پایگاه تحلیلی الوقت - همزمان با بمباران غزه و به خاک و خون کشیده شدن هزاران زن و کودک و پیر و جوان ساکن در غزه توسط بمب‌های سنگرشکن اسرائیل، برخی کشورهای عربی در بغداد، پایتخت عراق جمع شدند تا سی و چهارمین اجلاس سران عرب را برگزار کنند. آن گونه که گزارش شده است، این اجلاس تنها با حضور شش تن از سران و مقامات کشورهای عربی به همراه تعدادی از نخست وزیران، معاونان آنها و وزیران امور خارجه برگزار شده است.
در واقع اجلاس اخیر سران عرب در بغداد در حالی برگزار شد که از یک طرف رهبران و سران ارشد کشورهای عربی حضور ضعیفی در آن داشتند و از طرف دیگر این اجلاس درباره بحران انسانی در غزه کاری به پیش نبرد.
غیبت سوال برانگیز اعراب در بغداد
ناظران عربی درباره حضور ضعیف اعراب در اجلاس بغداد، دلایل متعددی را برشمرده‌اند. از جمله فقدان تصمیم‌گیری مستقل در عراق، هرج و مرج رسانه‌ای، بی‌ثباتی منطقه‌ای و اختلافات بین اعراب، از جمله درگیری عراق و کویت بر سر آب‌های سرزمینی خور عبدالله.
از سوی دیگر کشورهای عربی اولویت‌های سیاست خارجی خود را به قیمت کنار گذاشتن مسئله فلسطین تغییر دادند و رهبران عرب دیگر به اجلاسی که اولویت‌های اقتصادی و تجاری آنها را برآورده نمی‌کند، اهمیت زیادی نمی‌دهند.
همچنین میان بغداد و کشورهای عربی بر سر موضوعات مختلف از جمله مسئله فلسطین اختلاف نظر وجود دارد. اتحادیه عرب اصل راه‌حل دو دولتی را در مورد مسئله فلسطین پذیرفته است، در حالی که بغداد آن را در راستای قانون جرم‌انگاری عادی‌سازی روابط با اسرائیل که توسط مجلس نمایندگان تصویب شده است، رد می‌کند.
در مورد سوریه نیز میان دولت عراق و دیگر دولت‌های عربی اختلاف نظر وجود دارد و تلاش زیادی از سوی اعراب برای تحت فشار قرار دادن بغداد جهت همسویی با سیاستهای کشورهای عربی در خصوص حکومت الجولانی وجود دارد. عدم دعوت از جولانی برای سفر به عراق به دلیل داشتن پرونده قضایی یکی دیگر از زمینه‌های اختلافات میان عراق و کشورهای عربی به شمار می‌رود.
اختلاف دیگر مربوط به اختلافات بین عراق و کویت در مورد بندر خور عبدالله است. به نظر می‌رسد غیبت چهره‌های مهم کشورهای خلیج فارس در اجلاس بغداد بخشی از فشاری است که این کشورها بر عراق برای نهایی کردن مسئله ترسیم مرزها و ساماندهی کردن کشتی رانی مشترک در خور عبدالله وارد می‌کنند. این در حالی است که عراق و کویت هنوز نتوانسته‌اند درباره کشتی رانی در خورعبدالله به یک جمع بندی و تفاهم برسند و اختلاف مرزی میان این دو کشور عربی همچنان پابرجاست.
ناکارآمدی اتحادیه عرب در بحران فلسطین
مسئله دیگری که در اجلاس اخیر اعراب در بغداد، پیگیری نگردید، موضوع فلسطین و ادامه جنگ و بمباران غزه است. این در حالی است که براساس اظهارات کارشناسان جهان عرب، ماده ۲ توافقنامه دفاع مشترک عربی، کشورهای عضو اتحادیه عرب ملزم هستند که هرگونه تجاوز مسلحانه علیه هر کشور عربی را به عنوان تجاوز علیه همه آنها تلقی کنند و اقدامات لازم، از جمله استفاده از نیروی مسلح، را برای دفع چنین تجاوزی و بازگرداندن امنیت و صلح انجام دهند. با وجود این اصل مورد توافق در میان کشورهای عربی، اما طی 20 ماه گذشته که جنگ علیه غزه به شدیدترین شکل خود ادامه داشته است، کشورهای عربی با وجود برگزاری چندین نوبت اجلاس اتحادیه عرب، هیچ کار عملی و اقدام اجرایی برای توقف بمباران غزه انجام نداده‌اند.
«محمد محمود مهران»، استاد مصری حقوق بین‌الملل درباره وظایف اتحادیه عرب در قبال جنگ غزه معتقد است که اجلاس اتحادیه عرب بایستی شامل سازوکارهای فوری برای حمایت از مردم فلسطین در غزه و کرانه باختری، حمایت از طرح بازسازی غزه بدون آواره کردن ساکنان آن، اتخاذ موضع واحد و قاطع در برابر طرح‌های آوارگی، فعال کردن توافقنامه دفاع مشترک عربی برای مقابله با تهدیدات مشترک و استفاده از اهرم‌های اقتصادی و سیاسی موجود در برابر تجاوزات اسرائیل باشد.
این عضو انجمن‌های آمریکایی و اروپایی حقوق بین‌الملل در ادامه به تلویزیون راشاتودی گفت که اجلاس اتحادیه عرب باید تصمیمات الزام‌آور و مؤثری اتخاذ کند تا پیام روشنی به جهان ارسال کند. پیامی که مبنی بر این باشد که اعراب اجازه آوارگی فلسطینی‌ها از سرزمین خود را نخواهند داد و خطوط قرمزی درباره فلسطین وجود دارد که صرف نظر از فشارها، اما اعراب اجازه عبور از این خطوط قرمز را نخواهند داد.
واقعیت هم آن است که آوارگی اجباری غیرنظامیان طبق ماده ۸ اساسنامه رم، جنایت جنگی و طبق ماده ۷ جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود و کشورهای عربی از نظر قانونی موظف به جلوگیری از جنایات آواره ساختن مردم غزه هستند، اما آنها تا کنون اقدامی انجام نداده‌اند.
عبدالله عبدالله، کارشناس اردنی نیز درباره کارکرد اجلاس اتحادیه عرب برای مردم فلسطین به نیوعرب گفته است: « اجلاس اتحادیه عرب باید سازوکارهای حقوقی بین‌المللی را برای جلوگیری از آوارگی اجباری فلسطینی‌ها فعال کند، اما این اتحادیه تا کنون این اقدام را انجام نداده است.»
بسیاری معتقدند که بحران کنونی در غزه نیازمند رهبری خردمندانه و شجاعانه در میان اعراب است تا بتواند از اختلافات جزئی فراتر رود و آرمان فلسطین را در صدر اولویت‌های خود قرار دهد. نگاهی به رسانه‌های اجتماعی و واکنش کاربران عربی در برابر جنگ غزه نیز نشان می‌دهد که مردم عرب مشتاقانه منتظر تصمیمات تاریخی رهبران‌شان هستند و از اظهارات لفاظانه تکراری خسته شده‌اند.
