دو سال پس از آن که پست ریاست جمهوری لبنان بدون رئیس جمهور و بلاتکلیف باقی ماند، حال نشانه‌هایی از پایان این وضعیت و اجماع گروهها و جریان‌های سیاسی لبنان برای تعیین نامزد ریاست جمهوری و معرفی آن به پارلمان این کشور دیده می‌شود.
چرا لبنان طی 30 ماه گذشته رئیس جمهور نداشت؟
در سیستم حکومتی لبنان که از نوع دولت پارلمانی می‌باشد، تعیین پست ریاست جمهوری برای یک دوره ۶ ساله توسط نمایندگان پارلمان می‌باشد، اما این پست سیاسی در لبنان از 30 ماه گذشته یعنی از پایان دوره ریاست جمهوری میشل سلیمان به عنوان شانزدهمین رئیس جمهور لبنان در می 2014/ خرداد ماه 1393 تا کنون بلاتکلیف مانده است. در این مدت نخست وزیر لبنان به عنوان کفیل ریاست جمهوری امور مربوطه را دنبال کرده است، اما اداره کشور در این مدت طولانی بدون رئیس جمهور چندان وضعیت رضایت بخشی برای یک کشور به نظر نمی‌رسد.
علت خالی ماندن پست ریاست جمهوری لبنان طی 30 ماه گذشته عدم اجماع و توافق گروه‌های و جریان‌های سیاسی لبنان بر روی یک گزینه مورد توافق بوده است و همین مسئله صندلی ریاست جمهوری را که بیشتر مقامی تشریفاتی در صحنه سیاسی لبنان به شمار می‌رود و می‌بایست از میان مسیحیان مارونی انتخاب شود، خالی نگه داشته بود.
بن بست فعلی در تعیین پست ریاست جمهوری لبنان از آن جا آغاز شد که در جریان رای گیری پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور در سال 2014، باوجود به حد نصاب رسیدن اعضای پارلمان برای انتخاب جانشین "میشل سلیمان"، اما در این رای گیری پارلمانی نامزد ریاست جمهوری یعنی "سمیر جعجع" نتوانست حتی به اندازه آراء سفید، رأی اعتماد نمایندگان را به دست آورد. پس از آن نیز جلسات دوم تا چهل و پنجم پارلمان لبنان به دلیل به حد نصاب نرسیدن دو سوم نمایندگان پارلمان تشکیل نشد تا با وجود گذشت 29 ماه از پایان رئیس جمهوری میشل سلیمان، همچنان این پست خالی باشد. علت به حد نصاب نرسیدن شمار اعضای پارلمان لبنان نیز اختلاف نظر درباره نامزد معرفی شده برای تصدی پست ریاست جمهوری این کشور بود. در این مدت همواره جریان المستقبل و 14 مارس به رهبری سعد حریری با نامزدی میشل عون به عنوان کاندید مورد حمایت حزب الله لبنان مخالفت می‌کردند. سعد حریری رهبر موسوم به «جریان المستقبل» واجد ۳۳ کرسی در پارلمان، میشل عون رهبر اصلی جریان مسیحیان لبنان موسوم به جریان میهنی آزاد (التیار الوطنی الحر) واجد ۲۰ کرسی و حزب الله لبنان واجد ۱۳ کرسی در پارلمان هستند. به این ترتیب عملاً هیچ یک از این سه جریان اصلی واجد اکثریت لازم برای تعیین رییس جمهور نبودند.
چرا سیستم تعیین رئیس جمهور در لبنان به بن بست می‌رسد؟
اگرچه عدم اجماع احزاب سیاسی لبنان یکی از مهمترین دلایل بن بست سیاسی و عدم تعیین رئیس جمهور این کشور طی نزدیک به دو سال و نیم گذشته بوده است، اما دلیل اصلی این بن بست به شیوه انتخاب رئیس جمهوری در لبنان باز می گردد.
بن بست در تعیین رئیس جمهور بدلیل ترکیب نمایندگان پارلمان لبنان است که بر اساس آن رئیس جمهور با رأی مستقیم مردم انتخابات نمی شود، بلکه وظیفه انتخاب رئیس جمهوری بر عهده پارلمان است. با این حال تنها شیوه انتخاب رئیس جمهوری توسط نمایندگان پارلمان مشکل اساسی نیست، بلکه آن چه سبب بن بست می شود این است که کرسی های پارلمان لبنان به طور مساوی میان مسیحیان و مسلمانان تقسیم می شود. پارلمان لبنان دارای 128 نماینده است که نیمی از آنها مسلمان و نیمی مسیحی هستند. همین عامل سبب می شود که در پارلمان لبنان هیچ اکثریتی شکل نگیرد. در چنین شرایطی، تقریبا اکثر مسایل سیاسی به یک بن بست یا حتی یک بحران تبدیل می شود، چون در بیشتر موارد در رای گیری‌ها مخالفان و موافقان در موضع برابر قرار می‌گیرند و در این شرایط بن بست در نتیجه رای گیری حتمی است.
پیش از بن بست تعیین رئیس جمهور که از سال 2014 دامن لبنان را گرفت، در سال 2008 نیز انتخاب رئیس جمهور جدید لبنان با بن بست مواجه شده بود. بن بست سیاسی تعیین ریس جمهور در سال 2008 تا بدان جا پیش رفت که در حال تبدیل به یک جنگ داخلی بود و این بحران تنها با میانجی گری برخی کشورهای منطقه از جمله ایران و قطر بود که توانست فروکش کند و "میشل سلیمان" به عنوان رئیس جمهور معرفی و تائید شود.
علاوه بر بن بست تعیین رئیس جمهور در سال 2008 و 2014، در سال 2013 نیز پس از استعفای "نجیب میقاتی" از سمت نخست وزیری لبنان و انتخاب "تمام سلام"، تشکیل کابینه وی حدود یازده ماه به طول انجامید زیرا در درون پارلمان لبنان اجماع نظر درباره کابینه ایجاد نمی شد.
براین اساس سیستم تقسیم کرسی‌های پارلمانی به میزان مساوی عددی به نظر مشکل اساسی پارلمان لبنان می‌باشد که نتایج رای‌گیری‌ها را به بن بست می‌کشاند و تا زمانی که سیستم تقسیم کرسی پارلمانی بجای سیستم تناسب جمعیتی براساس سیستم برابری عددی بدون در نظر گرفتن نسبت جمعیتی باشد، می توان انتظار داشت رای‌گیری‌های دیگر نیز در آینده به بن بست برخورد کند.
آیا لبنان به زودی دارای رئیس جمهور خواهد شد؟
حال اما گفته شده جریان‌ها و احزاب سیاسی لبنان در ارتباط با معرفی نامزد مورد اجماع به عنوان رئیس جمهور لبنان به پارلمان این کشور به توافق رسیده‌اند. دو جریان عمده سیاسی لبنان تحت عنوان 14 مارس و 8 مارس پیشتر در ارتباط با معرفی نامزد واحد به عنوان رئیس جمهور لبنان دارای اختلاف نظر بودند، اما هفته گذشته سعد حریری، نخست وزیر سابق لبنان و رهبر جریان ۱۴ مارس، در کنفرانسی مطبوعاتی در بیروت از میشل عون، نامزد مورد حمایت جریان 8مارس به عنوان رئیس جمهور حمایت کرده است. جریان هشت مارس متشکل از جریان‌های سیاسی لبنانی نزدیک به مقاومت لبنان و سازمان سیاسی حزب‌الله می‌باشد، که میشل عون را پیشتر به عنوان کاندیدای مورد نظر خود به عنوان رئیس جمهور معرفی کرده بودند، اما این انتخاب همواره با مخالفت جریان مقابل 14 مارس روبرو بوده است.
پس از توافق رهبر 14 مارس بر روی گزینه نامزدی میشل عون به عنوان نامزد مورد حمایت حزب الله لبنان، گفته شد که قرار است کمتر از دو هفته دیگر جلسه دیگری برای انتخاب رئیس جمهور در مجلس لبنان برگزار شود. برای تائید و تعیین ریاست جمهوری میشل عون باید دو سوم نمایندگان مجلس لبنان به وی رای مثبت بدهند.
در همین ارتباط روزنامه لبنانی « السفیر» نوشت که براساس آخرین گمانه زنی ها و پیش بینی ها مبتنی بر مواضع و اظهار نظر گروه ها و شخصیت های سیاسی به ویژه نمایندگان پارلمان، از میان 128 کرسی پارلمان ژنرال عون دارای 84 رای است. با توجه به جو حاکم در محافل سیاسی و رسانه ای لبنان و دو دیدگاه خوشبیانه و بدبینانه در خصوص انتخاب رئیس جمهوری لبنان السفیر افزود: 26 نماینده هم تصمیم دارند به سلیمان فرنجیه رای دهند و 18 نماینده همچنان مردد هستند. در 31 اکتبر در صورت به حد نصاب رسیدن تعداد نمایندگان و تشکیل جلسه، هر کدام از نامزد ها بتواند نصف بعلاوه یک ( 65 رای) را کسب کنند، می تواند راهی « بعبدا» کاخ ریاست جمهوری لبنان شود. با حضور دو سوم نمایندگان ( 86 نماینده) حد نصاب کامل و جلسه پارلمان لبنان برگزار خواهد شد.
با این حال اعلام موافقت سعدحریری با نامزد مورد حمایت حزب الله که پیشتر با آن مخالفت کرده بود، گمانه‌زنی‌های متعددی را در ارتباط با هدف سعدحریری از همراهی با حزب الله لبنان مطرح ساخت. برخی علت موافقت سعدحریری با ریاست جمهوری میشل عون را طرح او برای بازگشت به سمت نخست وزیری می‌دانند. خود سعد حریری به طرفدارانش گفته است که پس از بررسی تمام گزینه‌های دیگر، این گزینه را برای حفظ نظام سیاسی، تقویت دولت، راه اندازی مجدد اقتصاد و دوری از بحران سوریه لازم دانسته است، اما بعید به نظر می‌رسد سعدحریری با این انتخاب، هدف بازگشت به قدرت را در سر نداشته باشد. سعد حریری بعد از مذاکراتی که با مسئولین فرانسوی و سعودی انجام داد سرانجام تصمیم به حمایت از میشل عون گرفته است، چرا که هضم ریاست جمهوری میشل عون بعد از سال‌ها مخالفت، برای هواداران و متحدان او بسیار دشوار است. به همین جهت نیز برخی این احتمال را نیز مطرح کرده‌اند که ممکن است برخی از هم حزبی‌ها و هم پیمانان سعد حریری برخلاف او به نامزدی میشل عون رای مثبت ندهند. در گروه 14 مارس مخالفان سرسخت تصمیم حریری تاکنون « نجیب میقاتی» نخست وزیر سابق لبنان و « اشرف ریفی» وزیر مستعفی دادگستری لبنان هستند. فواد سنیوره ، احمد فتفت ، محمد قبانی، سمیر جسر و عمار خوری از اعضای فراکسیون المستقبل هم با صراحت مخالفت خود را با تصمیم حریری اعلام کرده اند.
از طرف دیگر ممکن است سعدحریری در محاسبات خود به این نتیجه رسیده باشد که اعلام حمایت از میشل عون و هموار کردن راه ریاست جمهوری او در عمل به تقویت ائتلاف تحت امرش یعنی 14 مارس منجر خواهد شد، چون در شرایطی که نامزد رقیب مدت‌هاست آماده معرفی به پارلمان است، مخالفت 14مارس جز به ضعف بیشتر این گروه بدلیل به بن بست رساندن شرایط لبنان نخواهد انجامید. لذا ممکن است تلاش برای تقویت 14 مارس هدف دیگر سعد حریری از همراهی با هشت مارس و رقبای سابق باشد.
هدف سعد حریری هرچه باشد، یک مسئله مشخص است و آن اینکه اعلام حمایت او از عون در معنای یک موفقیت سیاسی برای حزب الله تلقی می شود. پیروزی که برخی نویسندگان سیاسی جهان عرب از جمله «ناصر قندیل»، تحلیلگر و کارشناس برجسته مسائل لبنان آن را هم‌سنگ پیروزی حزب الله در جنگ 33 روزه توصیف نموده است.
