الوقت- در شرایطی که مقامات روسی بارها نسبت به تحریمهای نفتی هشدار داده اند اما دولتمردان اروپایی از طرح خود عقب نشینی نکردند و بالاخره بر سر این موضوع به اجماع رسیدند. شارل میشل، رئیس شورای اروپا روز دوشنبه اعلام کرد که پس از هفته ها اختلاف نظر و مذاکرات پی در پی، اتحادیه اروپا با ششمین بسته تحریمی ضد روسیه موافقت کرده است. این مقام اتحادیه اروپا خاطرنشان کرد که آخرین دور تحریمها بیش از دو سوم واردات نفت روسیه در میان اعضای اتحادیه اروپا را محدود خواهد کرد. به گفته میشل، این توافق محصول نشست سران اتحادیه اروپا در بروکسل است و منبع عظیم بودجه روسیه برای درگیری‌های مسلحانه را هدف قرار داده است. رئیس شورای اتحادیه اروپا همچنین درباره بسته تحریمی جدید علیه روسیه گفت که فشار حداکثری بر روسیه برای پایان دادن به جنگ آغاز شده است.
در عین حال گفته شده که تنها بخشی از واردات نفت روسیه که فقط از طریق دریا وارد می‌شود، از تحریم جزئی معاف خواهد بود. از سوی دیگر، اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا با اعلام حمایت از بسته تحریمی جدید علیه روسیه گفت که تا پایان سال حدود ۹۰ درصد از واردات نفت از روسیه به اتحادیه اروپا کاهش خواهد یافت. هنوز جزییات تحریمهای جدید اتحادیه اروپا علیه روسیه منتشر نشده است اما قرار است در نشست روز چهارشنبه همه اعضا با این بسته موافقت کنند.
بسته تحریمی نفت روسیه درحالی به سرانجام رسید که برخی کشورهای اروپایی به شدت با این طرح مخالف بودند. مجارستان، صربستان و آلمان از جمله کشورهایی بودند که بارها نسبت به عواقب این تحریمها هشدار داده بودند، چرا که معتقد بودند این تحریمها بیشتر به ضرر اروپاییها تمام خواهد شد.
مجارستان گفته بود که فقط در صورتی از تحریم های جدید حمایت می کند که امنیت عرضه نفت به کشورش تضمین شود و بنابر گزارش ها، به مجارستان که به شدت به نفت خام روسیه وابسته است معافیت داده شده است. مجارستان یک کشور محصور در خشکی است که بیش از ۶۰ درصد نفت خود را از روسیه تامین می کند و این تحریمها به اقتصاد این کشور آسیب جدی خواهد زد. حتی صربستان در روزهای اخیر قرارداد نفتی جدیدی را با روسیه امضا کرده است و نشان می دهد که برخی اعضای اتحادیه حاضر نیستند از سیاستهای اروپا به بهای از دست رفتن منافع داخلی خود تبعیت کنند.
اتحادیه اروپا پیش از این در پنج دور قبلی به علت جنگ بر ضد اوکراین تحریم‌‌هایی را علیه روسیه اعمال کرده بود. در این تحریمها بیش از ۱۰۰۰ فرد روس، از جمله شخص ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و مقامات ارشد دولتی و همچنین الیگارش‌های طرفدار کرملین، بانک ها و صنعت زغال سنگ روسیه تحریم شده بودند اما بر سر بسته تحریم نفتی اختلاف نظرهای زیادی وجود داشت که به نظر می رسد این اختلفات هم پایان یافته است.
تصویب بسته تحریم نفتی پس از آن انجام شد که روسها توانستند بسیاری از مناطق شرقی اوکراین را تصرف کنند و مخالفان این تحریمها نیز شاید با این تصور که می توانند با تحریمهای نفتی، روسیه را زمینگیر کنند با این طرح موافقت کرده اند.
تبعات تحریم نفتی روسیه برای اروپا
هر چند تحریمهای نفتی، بر اقتصاد روسیه نیز تاثیر منفی خواهد گذاشت و دسترسی این کشور به منابع مالی محدود خواهد شد اما روسیه می تواند نفت تحریم شده خود را به مشتریان جدیدی مثل چین و هند بفروشد و نیازهای مالی خود را تامین کند. همچنانکه مقامات مسکو در واکنش به اقدام اتحادیه اروپا اعلام کردند که مشتریان جدیدی پیدا خواهند کرد، اما حل این مسئله برای اتحادیه اروپا به راحتی امکان پذیر نیست.
اگرچه اتحادیه اروپا به خاطر دفاع از اوکراین، نفت روسیه را تحریم کرده است اما عواقب این مسئله بیش از روسها گریبانگیر خود اروپاییها خواهد شد. باتوجه به اینکه روسیه پس از عربستان سعودی، دومین صادر کننده نفت در جهان است و اتحادیه اروپا در حال حاضر 40 درصد گاز و 25 درصد واردات نفتی خود را از روسیه تامین می کنند، لذا کاهش صادرات نفتی روسیه، قیمتها در بازارهای جهانی را افزایش خواهد داد. اروپاییها روزانه بیش از 2.5 میلیون بشکه نفت از روسیه خریداری می کردند که جایگزین کردن آن از طریق مسیرهای دیگر در شرایط کنونی ممکن نیست.
از آنجا که کشورهای اروپایی برای ادامه حیات اقتصادی خود به نفت روزانه نیاز دارند، در صورت یافتن جایگزینهای فوری نفت هم مجبور خواهند بود تا بهای زیادی را برای تامین نیازهای نفتی خود بپردازند. این مسئله در کنار مخالفت عربستان و امارات برای افزایش تولیدات نفتی می تواند قیمت نفت را به رقم بی سابقه ای برساند.
در شرایط کنونی که جهان نیازمند کاهش هزینه های اقتصادی است تا با بحرانهای مواد غذایی و دیگر کالاهای مورد نیاز همه کشورها مقابله کند، افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی تاثیرات منفی بر قیمت کالاهای اساسی نیز خواهد داشت. چرا که شرکتهای اروپایی در ازای پرداخت هزینه زیاد برای خرید نفت، مجبور خواهند بود قیمت کالاهای تولیدی خود را افزایش دهند و هزینه آن روی دوش مردم اروپا سنگینی خواهد کرد. وقتی توقیف دو نفتکش یونانی، منجر به افزایش سریع قیمت نفت در بازارهای جهانی می شود، قطعا کاهش صادرات نفتی روسیه اثرات خیلی زیادی در قیمت‌های جهانی خواهد داشت.
اعلام بسته تحریمی جدید اتحادیه اروپا علیه روسیه خرید نفت و محصولات نفتی از این کشور را به عنوان مهمترین منبع درآمدی مسکو هدف قرار داده و در صورت اجرایی شدن به سالها روابط گسترده انرژی و تجاری روسیه با اتحادیه اروپا پایان خواهد داد و سطح تعاملات انرژی دو طرف را به حداقل خواهد رساند.
اثرات منفی تحریمهای روسیه برای اروپا به این مسئله محدود نخواهد شد و احتمال اینکه روسیه در فصل سرما شیرهای انتقال گاز به اروپا را ببندد محتمل است و آن زمان تبعات تحریمهای فعلی برای اروپا بیش از پیش مشهود خواهد بود. شاید اتحادیه اروپا بتواند 25 درصد نفت خریداری شده از روسیه را از طریق کشورهای تولید کننده در مدت زمان کوتاهی پیدا کند، اما یافتن مسیر جایگزین برای خط لوله انتقال گاز سالها زمان می برد و یک شبه اتفاق نمی افتد.
روسیه در سالهای گذشته از اهرم انرژی برای رسیدن به خواسته های خود استفاده کرده و با بستن شیرهای گاز به سمت اروپا، توانسته قیمت این انرژی مهم را افزایش داده و از این کشورها امتیاز بگیرد و در آینده هم احتمال اجرای چنین سناریویی وجود دارد. زیرا که روسیه به این باور رسیده که غرب حاضر نیست تحریمها و فشارهای اقتصادی علیه روسیه را لغو کند و حتی اگر روسها از خاک اوکراین عقب نشینی کنند بخش اعظم این تحریمها به بهانه جلوگیری از اقدامات مشابه در آینده از سوی روسیه، ادامه خواهد یافت. لذا سران کرملین نیز از ابزارهای قدرتمند خود برای ضربه زدن به غربیها استفاده خواهند کرد که اهرم انرژی بزرگترین برگ برنده روسها به شمار می رود که در ماههای آینده ارزش آن بیشتر به چشم خواهد خورد.
مسیرهای جایگزینی که اروپا در پی آن است
با قطع 25 درصد از واردات نفتی اروپا از روسیه، در کوتاه مدت اروپاییها راه سختی را برای تامین نیازهای نفتی پیش رو خواهند داشت. از آنجا که عربستان و امارات در چارچوب سازمان اوپک پلاس آب پاکی را روی آمریکا و اروپا ریخته و با افزایش تولیدات روزانه خود مخالفت کرده اند، بنابراین تامین نیازهای اروپا از خلیج فارس در حال حاضر میسر نیست و ناگزیر هستند تا مسیرهای دیگری را امتحان کنند.
یکی از این مسیرهای نزدیک و به صرفه، نفت آفریقا است که در سالهای اخیر هم مورد توجه اتحادیه اروپا قرار گرفته است تا در آینده با افزایش واردات از کشورهای نفت خیز این حوزه بتوانند وابستگی به انرژی روسیه را کاهش دهند. در همین راستا، پالایشگاههای اروپایی برای جبران از دست رفتن نفت روسیه، به واردات نفت از غرب آفریقا روی آورده اند که طبق آمار شرکت پترو لجستیک، در ماه آوریل، میزان واردات اروپا از آفریقا 17 درصد در مقایسه با میانگین سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ افزایش یافه است. آمار شرکت آیکان هم این افزایش را تایید کرد و نشان داد ۶۶۰ هزار بشکه در روز از نیجریه، آنگولا و کامرون در ماه می به شمال غربی اروپا رسیده است و سه محموله نفت نیجریه در مقایسه با یک محموله در فوریه، وارد شده است.
به گفته معامله گران، با داغ شدن تقاضای اروپایی، قیمت نفت شیرین سبک نیجریه به رکورد بالایی صعود کرده و به عنوان مثال، نفت فورکادوس حداقل هفت دلار نرخ بالاتری نسبت به نفت برنت پیدا کرده است. طبق اعلام پترو لجستیک، صادرات نفت از شمال آفریقا به اروپا ازماه مارس، ۳۰ درصد رشد کرده است. آمار آیکان واردات نفت از بندر سیدی کریر مصر به شمال غربی اروپا را نشان می دهد که تحلیلگران می گویند احتمالا نفت عربستان است و در ماه می نسبت به مارس دو برابر شده و به بیش از ۴۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید.
اگرچه اروپاییها فکر می کنند با تحریم نفتی، دسترسی روسیه به منابع مالی برای ادامه جنگ در اوکراین را قطع می کنند اما این موضوع بیشتر از مسکو، به ضرر اروپاییها تمام خواهد شد. چرا که روسیه برای تنبیه غربیها، در آینده نزدیک اهرم انرژی گاز را همچون تیغی زیر گلوی اروپاییها خواهد گذاشت و اروپاییها هم که مسیر جایگزین ندارند، مجبور خواهند بود به خواسته روسها تن دهند.
