بر خلاف تصورات اولیه روسها بدون برنامهریزی برای واکنش به فشارهای احتمالی وارد درگیری اوکراین نشده بودند. در همین راستا شاهد هستیم که به تدریج شواهد شنان داد که فشارها و تحریمها غرب علیه روسیه نتوانست منجر به بحران اقتصادی بزرگ برای مسکو شود. ارزش روبل روسیه چندان تغییری نکرده و حتی مسکو در سیاستی حساب شده اخذ گاز و نفت صادراتی به کشورهای اروپایی با روبل را نیز در دستور کار قرار داد.
الوقت – با گذشت قریب به 75 روز از آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه به اوکراین، همچنان این بحران کانون اصلی تمرکز و سیاستگذاری رهبران قدرتهای بزرگ جهانی میباشد. تداوم بحران و عدم حصول توافق میان کییف و مسکو در مذاکرات صلح، موجب شده که همچنان جبهه کشورهای غربی، یعنی ایالات متحده آمریکا و اروپاییها، بحران اوکراین را در اولویت استراتژی سیاست خارجی خود داشته باشند. طی این مدت کشورهای غربی در نشستها و جبهههای مختلف به بررسی نوع مواجهه و مهار بحران در اوکراین پرداختهاند. برگزاری نشستهای چندگانه ناتو، نشست سران جی 7 و نیز نشستهای اتحادیه اروپا، مهمترین صحنههایی بودهاند که غرب در آنها تمرکز بر مهار روسیه در بحران اوکراین را مدنظر داشته است.
در ادامه روند تلاشهای جبهه غرب برای رسیدگی به بحران اوکراین در 8 می 2022 (18 اردیبهشت 1401) –امروز- گرازشهای حاکی از برگزاری نشست جدید سران جی 7 است. بنابر اعلام سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، جو بایدن، رئیسجمهوری این کشور امروز -یکشنبه- در نشست مجازی رهبران گروه ۷ به ریاست اولاف شولتز صدراعظم آلمان، شرکت خواهد کرد که ولودیمیر زلنسکی رئیسجمهوری اوکراین نیز به این نشست ملحق خواهد شد.» نشستی که انتظار میرود بیش از همه متأثر از تحولات بحران اوکراین برگزار شود.
برنامههای احتمالی جی 7 برای مواجهه با بحران اوکراین
در ارتباط با برنامههای احتمالی نشست جدید سران جی 7 برای مواجهه با بحران اوکراین، طی آخرین نشست این گروه در 24 مارس 2022، راهبردی چند محوری برای نوع مواجهه با مساله اوکراین ارائه شده بود. در وضعیت کنونی نیز به نظر میرسد رسیدگی به پیشرفت تصمیمات اتخاذ شده در نشست قبلی و افزایش سطح هماهنگیهای در دستور کار اصلی سران جی 7 قرار دارد.
تداوم ارسال تسلیحات و حمایت اطلاعاتی از کییف: همانند 75 روز گذشته همچنان الویت راهبردهای غربی و اولویت نیازهای دولت اوکراین به رهبری ولادیمیر زلنسکی در پیوند با تامین تسلیحات نظامی میباشد. سران جی 7 که البته ژاپن تنها عضو غیر غربی آن نیز محسوب میشود، از نشست 24 مارس نیز به این جمعبندی رسیده بود که باید تمام اعضا به طور یکپارچه ظرفیت تسلیحاتی خود در برابر سیاست تهاجمی روسیه را افزایش دهند.
در آخرین نمود این روند نیز دولت انگلیس کمک 800 میلیون دلاری را جهت تجهیز هر چه بیشتر نظامیان اوکراینی اختصاص داده است. حتی اخیرا نیز آماده شدن آمریکا برای تدارک کمک 33 میلیارد دلاری به اوکراین نیز مطرح شده است. در این بین، به گفته کاخ سفید ۲۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار برای کمکهای نظامی و امنیتی به اوکراین در نظر گرفته شده تا آن گونه که بایدن میگوید جریان ارسال تسلیحات و مهمات برای "نظامیان اوکراینی" بدون وقفه ادامه یابد. با این اوصاف، به نظر میرسد در نشست جدید نیز بحث ارسال تسلیحات و تداوم حمایتهای اطلاعاتی از دولت کییف همچنان اولویت برنامه کاری نشست مجازی جی 7 خواهد بود.
مهار تهدید مسکو علیه حوزه یورو آتلانتیک: تهدید مسکو علیه اروپا یا به عبارتی وارونه روسهراسی اروپاییها، از پیشینه تاریخی طولانی مدت برخوردار است. از یک سو در نگاه روسها همواره ساکنان اروپای غربی تهدیدی علیه امنیت این کشور هستند و از سوی دیگر، حوزه «یورو آتلانتیک» نیز روسیه را در مقام تهدیدی بالقوه برای خود ارزیابی میکنند. این تهدید طی سالیان متمادی ادامه داشته که نماد بارز آن در جریان جنگ سرد مابین سالهای 1945 تا 1991 بیش از هر زمان دیگری مشهود بوده است. در وضعیت جدید به نظر میرسد سران کشورهای آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا به این جمعبندی و اتفاقنظر رسیدهاند که نباید اجازه گسترش نفوذ روسیه در حوزهای فراتر از مرزهای اوکراین صادر شود.
افزایش هماهنگیها در موضوع تحریمهای اقتصادی علیه مسکو: از ابتدای آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین، کشورهای اروپایی و آمریکا گسترهای بزرگ از تحریمهای اقتصادی و مالی را علیه مسکو اعمال کردهاند. با این وجود، به دلیل نیازمندیهای برخی از کشورهای اروپایی به تداوم واردات انرژی، بر سر تحریم نفت و گاز روسیه اختلاف نظرهای بزرگی وجود داشته که همچنان پابرجا نیز هستند. در این میان با وجود تلاش آمریکا برای بر عهده گرفتن بخشی از نیازمندیها و نیز تلاش کشورهای اروپایی برای یافتن تأمین کنندگان جایگزین از حوزه خلیج فارس، همچنان اختلاف پیرامون سطح و چگونگی تحریم مسکو میان سران جی 7 نیز وجود دارد. لذابه نظر میرسد در نشست مجازی پیش رو نیز هماهنگی و رسیدن به وحدتنظر در این زمینه مورد توجه سران گروه 7 خواهد بود.
فشار حقوقی بر مسکو: یکی دیگر از برنامههای کاری احتمالیِ نشست مجازی جدید سران گروه 7 در ارتباط با به نتیجه رساندن و افزایش فشارها حقوقی بر مسکو میباشد. در پایان نشست اواخر ماه مارس سران جی 7 نیز تاکید شده بود که: «جنگ روسیه علیه اوکراین چالشی اساسی برای تمام آن ارزشها و هنجارهایی محسوب میشود که برای ساکنان قاره اروپا امنیت و رفاه به همراه آوردهاند؛ لذا میبایست با وحدت و یکپارچگی و با ارادهای قاطع به مقابله با تهاجم روسیه رفت.»
آیا برنامههای جی 7 میتواند در اراده پوتین خلل ایجاد کند؟
علیرغم در دستور ضدروسی کار سران جی 7، اکنون این پرسش قابل طرح است که تصمیمات اتخاذ شده در این نشست مجازی یا نشستهای مشابه تا چه اندازه توانایی تغییر موضع ولادیمیر پوتین و شکست سیاستهای روسیه را خواهد داشت؟ در پاسخ به این سوال توجه به این مساله ضروری است که بر خلاف تصورات اولیه روسها بدون برنامهریزی برای واکنش به فشارهای احتمالی وارد درگیری اوکراین نشده بودند. در همین راستا شاهد هستیم که به تدریج شواهد نشان داد که فشارها و تحریمهای غرب نتوانست منجر به بحران اقتصادی بزرگ در روسیه شود. ارزش روبل روسیه چندان تغییری نکرده و حتی مسکو در سیاستی حساب شده اخذ پول گاز و نفت صادراتی به کشورهای اروپایی با روبل را نیز در دستور کار قرار داد.
افزون براین، سران سیاسی روسیه پیشبرد برنامه جنگ در اوکراین را طبق نقشهراه تعیین شده موفقیتآمیز میدانند و در حالت حداقلی کنترل همه جانبه بر دو جمهوریهای دونتسک و لوهانسک را محقق کردهاند. در آینده نیز احتمالا کرملین در مسیر توافق برای کاهش از تنشها گامهایی بر خواهد داشت و اجازه پیروزی فشارهای حقوقی بر خود را با توجه به عضویت دائم در شواری امنیت سازمان ملل نخواهد داد.