الوقت- با گذشت چند روز از بروز فاجعه سیل ناشی از شکسته شدن سد در لیبی، که به کشته و مفقود شدن دهها هزار تن انجامید، اکنون سیگنال خطرهایی در مورد احتمال تکرار چنین واقعه‌ای در موصل عراق به گوش می‌رسد که می‌تواند حتی ابعاد ویران‌کننده‌تری از آنچه در لیبی روی داد را رقم بزند.
در این رابطه وب سایت «الحره» به نقل از نشریه آمریکایی نشنال جئوگرافیک وضعیت «سد موصل» را هشدارآمیز دانسته و از آن به عنوان «خطرناک ترین سد» جهان نام می‌برد.
در این گزارش عواقب فروریختن سد موصل در شمال عراق چه از نظر تلفات انسانی و چه از نظر خسارت‌های مالی مورد بحث قرار گرفته است.
سد موصل که سازمان مهندسی ارتش آمریکا در سال 2006 آن را "خطرناک‌ترین سد جهان" توصیف کرد، 131 متر ارتفاع و سه کیلومتر عرض دارد و حداکثر می تواند تا 11 میلیارد متر مکعب آب ذخیره سازی کند.
این سد بزرگترین مخزن آب عراق و چهارمین سد بزرگ منطقه غرب آسیا است که علاوه بر تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی ساکنان موصل، برق حدود 1.7 میلیون نفر را تامین می کند، اما بر روی پایه‌های گچی ساخته شده است و برای پر کردن شکاف‌های ایجاد بر روی آن نیاز به تزریق منظم و مداوم سیمان دارد و این عملیات از زمان اتمام ساخت سد در سال 1984 تا کنون ادامه داشته است.
با تسلط خلافت داعش بر موصل و متوقف شدن عملیات بتن‌ریزی برای تقویت پایه‌های سد نگرانی‌ها در مورد احتمال بروز فاجعه نیز گسترش یافت. داعش این سد را در 8 اوت 2014 اشغال کرد و در 16 همان ماه از دست داعش بازپس گرفته شد. آنها با وجود مدت کوتاهی که منطقه را اشغال کردند، خسارت زیادی به سد وارد کردند.
در سال 2016 طبق مطالعه ای که توسط دانشگاه فناوری سوئد لول تهیه شده بود 4 ساعت پس از فروریختن سد، موصل با موجی از آب به ارتفاع 80 فوت (بیش از 24 متر) مواجه خواهد شد و سپس موجی به ارتفاع بیش از 15 متر به شهر تکریت می رسد.
همچنین این موج در فاصله کمتر از 48 ساعت از فروریختن سد به بغداد در 640 کیلومتری جنوب موصل، خواهد رسید و پایتخت با موجی ویران کننده با ارتفاع 4 متر مواجه خواهد شد که منطقه‌ای به مساحتی حدود 210 کیلومتر مربع در اطراف پایتخت را زیر آب می‌برد.
فروریختن سد، علاوه بر خسارت‌های مالی و جانی، تأثیرات ثانویه و طولانی مدت دیگری نیز خواهد داشت که بر حجم فاجعه می‌افزاید همانند نابودی شبکه تولید برق و زیرساخت‌های انتقال آب و محصولات کشاورزی که وضعیت زندگی شهروندان را پس از سیل بسیار سخت خواهد کرد.
اکنون نیز شبکه نشنال جئوگرافیک به نقل از کارشناسان می گوید در صورتی که مسیر سیلاب در مدت سه یا چهار ساعت به موقع پاکسازی نشود، فروریختن سد می تواند منجر به مرگ یک و نیم میلیون نفر از ساکنان حاشیه رودخانه دجله شود.
این گزارش بر این باور است که احتمال وقوع یک فاجعه انسانی عظیم کاملاً واضح است، اما فروریختن آن می‌تواند هزاران مکان باستان‌شناسی و فرهنگی در امتداد رودخانه دجله را نیز از بین ببرد. این مکان ها همچنین شامل نمرود و نینوا، پایتخت باستانی آشور است که زمانی بزرگترین شهر جهان و اولین امپراتوری واقعی بود که در هزاره اول قبل از میلاد به وجود آمد.
مایکل دانته، استاد باستان‌شناسی در دانشگاه بوستون، معتقد است که «به‌جز اینکه هزاران مکان باستان‌شناسی و مکان‌های میراثی پاک می‌شوند، به سختی می‌توان برآورد کرد» و افزود: «این یک خسارت بی‌سابقه خواهد بود».
پس از این هشدارها در سال 2016 دولت عراق قراردادی با شرکت ایتالیاییTrevi برای تعمیر و نگهداری سد امضا کرد و در همان زمان، و به دلیل جداگانه توافقنامه‌ای نیز با Corp of Engineers (USACE) وابسته به ارتش ایالات متحده به عنوان مهندس این پروژه امضا شد.
علی‌رغم اینکه در سال 2019 این مسئولیت به شرکت‌های عراقی واگذار شد اما ایتالیا همچنان به دولت عراق برای حفظ ساختار سد کمک می‌کند و حتی ترکیه نیز پیشنهادهایی برای مشارکت در پروژه نگهداری و بازسازی سد به دولت عراق داده است.
علی‌رغم تمامی هشدارها دولت عراق نگرانی‌های مطرح شده در مورد سلامت پایه‌های سد را کاملا بی اساس دانسته و ماه گذشته، عون ضیاب، وزیر منابع آب عراق تایید کرد که وضعیت سد موصل اطمینان‌بخش و پایدار است.
دیاب در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: نگرانی قبلی در مورد سد موصل وجود داشت، اما این نگرانی از بین رفته است و این سد در بهترین وضعیت خود قرار دارد.
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) نیز اوایل ماه گذشته گزارش داد که سد موصل "ایمن" است.
دستیار مدیر پروژه این سازمان، هری بیچکرافت، به خبرگزاری رسمی عراق (واع) گفت: شورای بین المللی کارشناسان به منظور ارزیابی سد موصل تشکیل شد و نتایج بازرسی‌ها بسیار اطمینان بخش بود."
بیچکرافت افزود: شورا در آخرین بازدید خود توصیه کرد که سطح آب تا 325 متر از سطح دریا افزایش یابد و این بدان معناست که سد سالم است و می توان سطح آب را بدون مشکل بالا برد.
