‌بانان نینوا» تحت فرماندهی اثیل النجیفی حق دارند در عملیات موصل شرکت کنند. به ادعای اردوغان حتی ارتش عراق و حشد الشعبی نیز حق ندارند در عملیات موصل شرکت کنند. همچنین اخیرا ترکیه رئیس ستاد کل ارتش را به آمریکا اعزام کرد و قرار بود با فرمانده نیروهای ائتلاف بین‌المللی گفتگو کند تا ترکیه هم در ائتلاف بین المللی ضد داعش در موصل شرکت کند. درواقع یکی از اهداف رئیس جمهوری ترکیه این است که از العبادی سلب حاکمیت کند. همچنانکه اردوغان اخیرا اعلام کرد که آنها با مردم عراق دشمنی ندارند اما اگر العبادی بخواهد دشمنی‌اش را آنکارا را ادامه دهد آنها نیز با او برخورد خواهند کرد. اما اگر حیدر العبادی بخواهد با خلوص نیت برخورد کند ترکیه نیز خلوص نیت خود را نشان خواهد داد. لذا آنکارا یک سیاست کاملا تهاجمی و میلیتاریستی را در قبال بغداد در پیش گرفته است و این احتمال وجود دارد که این تنش‌ها به درگیری‌های مسلحانه بیانجامد. چنانچه سپاه بدر و حزب الله عراق نیز اعلام کرده‌اند که نیروهای ارتش ترکیه یا خودشان از عراق خارج شوند یا آنها جنازه‌هایشان را به ترکیه خواهند فرستاد. ترکیه نیز در واکنش گفته که آنها به چنین تهدیداتی اهمیت نمی‌دهند و ارتش ترکیه بیدی نیست که با این بادها بلرزد. در نتیجه بعید نیست که این رویکرد میلیتاریستی اردوغان در نهایت به تنش نظامی جدی بین دو کشور منجر شود. البته باید توجه داشت که ترکیه با تکیه بر آمریکا و ناتو چنین سیاست‌هایی را در پیش گرفته است و این کشور بدون اتکا به آمریکا و ناتو هیچ توانی ندارد.
علی قائم مقامی/ کارشناس مسائل ترکیه
