الوقت- درحالی که طی ماههای اخیر گزارشات مختلفی از درگیری پیدا و پنهان میان گروههای ترویستی متعدد فعال در ادلب برای حفظ و یا توسعه قلمرو حکمرانی منتشر شده است، اکنون خبرهای درز یافته به رسانه‌ها نشان می‌دهد آشفتگی و جنگ قدرت حتی به درون ساختار بزرگترین گروه تروریستی فعال در ادلب یعنی «تحریرالشام» نیز سرایت کرده و وضعیت تروریستهای ادلب به شدت بحرانی و حتی امکان وقوع جنگ داخلی میان آنها بسیار بالاست.
در این رابطه، منابع به العربی الجدید گفته‌اند: «هیئت تحریر الشام» اختیارات میسر علی موسی عبدالله الجبوری، معروف به «ابوماریا القحطانی» یکی از رهبران برجسته این گروه را سلب کرده و حتی گزارش شده که القحطانی مدتی نیز در زندان ویژه شهر حارم زندانی شده و سپس به درخواست دوست صمیمی خود و فرد نزدیک به قاضی مظهر الویس، تحت تدابیر شدید امنیتی در یکی از مقرهای امنیتی سازمان تروریستی تحریر الشام در حبس خانگی قرار دارد.
به گفته منابع العربی الجدید :«کمیته مسئول پرونده دریافت که القحطانی در مدیریت ارتباطات خود بدون توجه به حساسیت موقعیتش یا لزوم کسب مجوز و روشن شدن اهداف ارتباطاتش، اشتباه کرده لذا کمیته تصمیم گرفت وظایف و اختیارات او را مسدود کند».
ماجرا از این قرار است که رهبر امنیتی تحریر الشام روز جمعه شخصی به نام «ابو یزان الدیری» را به اتهام ارتباط با ائتلاف بین‌المللی دستگیر کرد. او همراه شخصی القحطانی بود و احتمالا دستگیری القحطانی پس از اعترافات الدیری درباره فرماندهش صورت گرفته است.
این دستگیری و تبعات آن این گمانه زنی را بوجود آورده که در دوره آتی گروهک تحریرالشام شاهد سردرگمی‌های بزرگی خواهد بود، به ویژه با توجه به اینکه القحطانی یک جناح بزرگ در تحریر الشام را اداره می‌کند و او کسی بود که بر حذف تندروها از تحریر الشام، کاهش نفوذ آنها و کاهش اختیاراتشان در درون تشکل نظارت داشت.
القحطانی، چهره سرشناس تحریرالشام
القحطانی یکی از چهره‌های برجسته در تشکیلات تروریستی هیئت تحریر الشام به حساب می‌آید، او روند همکاری با داعش را برای مقابله با دمشق آغاز کرد و پس از اختلافاتی که بین او و الجولانی رخ داد، القحطانی به درعا رفت و الجولانی هم ادلب را به عنوان اقامتگاه جدید خود برگزید. پس از توافقاتی که بین دو نفر در سال 2018 امضا شد، القحطانی هم به ادلب نقل مکان کرد تا در کنار یکدیگر، جبهه تروریستی را مدیریت کنند اما به نظر می‌رسد زخم کهنه اختلافات دوباره سرباز کرده است.
رد پای آمریکا در ماجراهای ادلب
هر چند هنوز اخبار رسمی درباره دیدار القحطانی با نیروهای ائتلاف آمریکایی در سوریه منتشر نشده است اما این مسئله نشان می‌دهد واشنگتن برنامه‌هایی برای گروه تروریستی تحریرالشام در سر دارد. شایان ذکر است که آمریکا در دسامبر ۲۰۱۲، جبهه النصره را در فهرست سازمان تروریستی قرار داد ولی در دو سال گذشته سعی کرده با نزدیکی به رهبران تحریرالشام، از قدرت تروریستها برای رسیدن به خواسته‌های خود در سوریه استفاده کند.
جیمز جفری، فرستاده ویژه سابق آمریکا در ائتلاف بین‌المللی در آوریل 2021 در سخنانی تحریرالشام را یک دارایی برای استراتژی آمریکا در سوریه خواند که باید از آن حمایت شود و در این مدت دیدارهای محرمانه‌ای هم بین سرکردگان این گروه تروریستی با نمایندگان آمریکایی صورت گرفته است. آمریکا که برای تداوم اشغالگری خود به گروههای تروریستی در سوریه نیاز دارد این بار روی تحریرالشام سرمایه‌گذاری کرده تا از برقراری ثبات کامل در سوریه جلوگیری کند.
باتوجه به نابودی بسیاری از گروههای تروریستی در سوریه و راه سخت احیای مجدد داعش، تحریر الشام می‌تواند در دسترس‌ترین و عملیاتی ترین گزینه برای حفظ بحران در سوریه باشد و لذا رهبران کاخ سفید سعی دارند با بازنگری در سیاستهای قبلی خود و با ایجاد تغییرات در راس این گروه تکفیری شرایط را برای خارج کردن آن از لیست تروریستی خود هموار کنند. زیرا در دوازده سال گذشته تصویر و برداشتی که افکارعمومی جهانی و رسانه‌ها از الجولانی داشتند، او به عنوان یکی از مخوف‌ترین تروریستهای جهان قلمداد شده است و حمایت از این فرد، به لحاظ سیاسی می‌تواند برای واشنگتن هزینه‌زا باشد و شاید موجی از مخالفتها در داخل و منطقه ایجاد شود.
تروریستی اعلام کردن تحریرالشام در زمانی روی داد که گروههای به اصطلاح میانه‌رو مانند ارتش آزاد، که از سوی غربیها حمایت می‌شد هنوز از گردونه تحولات میدانی سوریه حذف نشده بودند و در شرایط کنونی نیز شبه نظامیان کُرد هم به دلیل حساسیتهای ترکیه، نمی‌توانند منافع واشنگتن را به خوبی تامین کنند و به همین منظور، ناگزیر تحریرالشام و داعش بار دیگر در دستورکار آمریکایی‌ها قرار گرفته‌اند.
از اینرو، نیاز به تجدیدنظر اساسی در سیاستهای قبلی دیده می‌شود که با جایگزین کردن افراد برجسته تحریرالشام به جای الجولانی، می‌توانند آنرا به عنوان گروه میانه‌رو معرفی کرده و حمایتهای بیشتری از این گروه تروریستی انجام دهند بویژه که ترکیه که بزرگترین حامی این گروهها بود در یکسال گذشته در راستای سیاست عادی سازی روابط با سوریه، تا حدی از تروریستها دور شد و یکی از شروط دمشق هم قطع حمایتهای آنکارا از تکفیریها و کمک به آزادسازی ادلب بود که سرکردگان تحریرالشام آنرا خنجر از پشت ترکیه به خود اعلام کردند.
تقویت تحریرالشام همزمان با عناصر خفته داعش، می‌تواند مسیر اشغالگری آمریکا برای سرقت منابع نفت و گاز سوریه را تداوم بخشد و از طرف دیگر ناامنی در سوریه، مسکو را مجبور خواهد کرد تا بخشی از توان نظامی و عملیاتی خود را از تحولات اوکراین به سمت سوریه جلب کند.
توسل آمریکا به تحریرالشام درحالی است که روسیه و سوریه در هفته‌های اخیر حملات متعددی را به مناطق تحت کنترل این گروه تکفیری انجام داده‌اند که گروههای تروریستی و غربیها را به شدت نگران کرده است.
روند تحولات نشان می‌دهد که روسیه و ارتش سوریه و گروههای مقاومت قصد دارند در اینده نزدیک با عملیات گسترده طومار گروههای تروریستی در ادلب را برای همیشه برچینند و این مسئله برای واشنگتن که سعی دارد از این گروهها برای ناامن کردن مجدد سوریه بهره‌برداری کند، گران تمام خواهد شد. لذا، رهبران کاخ سفید تلاش می‌کنند با حمایتهای بیشتر از تحریرالشام، راه آزادسازی ادلب را مسدود کنند، زیرا تکفیریها تنها اهرم فشار غربیها بر علیه دولت مرکزی سوریه است تا در میز مذاکرات آتی امتیازاتی بگیرند.
شکاف در بدنه تروریستها
اگرچه درگیری و اختلاف در بین گروههای تروریستی چیز جدیدی نیست اما شکاف گسترده در رهبری تحریرالشام تاکنون بی‌سابقه بود و نشان می‌دهد که این گروه در حال پوست اندازی است.
به گزارش العربی الجدید، دستگیری القحطانی به آشفتگی و دودستگی در سازمان تحریر الشام منجر شده، زیرا بسیاری از رهبرانی که سیاست الجولانی را رد می‌کنند و خود را در برابر سرنوشتی مشابه القحطانی و در معرض خطر دستگیری به بهانه تعامل با ائتلاف بین‌المللی به سرکردگی آمریکا می‌بینند. فعالان در این باره گفتند که یکی دیگر از رهبرانی که احتمالاً به سرنوشت القحطانی دچار شود، جهاد عیسی الشیخ است.
به گفته این منابع، حبس خانگی القحطانی به جای زندان پس از درخواست مظهر الویس از الجولانی صورت گرفت تا این موضوع باعث افزایش شکاف در سازمان نشود، تا راه حل نهایی برای سرنوشت القحطانی ایجاد شود.
هفته گذشته هم خبری منتشر شد که تحریرالشام، هشت تن از اعضای خود را به اتهام جاسوسی برای روسیه و ائتلاف بین المللی در ادلب اعدام کرده است. این مسئله نشان می‌دهد که تروریستها در بین خود دچار شکاف اساسی شده‌اند و مانند گذشته از رهبران خود حرف شنوی ندارند.
در سال‌های اخیر گروههای تروریستی ادلب، بارها بایکدیگر درگیر شده‌اند و اختلافات جدی بین عناصر ارشد تحریرالشام نشان می‌دهد که هم‌رزمان سابق اکنون در مقابل یکدیگر صف‌آرایی کرده‌اند، زیرا برخی از این افراد از اینکه نتوانسته‌اند به هدف خود دست پیدا کنند و سالهاست به گوشه رینگ افتاده‌اند از مدیریت و عملکرد الجولانی ناراضی هستند. بنابراین، دیدار القحطانی با مقامات ائتلاف بین‌المللی نشان می‌دهد که دیگر اعضای برجسته هم می‌خواهند شانس خود را برای به دست گرفتن رهبری تحریرالشام امتحان کنند.
در این رابطه کاهش حمایتهای داخلی و خارجی نقش مهمی در گرایش تروریستها به سمت غرب داشته است.
مردم ادلب که اکنون تنها گروگانی در دست تروریستها هستند، از عملکرد این گروهها به شدت خشمگین هستند. ساکنان حومه ادلب و حلب در خردادماه علیه این گروه تروریستی تظاهرات گسترده‌ای را برگزار کردند. این تظاهرات بار دیگر نشان داد تکفیریها مشروعیتی در بین اهالی ادلب ندارند.
با از دست رفتن حمایت های ترکیه و نبود مشروعیت داخلی تحریرالشام همانند سایر گروههای تروریستی حاضر در ادلب به دنبال منجی جدیدی هستند تا با تزریق خون تازه در رگ‌های خشکیده خود همچنان به حیاتشان ادامه دهند.
حملات پهپادی تروریستهای تحریرالشام به مناطقی در شمال سوریه در ماههای اخیر با هدف نمایش قدرت انجام شد و سیگنالی به غربیها بود که اگر دوباره از این گروه حمایت کنند می‌توانند پیاده نظام آنها در قلمرو شام باشند.
دستگیری القحطانی گامی مهم در مسیر حیات تحریر الشام است که طی سال‌ها به دلیل تغییر در ایدئولوژی یا نیروهای وفادارش دستخوش انحرافات و تفرقه‌های بسیاری شده است و با تکمیل پرونده القحظانی، احتمالا شاهد تصفیه‌های زیادی در بدنه این گروه تروریستی باشیم و این شکافها فرصت خوبی برای ارتش سوریه و هم‌پیمانان آن است تا از آن برای خشکاندن ریشه تروریستها در این کشور بهره‌برداری کنند.
