الوقت- منطقه بالکان و به ویژه صربستان به سرعت در حال تبدیل شدن به صحنه تقابل بازیکنان کلیدی جهانی است، به ویژه که چین در سالهای اخیر به صورت برنامه ریزی شده در این منطقه فعال شده است و این امر نگرانی هایی را برای قدرت های اصلی اتحادیه اروپایی و همچنین آمریکا بوجود آورده است. اما مقامات صربستان با وجود این نگرانیها همچنان نسبت به لزوم و ضرورت افزایش همکاری ها با چین سخن میگویند. در حالی که بحران شیوع کرونا بهانه ای برای گسترش انتقادات از چین شده است الكساندر ووچیچ رئیس جمهور صربستان روز گذشته در مصاحبه ای با اشاره به اینکه همبستگی اروپایی یک افسانه است اعلام کرد تنها کشوری که می‌تواند در این شرایط سخت کرونایی به صرب‌ها کمک کند چین است. او از ارسال نامه‌ای به رئیس جمهور چین خبر داد که در آن شی جین پینگ را «نه‌تنها دوست عزیز بلکه یک برادر» برای صربستان خطاب کرده است.
ووچیچ پیشتر نیز در در مصاحبه با مجله فارین پالسی نیز گفته بود كه همکاری کشورش با پكن باعث نگرانی بیشتر در غرب از تماس بین مسكو و بلگراد شده است با این حال او مفتخر است كه صربستان بخشی از پروژه چینی "یك كمربند ، یك جاده" است ، و چین را به عنوان شریک اصلی همیشگی صربستان توصیف كرد.
نفوذ نرم چین در بالکان
چین مدتهاست که به توسعه شبکه تجارت جهانی خود به عنوان یک استراتژی اقتصادی و سیاسی توجه دارد تا محوریت تعادل اقتصاد جهاني را از غرب به شرق تغيير دهد. در حال حاضر پیگری اجرای پروژه بلندپروازانه یک کمربند یک جاده اصلی ترین اقدم سران حزب کمونیست چین برای تحقق بخشیدن به آرمان هژمونی اقتصادی این کشور بر جهان است. این کشور از نیمه دوم دهه 1970 میلادی به بعد بویژه در دوران دبیرکلی جیانگ زمین (Jiang Zemin) بر حزب کمونیست (1993-2003) که دکترین نگاه به بیرون (get out) را پی ریزی کرده بود سرمایه گذاری خارجی خود را به شدت افزایش داد.
در سال 2015 ، چین قانونی را به تصویب رساند که به عنوان نقشه راه برای اجرای طرح یک کمربند ، یک جاده ای عمل می کرد. بر این اساس ابتکار "یک کمربند ، یک جاده" شباهتی به الگوهای سنتی همکاری های منطقه ای ندارد چرا که پکن بارها اعلام کرده است که هر کشوری می تواند به این برنامه بپیوندد. در این مسیر کسب شراکت و همکاری کشورهای بالکان از اهمیت بسزایی برای پکن برخوردار است.
در سال 2013 میلادی چين یک صندوق برای پیشبرد این طرح با 50 میلیارد دلار تخصیص داد و اکنون بیش از 60 کشور در این طرح حضور دارند. البته این رقم بجز سرمایه گذاری 115 میلیارد دلاری است که بسیاری از شرکت های چینی به طور مستقیم در کشورهای حوزه این راه کرده اند.
بنا بر داده هاي مركز مطالعات راهبردي و بين المللي؛ شركت هاي چيني كه از طرف بانك هاي دولتي حمايت مي شوند از سال 2012 ميلادي حدود 15 ميليارد دلار در زير ساخت ها و صنايع مرتبط كشورهاي اروپاي مركزي و شرقي سرمايه گذاري كرده اند. همچنین بانک دولتی سرمایه گذاری زیرساخت های آسیا به عنوان یکی از مهمترین شرکت کنندگان مالی در این طرح برای 5 یا 6 سال اول وام های 10 تا 15 میلیارد دلاری در سال را فراهم می کند.
با توجه به حجم عظیم این سرمایه گذاری ها جای تعجب نیست که تعدادی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا تصمیم به توسعه همکاری با چین گرفتند - به ویژه که پکن مایل به انجام همین کار است و سهم قابل توجهی از تجارت خارجی را در بین کشورهای منطقه به خود اختصاص داده است.
در سالهای اخیر ، چین پس از اسلواکی و پیش از روسیه در رتبه چهارم واردات چک قرار دارد. در بازار واردات مجارستان ، چین پس از روسیه سوم است. در بین تأمین کنندگان محصولات بازار لهستان نیز چین مقام چهارم را به خود اختصاص داده است. همچنین پین در تجارت خارجی صربستان جایگاه چهارم را دارد.
در سال 2014 ، شهر بلگراد میزبان اجلاس اقتصادی کشورهای اروپای مرکزی و جنوب شرقی با چین بوداحلاسی که به عنوان اجلاس 16+1 شناخته می شود. نکته قابل توجه، سفر نخست وزیر چین به بلگراد اولین بار در 28 سال گذشته بود ، یعنی از زمان تجزیه یوگسلاوی.
از جمله اسنادی که در بلگراد منعقد شده بود و چهارچوب همکاری های تجاری و تجاری مدرن بین صربستان و چین را فراهم می کرد ، موافقت نامه احداث راه آهن پرسرعت بلگراد-بوداپست بود. این راه‌آهن که با کمک مالی چین ساخته شده است ، به این منظور طراحی گردید تا نفوذ اقتصادی چین در اتحادیه اروپا را تضمین کند. هدف آن است که کالاهای چینی بتوانند با عبور از خاک قزاقستان، دریای خزر و سپس جمهوری آذربایجان، یعنی بدون عبور از خاک روسیه، به کشورهای اروپای شرقی برسند.
الكساندر ووچیچ رئیس جمهور صربستان قبلا گفته بود که این خط آهن به ستون فقرات مسیرهای حمل و نقلی تبدیل می شود که اروپا را به چین متصل می كنند".
در سالهای اخیر ، مجارستان و صربستان دریافت کننده اصلی سرمایه گذاری های چین در اروپای مرکزی و شرقی بوده اند. سرمایه گذاری های چین در اقتصاد آنها چندین میلیارد یورو برآورد شده است. لهستان و رومانی در فهرست بعدی قرار دارند.
ميلوش زمان رئيس جمهور چك در سال 2016 ميلادي اعلام كرد كه كشورش با پكن توافق نامه به ارزش حدود 3 ميليارد دلار امضا كرده و اين همكاري دروازه اي براي چين در اتحاديه اروپا بشمار مي رود.
چين از اجلاس 1+16 در جهت تقويت روابط و افزايش همكاري هاي تجاري با كشورهاي اروپاي مركزي و شرقي استفاده مي كند و آن را دروازه اي به سوي اروپاي غربي مي بيند.
اما در کنار برنامه بلندمدت چین برای به دست گرفتن نبض اقتصاد جهانی، در بیان اهداف کوتاه و میانمدت می توان به نقش افزایش شبکه تجاری چین برای مقابله با تأثیرات منفی جنگ تجاری آغاز شده از سوی ترامپ علیه پکن اشاره داشت. در واقع برای پکن تقویت مواضع در بالکان و در کل اروپا یکی از ابزارهای اصلی مقابله با ایالات متحده، علی رغم آتش بس موقت میان آنهاست.
در تایید این موضوع روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز» با نگرانی در مورد اقدامات چین در اروپای شرقی و مرکزی اعلام کرده که چین با دارا بودن ثروت و منابع عظیم مالی ، اکنون با ایالات متحده در جدول اقتصادی جهانی رقابت می کند.
نگرانی اروپا؛ چندپارگی در اتحادیه
ديپلمات هاي اروپايي از اين واهمه دارند كه پكن از نشست با 16 كشور اروپاي مركزي و شرقي براي مقابله با مقررات اتحاديه اروپا استفاده مي كند و از تنش هاي در حال افزايش بين اروپاي شرقي و غربي بهره مي برد.
چرخش اين ابتكار، توانايي چين براي تامين مالي جهت ساخت بزرگ راه و جاده، راه آهن، نيروگاه ها و ساير زير ساخت ها در برخي از كشورهاي فقير اروپاي مركزي و شرقي را نشان مي دهد كه مورد نياز اين كشورها مي باشد.
فعالیت های چین در اروپا ، قبل از هر چیز ، خرید شرکت ها و شرکت های مختلف اروپایی از جمله شرکت های فعال در بازار املاک و مستغلات بود. پکن بحران مالی در سال 2008 را فرصت مناسبی برای گسترش جای پای خود در اقتصاد اروپا دید و پیشنهاد اعطای وامهایی بالغ بر 100 میلیارد دلار در ازای دریافت برخی امتیازات از جمله افزایش جایگاه و نقش چین در صندوق بین المللی پول و تجارت جهانی مالی به اتحادیه اروپا داد. پیشنهادی که با پاسخ منفی اتحادیه اروپا مواجه گردید که آن را تحقیرآمیز و خطرناک دانستند.
با این حال برخلاف این مخالفت های کلامی منافع توسعه تجارت با چین بیش از آن بود که بروکسل بخواهد از آن چشم پوشی کند و بسیار زود چین به دومین شریک تجاری اتحادیه اروپا تبدیل شد. براساس نتایج سال 2013 چین به صادرکننده اول کالا به اروپا با 298 میلیارد یورو تبدیل شد در حالی که واردات اروپا از ایالات متحده 196 میلیارد یورو بود.
اتحاديه اروپا از چين خواستار شده كه به قوانين اروپاي متحد احترام بگذارد كه پكن در واكنش به اين درخواست پاسخ داده كه اروپاي متحد از نقطه نظر جغرافيايي امكان پذير است، اما نه در سياست و اقتصاد.
.به نظر اروپائيان پکن و مسکو با اتخاذ سياست نفوذ اهداف سیاسی و راهبردی خاصی را دنبال می کند که در آينده مي تواند اتحاديه اروپا را با چالشهايي غير قابل پيش بيني روبرو کند و همچنين وابستگي شرق اروپا به اقتصاد شرق دور مي تواند در عمل آينده انسجام قاره اروپا را با خطر مواجه کند و به تناقض و چندپارگي سياستهاي کشورهاي اروپايي منجر شود. به همین دلایل اکنون اروپا به شدت با ساخت راه آهن بوداپست- بلگراد و همچنین برگزاری اجلاس های 16+1 مخالف است.
