الوقت- پس از معرفی ژنرال «جان میک نیکلسون» به عنوان جانشین جان کمپبل فرمانده نیروهای آمریكایی و ناتو در افغانستان از سوی باراك اوباما رئیس جمهور آمریكا به مجلس سنای این کشور، پنتاگون نیز، وی را به عنوان رهبر فرماندهی نیروهای بین‌المللی مستقر در افغانستان تعیین کرد. در بحبوحه نگرانی‌هایی که درباره وضعیت امنیتی افغانستان وجود دارد، وزارت دفاع آمریكا اعلام کرد که جان میک نیکلسون را برای رهبری نیروهای بین المللی مستقر در این کشور انتخاب کرده است. بدین ترتیب نیکلسون جایگزین جان کمپبل خواهد شد که در 18ماه گذشته مسئولیت رهبری نیروهای بین‌المللی مستقر در افغانستان را بر عهده داشت. البته این جایگزینی مستلزم مورد تایید قرار گرفتن نیکلسون برای این سِمَت، از سوی سنای آمریكا است.
ژنرال جان نیکلسون جانشین احتمالی فرمانده نیروهای آمریكایی و ناتو در افغانستان، به نمایندگان مجلس سنای آمریكا، گفت: نیاز داریم تا حضور بلند مدت نیروهای آمریكایی در افغانستان را با توجه به شرایط حاضر حفظ کنیم. وی ضمن اشاره به وخیم‌تر شدن وضعیت امنیتی در افغانستان، هشدار داد که در صورت کاهش تعداد نظامیان، توانایی انجام عملیات‌های مبارزه با تروریسم از بین می‌رود. «اگر تعداد نیروهای آمریكایی پس از سال 2016 میلادی به 1000 نظامی کاهش پیدا کند، آنگاه نظامیان آمریكایی توانایی انجام عملیات‌های مبارزه با تروریسم را از دست خواهند داد. من از تصمیم حفظ 9800 نیروی آمریكایی در افغانستان حمایت می‌کنم و با رویکرد ژنرال «جان کمپبل» موافق هستم».
تغییر فرماندهی نیروهای نظامی بین‌المللی مستقر در افغانستان را بیش از آن كه در چارچوب تغییر راهبردی یا تاكتیكی تحلیل كنیم، باید در روند اداری و فرآیند تحولات ارزیابی كرد. واقعیت این است كه تغییر فرماندهی نیروهای آمریكایی مستقر در افغانستان، یك روالی است كه سال‌های گذشته نیز بارها تكرار شده است. فرماندهان ارتش آمریکا که تا چند ماه قبل برای خروج آخرین نیروهای‌شان از افغانستان تا پایان سال 2015 برنامه‌ریزی می‌کردند، اکنون درباره تعهد آمریکا برای حفظ چندین هزار نیرو در این کشور برای یك دهه دیگر صحبت می‌کنند.
از آنجایی كه آمریكا و نیروهای ائتلاف در افغانستان، منافع مهم و بلندمدتی دارند، حضورشان نیز بلندمدت خواهد بود. به نحوی كه اخیرا اشتون کارتر وزیر دفارع آمریكا، در بخشی از کنفرانس خبری خود در پنتاگون به صراحت اعلام كرد كه آمریكا و نیروهای ائتلافی که هم اکنون در افغانستان مستقر هستند، برای دراز مدت در این کشور حضور خواهند داشت. این مسئله فقط منحصر به سال 2016 نیست، بلکه برای سال 2017 و فراتر از آن خواهد بود؛ چرا که دولت افغانستان از حضور آمریكا در این کشور استقبال می کند. در واقع آمریكا برای عملی كردن سیاست، «افغانستان، عضو متحد غیر ناتو» نیاز به داشتن یک كشور دوست و یک همکارِ نظامی در افغانستان در بلندمدت، است.
اظهاراتی از سوی اشتون كارتر مبنی بر كاهش نیروهای نظامی در 2017، بیش از آن كه واقعیت داشته باشد، نوعی حساس كردن و آزمون دولت افغانستان است كه به نوعی اشرف‌غنی و دكتر عبدالله را مجاب كند كه حضور نیروهای آمریكایی برای مبارزه با تروریسم و ایجاد امنیت یك ضرورت است. غافل از آن كه آمریكا خود بطور مستقیم و غیرمستقیم، در حمایت از داعش و شعله‌ور شدن جریان افراط‌گرایی و حتی جابجایی نیروهای تكفیری داعش دخیل است. اشاره ژنرال کمپبل مبنی بر این كه برای تکمیل مأموریتش در افغانستان، به شمار بیشتری از 9800 نیروی نظامی، نیاز دارد؛ نشان می‌دهد كه آمریكا به دنبال درخواست‌های دولت افغانستان است تا حضورشان به نوعی رسمی و موجه تلقی گردد. البته شخص باراک اوباما رئیس جمهور آمریكا پیشتر در ماه اکتبر اعلام کرده بود كه 9800 نیروی آمریكایی در سال 2016 در افغانستان باقی خواهند ماند. این در حالی است که اوباما وعده داده بود پس از 2014، به جز هزار نفر، همه نیروهای آمریكایی را از افغانستان خارج می‌کند.
در همین خصوص، روزنامه واشنگتن پست در گزارشی به تغییر رویکرد دولت و ارتش آمریکا در افغانستان پرداخته است: «تغییر در این برنامه که احتمالا پس از تصمیم سال گذشته باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر لغو برنامه خروج نیروهای آمریکایی صورت گرفت، در واقع به دلیل آسیب‌پذیری دولت افغانستان در تداوم حملات نظامی طالبان و نگرانی‌ها از ادامه شکل‌گیری کمپ‌های آموزشی گروه‌های تروریستی چون القاعده در این کشور بود.» این در حالیست كه اوباما بر وعده بازگشت سربازان آمریکایی به خانه تبلیغات زیادی می‌کرد و مکررا می‌گفت که از «ایده جنگ بی‌پایان» حمایت نمی‌کند.
فرماندهان ارشد آمریکایی مدعی‌اند كه نیروهای افغان در استان هلمند، رهبران ناکارآمدی دارند و به شدت با کمبود سلاح و مواد انفجاری رو به رو هستند. برخی سربازان افغانستان در هلمند سال‌هاست در شرایط بسیار دشواری بدون وقفه برای دیدار با خانواده‌هایشان، درگیر جنگ هستند. ژنرال جان کمپبل، از فرماندهان ارشد آمریکا به منظور کمک مستقیم به حملات هوایی آمریکا و کمک به برنامه‌ریزان، نیروهای عملیات ویژه را به هلمند اعزام کرده است. علاوه بر این حدود ۳۰۰ نیروی آمریکایی در هلمند در حال مشاوره دادن به فرماندهان افغان هستند. مقامات نظامی آمریکایی تاکید می‌کنند، حمایت آمریکا به منظور توقف شکست‌های آنی بوده است؛ اما ایجاد نیروی کارآمد و ثابت که بتواند مناطقی چون هلمند را کنترل و حفاظت کند سال‌ها زمان می‌برد.
آنچه مسلم است این كه آمریكا پس از 2001 مدعی بود كه برای ایجاد امنیت و ثبات افغانستان با گروه‌های تروریستی یعنی القاعده و طالبان مبارزه خواهد كرد، اما با گذشت 14 سال نه تنها رویكرد آمریكا از مبارزه به مذاكره و مماشات با طالبان تغییر یافت، بلكه به نظر می‌رسد گروه افراطی- تكفیری داعش نیز به گروه‌های برهم زننده امنیت افغانستان، افزوده شده است. در چنین وضعیتی تغییر فرماندهی نیروهای بین‌المللی مستقر در افغانستان، به تغییر راهبرد یا تاكتیك‌های آمریكا در افغانستان مربوط نمی‌باشد. به ویژه پس از امضای قرارداد امنیتی كابل – واشنگتن، خیال آمریكایی‌ها آسوده است كه حداقل تا 2024 در افغانستان حضور خواهند داشت.
در ادامه به چند نكته اساسی اشاره می‌شود:
- تغییر فرماندهی نیروهای آمریكایی در افغانستان، یک حرکت نمادین و فرایندی است، تا نشان دهند تمام فعالیت‌ها و حرکات نیروهای خارجی کاملا مثبت و مثمر ثمر بوده و ژنرال جان نیکلسون، برای تعدیل شرایط جدید افغانستان منصوب شده است.
- تجربه جنگ‌های آمریكا در جهان نشان داده است كه آنها پس از تهاجم نظامی به کشورهای مختلف و اشغال كشور، در صورت مواجه شدن با مشکلات متعدد (بویژه در بعد امنیتی و نظامی) سعی می‌کنند از روش دیپلماسی و مذاكره مشکلات‌شان را حل کنند.
- آمریكا قصد داشت برای كاهش هزینه‌های نظامی و تلفات نیروهایش، مبارزه با تروریسم و ایجاد امنیت را به نیروهای نظامی افغانستان بسپارد و اكنون با تغییر حالت، نیروهای خود را از صحنه جنگ دور نگه داشته و در عوض نیروهای نظامی افغانستان را وارد میدان جنگ با طالبان كرده است. البته این به معنای ترك نیروهای آمریكایی از افغانستان نیست و مدیریت بحران و كنترل تحولات افغانستان در دستوركار نیروهای آمریكایی است.
- مقامات آمریکایی می‌گویند، با حضور اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان به عنوان شریکی قابل اعتماد، می‌توان پایه‌های حمله به گروه‌های تروریستی را نه تنها در افغانستان، بلکه در سراسر منطقه جنوب آسیا فراهم کرد. البته این نیروهای افغان هستند که وظیفه مبارزه را برعهده دارند و وظیفه نیروهای آمریکایی مستشاری است.
- الزاما حضور نظامی آمریكا در افغانستان با هدف مبارزه با تروریست‌ها و کمک به افغانستان نبوده و نیست؛ بلکه این حضور برای نزدیک بودن و كنترل قدرت‌های منطقه‌ای مانند ایران، روسیه، هند، چین و پاکستان است و افغانستان بهترین آلترناتیو برای تحقق برنامه‌های بلندمدت آمریكا در منطقه است.
- مقامات خارجی می‌گویند، یگان‌های افغانستانی دچار فقدان کارآمدی در سطح فرماندهان میانی و پایینی هستند که باید نیروها را در مبارزه رهبری کنند. واقعیت این است كه هیچ‌وقت ایجاد ارتش و پلیس کارآمد در افغانستان مدنظر ارتش و دولت آمریكا نبوده است. چراكه پنتاگون معتقد است كه چنین اقدامی، هزینه‌های چندین میلیارد دلاری نیاز دارد.
در نهایت باید گفت كه ناکامی در مبارزه با تروریسم، اعتراف آمریكا و ناتو به این که با طالبان مشکلی ندارند و این که طالبان را جزئی از ملت افغانستان به حساب می آورند، همه نشان از ناکامی ماموریت نظامی آمریكا و ناتو در افغانستان می باشد. حضور نظامی نیروهای خارجی طی 15 سال گذشته، تنها باعث قدرت‌گیری بیشتر گروه‌های تروریستی- تكفیری در افغانستان و سپس گسترش فعالیت‌های این گروه‌های افراطی به دیگر کشورها از جمله کشورهای شمال افریقا، سوریه و عراق شده است و با نفوذ داعش به افغانستان طی یكسال گذشته، احتمال افزایش تحركات آنان در افغانستان و سپس در كشورهای مستعد آسیای مركزی بویژه تاجیكستان و ازبكستان قابل پیش‌بینی است. بویژه كه درگیری‌های داعش با طالبان نیز در استان‌هایی نظیر ننگرهار و زابل جدی است و روند مذاكرات صلح با طالبان نیز نه تنها به سرانجامی نرسیده، بلكه بازیگران دخیل هم اراده‌ای برای حل مسایل پیش‌رو در افغانستان ندارند. هرچند كه مقامات آمریكایی در سیاست اعلامی‌شان، نسبت به پیشرفت مذاکرات صلح بین دولت افغانستان و طالبان، اظهار امیدواری می‌كنند تا حضور طولانی‌مدت نظامی در این کشور ضروری نباشد، اما شواهد و واقعیت‌ها غیر از این است.
ابراهیم ایمانالی
