سایت تحلیلی خبری الوقت | Alwaght Website

الوقت- شرایط فاجعه بار اقتصادی افغانستان و تداوم تحریمهای آمریکا علیه این کشور، رهبران طالبان را به این جمع‌بندی رسانده که برای غلبه بر این وضعیت، باید روابط با همسایگان را گسترش دهند. در این رابطه، ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست وزیر حکومت طالبان روز شنبه در رأس یک هیئت بلندپایه اقتصادی وارد تهران شد. به نوشته رسانه‌ها این هیئت بزرگ که متشکل از ۳۰ مقام طالبان است در سفر به تهران در مورد روابط دوجانبه، تجارت، ترانزیت، حمل و نقل، زیرساخت‌ها و راه‌آهن با مقامات ایرانی گفتگو و رایزنی خواهد کرد.

همچنین ارتباط منطقه‌ای، افزایش تجارت از طریق بندر چابهار، گسترش مشارکت افغانستان در این بندر و بحث در مورد توسعه همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور، از دیگر موضوعات مورد بحث در این سفر اعلام شده است. پیش‌بینی می‌شود هیئت اقتصادی طالبان علاوه بر تهران به برخی استان‌های دیگر ایران نیز سفر کرده و با برخی مقامات استانی و اعضا اتاق‌های بازرگانی دیدار کند.

در این رابطه محمود سیادت، رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و افغانستان در گفتگو با فرارو گفت:«در سفر هیات طالبانی به ایران، آنها بسته اقتصادی خاصی را در نظر دارند که با توجه به شرایط حکومت موقت افغانستان ارائه می‌شود».

تاکنون جزئیات دقیق و کاملی از این بسته اقتصادی که احتمالا از سوی هیئت طالبان پیشنهاد خواهد شد به بیرون درز نکرده است اما خبرگزاری صدای افغان (آوا)، به نقل از برخی منابع نوشت که ملا برادر از دولت و بخش خصوصی ایران برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های کشاورزی، معدن، حمل و نقل و صنعت در افغانستان دعوت خواهد کرد.

یک منبع در وزارت امور خارجه افغانستان نیز درباره جزییات این سفر به خبرگزاری آوا گفت که طبق پیش‌بینی‌های انجام شده، در این سفر روی موضوعات اقتصادی، روابط دیپلماتیک بین دو کشور، مسائل مربوط به مهاجران و همچنین مسایل مربوط به منطقه و جهان تبادل نظر صورت خواهد گرفت. به گفته این منبع، «سفر عبدالغنی برادر بیانگر روابط حسنه بین دو کشور افغانستان و ایران است و می‌توان از این سفر به دستاوردهای مهمی دست یافت که از نگاه سیاسی و اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌عنوان مثال، این سفر می‌تواند در راستای ایجاد بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری تاجران ایرانی در افغانستان موثر و مفید باشد».  

میثم مهدی‌پور، معاون رسانه‌ای سفیر ایران در امور افغانستان هم در این باره به «ایرنا» گفت:«هدف از سفر ملابرادر و هیات همراه، دیدار و رایزنی با مسئولان اقتصادی ایران به منظور ارتقای سطح همکاری‌های تجاری و اقتصادی، توسعه روابط دوجانبه و بررسی زمینه همکاری‌های بیشتر در حوزه تجارت، ترانزیت، سرمایه‌گذاری، همکاری‌های گمرکی و داد و ستد مالی است».

در دو سال گذشته مقامات سیاسی و اقتصادی طالبان بارها به تهران سفر کرده و درباره همکاریهای دوجانبه در حوزه‌های مختلف گفتگو کرده‌اند. هر چند ایران همانند سایر کشورها هنوز حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است اما با این حال سفارتخانه افغانستان را به دولت موقت طالبان تحویل داده است و روابط تجاری دو کشور همسایه هم روی ریل رشد و توسعه قرار دارد و بر اساس آمارها، سهم ایران از بازار افغانستان به ۳۵ درصد می‌رسد. علاوه‌براین، ایران همچنین در زمان وقوع بلایای طبیعی در افغانستان در دوره حکومت طالبان، کمکهای بشردوستانه را به این کشور ارسال کرده تا بخشی از مشکلات اقتصادی افغانها را برطرف کند.

توسعه تجارت در راس امور

آنگونه که از اظهارات کارشناسان و مقامات دو کشور برمی‌آید، مسئله تجارت در راس برنامه‌های دوجانبه قرار دارد. اسماعیل باقری، کارشناس مسائل افغانستان در گفتگو با «الوقت» درباره اهداف سفر هیئت اقتصادی طالبان به ایران گفت:«هدف از این سفر گسترش روابط در عرصه‌های تجاری از جمله کشاورزی و صنعت گرفته تا خدمات و سرمایه‌گذاری‌ها در معادن افغانستان است. موضوع تقویت شبکه‌های راه‌آهن، گمرکات و بازارچه‌های مرزی هم در این سفر بررسی خواهند شد. همچنین قرار است مقامات طالبان با اعضای شورای عالی امنیت ملی و مقامات وزارت خارجه هم جلساتی داشته باشند».

باقری حضور طالبان در تهران در مقطع زمانی کنونی را به برخی تحولات منطقه مرتبط دانست و تصریح کرد:« سفر این هیئت تجاری در زمانی انجام می‌شود که دولت پاکستان هفته گذشته طرح اخراج مهاجران افغان را اعلام نمود و پیش از این هم مرزهای «تورخم و چمن» را بسته بود و خیلی از کالاها و میوه‌هایی که قرار بود از افغانستان به پاکستان صادر شود، از بین رفت و همین مسئله سبب شد تا طالبان در روابط خود با اسلام آباد بازنگری کند و روابط تجاری خود را با ایران توسعه دهد».

 به گفته باقری، «ایران هم مشوق‌های زیادی برای افغانها ایجاد کرده است تا از گمرکات مرزی و حتی بندر چابهار استفاده کنند. کریدور شمال- جنوب و یک کمربند و جاده چین هم در این روابط تاثیرگذار بوده است و طالبان احساس می‌کند که امن‌ترین و به صرفه‌ترین مسیر برای تقویت تجارت افغانستان استفاده از بندر چابهار است و جمهوری اسلامی در این راستا کمکهای زیادی را به افغانستان انجام داده تا از این مسیرها استفاده کند».

شایان ذکر است که در یکسال گذشته پیشرفت زیادی در توسعه خطور ریلی ایران و افغانستان «خواف تا هرات» حاصل شده است. این مسیر ریلی در مجموع ۲۲۵ کیلومتر طول دارد که عملیات اجرایی آن در چهار قطعه طراحی شده بود، که قطعات اول و دوم آن در خاک ایران و بخش‌های سوم و چهارم آن نیز در خاک افغانستان قرار دارد.  

باقری در پایان درباره اینکه آیا موضوع مهاجران افغان هم در این گفتگوها بررسی خواهد شد، تاکید کرد:«مسئله مهاجران افغان هم ممکن است در بحث‌های هیئت اقتصادی  مورد بررسی قرار گیرد ولی عبدالغنی برادر قدرت و اختیار لازم در این زمینه ندارد. آن دسته از اتباع افغان که در ایران هویت و مدارکی ندارند و احتمال خرابکاری از سوی آنها وجود دارد، تهران مجبور است آنها را به کشورشان بازگرداند ولی برخی افراد که برای کار آمده‌اند و شناسایی شده‌اند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند و می‌توانند در ایران بمانند».

به نظر می‌رسد دولت موقت طالبان هم به جایگاه ایران در تحولات تجاری منطقه و جهان پی برده است و سعی دارد با نقش آفرینی در کریدورهای ارتباطی بویژه ریلی، تجارت خارجی خود را گسترش داده و از مزایای ترانزیت منطقه‌ای کالا برخوردار شود.

در صورت تکمیل خط آهن خواف-هرات قطارهای افغانی به شبکه ریلی ایران دسترسی پیدا می‌کنند و کالاهای ساخت افغانستان بجای کامیون از طریق خطوط راه آهن با هزینه کمتر و امنیت بیشتر به بازارهای جهانی ارسال می‌شوند. علاوه‌بر این، افغانستان به بنادر خلیج فارس، دریای عمان، دریای خزر و اقیانوس هند هم متصل خواهند شد که می‌تواند به رونق اقتصادی در این کشور منجر شود. راه‌آهن خواف-هرات نه تنها تجارت افغانستان با ایران را تقویت می‌کند، بلکه به توسعه تجارت کابل با سایر کشورهای منطقه هم کمک خواهد کرد.

براساس آمارها، درحال حاضر ۴۰ درصد حجم واردات کشور افغانستان از طریق پایانه مرزی دوغارونِ شهرستان تایباد صورت می‌گیرد، لذا فعالیت مسیر ریلی خواف-هرات شمار ۱۸۰ هزار دستگاه کامیونی را که سالانه از طریق دوغارون بین ایران و افغانستان کالا حمل می‌کنند به میزان ۵۰ درصد کاهش داده و نه تنها هزینه حمل و نقل بار را کمتر می‌کند، بلکه انتظار می‌رود حجم مبادلات اقتصادی بین ۲ کشور به میزان قابل توجهی افزایش یابد.

افغانستان همواره در رویای دسترسی به آبهای آزاد بوده است، لذا با راه‌اندازی کریدور شمال-جنوب، این فرصت برای افغانها فراهم می‌شود تا از مسیر بندر چابهار تجارت خود را توسعه دهند. زیرا، گسترش مبادلات ترانزیتی بین ایران و افغانستان تکمیل کننده مسیر هند تا آسیای مرکزی است و با توجه به اینکه افغانستان صدها کیلومتر مرز مشترک با ایران دارد و در بین کشورهای همسایه بیشترین کالاها را به ایران صادر می‌کند، با اجرای کریدور شمال- جنوب، این مبادلات بیش از پیش توسعه خواهد یافت.