الوقت- در میان روسای کشورهای شرکت کننده در هفتاد و چهارمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه یکی از پرسابقه ترین افراد حاضر در این اجلاس خواهد بود که به سخنرانی خواهد پرداخت. اما شاید سفر اینبار اردوغان به مقر سازمان ملل در نیویورک بیشتر از جهت ایجاد فرصت مذاکره مستقیم مقامات آمریکایی و تلاش برای حل اختلافات با کاخ سفید اهمیت داشته باشد؛ اختلافاتی که دهه‌ها روابط نزدیک آنکارا- واشنگتن را تحت تأثیر قرار داده تا اکنون دیگر خبری از اتحاد تاریخی دو کشور مشاهده نشود.
در همین راستا دفتر مطبوعاتی نهاد ریاست‌جمهوری ترکیه روز گذشته اعلام کرد که رئیس‌جمهوری این کشور پس از ورود به نیویورک ، با دونالد ترامپ، همتای آمریکایی خود به صورت تلفنی گفت‌وگو کرده است. این حال اکنون این پرسش مطرح است که محورهای اصلی گفتگوهای اردوغان با مقامات آمریکایی شامل چه موضوعاتی است و امکان دستیای به توافق تا چه حد محتمل خواهد بود؟
کریدور امنیتی شمال سوریه
پس از مذاکرات طولانی میان نمایندگان آمریکا و ترکیه بالاخره در 7 اوت توافقی میان دو کشور در مورد مکانیزم امنیتی مورد نظر آنکارا برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه حاصل شد که در نتیجه آن گشت‌های مشترکی در منطقه از تاریخ 8 سپتامبر صورت گرفت. با این حال از همان اوایل مقامات ترکیه ای نسبت به نحوه اجرای توافق اعلام نارضیتی کردند و نهایتاً اردوغان از رد این سازوکار و آماده شدن برای آغاز عملیات در شرق فرات خبر داد.
اردوغان روز یکشنبه گذشته گفت که می خواهد شهرها و روستایی را در منطقه امن برای اسکان پناهجویان سوری ساکن در ترکیه ایجاد کند. بسیاری از جمله کردهای سوریه بر این اعتقاد هستند که طرح اردوغان به منظور تغییر بافت جمعیتی منطقه و از بین بردن اکثریت کردها در مناطق شمالی سوریه است. هم اکنون در این منطقه ترکیبی از کردها ، عربها ، آشوریان و کلدانیان سوریانی ، ارمنی ها ، سیرک‌ها و ترکمن ها ساکن هستند اما اکثریت کردها می باشد.
اما همزمان با تشدید مجدد تهدیدات ترکیه علیه شبه نظامیان کرد سوری متحد آمریکا سرعت ارسال تجهیزات نظامی آمریکایی برای کردها نیز افزایش یافته است که نشان از تصمیم واشنگتن برای مقابله جدی با برنامه های آنکارا می‌باشد.
اردوغان به خوبی می داند که با وجود مخالفت آمریکاآمآنتن حمله به این منطقه برای ارتش ترکیه آسان نخواهد بود. مرز ترکیه با مناطق کردی شرق فرات طولانی است و حدود 400 کیلومتر امتداد دارد که این امر، با وجود اعلام مظلوم عبدی فرمانده کل sdf یا نیروهای موسوم به نیروهای دموکراتیک مبنی بر مقابله کامل کردها، امکان باز کردن چنین جبهه ای را برای ترکیه بسیار سخت کرده است به خصوص که اردوغان در یک بحران داخلی نیز گرفتار شده است.
با توجه به این موضوع می توان گفت یکی از مهمترین محورهای مذاکره اردوغان با مقامات کاخ سفید موضوع منطقه امن خواهد بود تا با موافقت واشنگتن مجوز اجرای توافق به ارتش ترکیه واگذار شود.
در این زمینه می توان از بی اعتمادی شدید میان واشنگتن و آنکارا از اهداف بلندمت یکدیگر در شمال سوریه به عنوان مانع مهم کسب توافق سخن گفت. ترکیه از حضور بلندمدت نظامی آمریکا در شمال سوریه برای اجرای سناریوی مشابهی نظیر منطقه خودمختار شمال عراق نگران است و از سوی دیگر واشنگتن نسبت به اشغال مناطق شمالی سوریه برای سرکوب متحدان کرد این کشور توسط ارتش ترکیه به بهانه بازگرداندن پناهجویان بیمناک است. ترکیه در سال 2016 یک نوار مرزی از جرابلس تا اعزاز و الباب را با همین شعارها اشغال کرد اما هیچ پناهنده سوری به این منطقه بازگردانده نشد. از طرف دیگر تجربه حضور نظامی ترکیه در قبرس شمالی از سال 1974 تاکنون نمونه خوبی است که ارتش ترکیه ممکن است به راحتی مناطق شمالی سوریه را تخلیه نکند.
لذا با توجه به این شکاف امکان بسیار کمی وجود دارد که در مذاکرات میان اردوغان و ترامپ، واشنگتن ابتکار عمل اجرای توافق ایجاد منطقه امن را در اختیار ترکیه قرار دهد.
اما موضوع گفتگوهای اردوغان با مقامات آمریکایی درباره سوریه به مناطق شمالی محدود نمی شود و قضیه ادلب دیگر محور مذاکره روسای دو کشور را احتمالاً به خود اختصاص دهد. دولت سوریه و روسیه از 30 آوریل سال جاری عملیات نظامی آزادسازی ادلب و حومه آن را در نتیجه ناکامی ترکیه در اجرای توافق دوجانبه با مسکو (در سپتامبر 2018) آغاز کردند و توانستند در مدت کوتاهی کنترل کامل حومه شمالی حما و بخش های مهمی از حومه جنوبی ادلب در خان شیخون را دست گیرند.
حال اگرچه در توافق سه جانبه اخیر میان روسای جمهور سه کشور ضامن آستانه در ترکیه بر سر آتش بس ادلب مجددا توافق شد اما این احتمال که ترکیه توان عملیاتی کردن توافق را نداشته باشد وجود دارد. عاملی که می تواند موجب از سرگیری مجدد عملیات آزادسازی ادلب شود. لذا در حالی که آمریکا و ترکیه منافع مشترکی در جلوگیری از این رویداد و تداوم بحران سوریه دارند می توان از امکان برنامه ریزی مشترک دو طرف در سفر اردوغان به آمریکا برای از بین بردن مهمترین مانع اجرای آتش بس یعنی گروه تروریستی تحریرالشام سخن گفت.
مذاکرات نظامی؛ از خرید اف 35 و پاتریوت تا تثبیت اس 400
بخش مهم دیگر هدف اردوغان از مذاکره با واشنگتن به موضوع اختلافات بر سر خرید اس 400 از روسیه باز می گردد که طی ماه های اخیر بر روابط دو کشور سایه انداخته است. خرید اس 400 از روسیه علاوه بر اینکه ضربه بزرگی بر یکپارچگی پیمان امنیتی ناتو بود به دلیل امکان لو دادن اطلاعات تجهیزات مهم نظامی آمریکایی برای روس ها (همچون اطلاعات جنگنده های پیشرفته ای چون اف 35) با مخالفت شدید کاخ سفید مواجه شد تا جایی که آمریکا رسماً ترکیه را از برنامه ساخت اف 35 کنار نهاد. با این حال اردوغان هفته گذشته از مذاکره با کاخ سفید برای خرید سامانه پاتریوت خبر داد تا با استفاده از منطق تاجرمسلکانه ترامپ در روابط خارجی، اجازه فروش اف 35 به ترکیه را از وی اخذ کند. در همین رابطه پس از دیدار اردوغان با سناتور لیندسی گراهام از سناتورهای نزدیک به ترامپ، گراهام موضوع بازگشت ترکیه به پروژه ساخت جنگنده های اف ۳۵ را مورد تاکید قرار داد.
در مجموع می توان گفت اگرچه ترکیه با رهبری اردوغان طی سالیان اخیر تلاش کرده است تا با تکیه دادن بر تضادهای روسیه و آمریکا در سوریه منافع خود را هر بار با نزدیکی به یکی از دو طرف معادله به پیش ببرد اما در شرایط کنونی این رویکرد کارایی خود را از دست داده و نزدیکی به هر طرف به معنای فاصله گیری از طرف دیگر خواهد بود.
