سایت تحلیلی خبری الوقت | Alwaght Website

اسلام در روسيه از لحاظ تعداد پيروان، در مقام دوم پس از مسيحيت ارتدوکس قرار دارد و بنا بر برخي از برآوردها، احتمالا طي چند دهه آينده، تعداد پيروان آن از اکثريت نسبت به مسحيان برخوردار مي شوند. از اين رو عليرغم آنکه در نگاه نخست، روسيه کشوري با مذهب مسيحيت به شمار مي آيد، اما واقعيت آن است که اسلام و اسلام گرايي را نمي توان از تاريخ تحولات روسيه و به خصوص آينده اين کشور پهناور جدا کرد. به همين دليل نيز اسلام در روسيه هم اكنون نه تنها در شكل پژوهش هاي آكادميك بلكه به عنوان يك عامل تأثيرگذار سياسي و اجتماعي توجه و علاقه زيادي را به سوي خود جلب نموده است. در اين بين از جمله عواملي که موجب مطرح شدن بحث اسلام و مسلمانان در روسيه شده است، مي‌توان به موارد زير اشاره نمود:
1. جمعيت رو به رشد مسلمانان
2. تجديد حيات اسلام از اوايل دهة هشتاد ميلادي به بعد و افزايش خودآگاهي مسلمانان
3. رشد آموزش هاي ديني از اوايل دهة نود به بعد
4. بحران در جمهوري مسلمان نشين چچن كه بيش از يك دهه است به يكي از موضوعات اصلي در صحنة تحولات روسيه تبديل شده و در كانون توجه مردم روسيه و جهان قرار دارد
5. نگراني دولت روسيه از تبديل شدن اختلافات ديني به موضوع مناقشات احتمالي در اين كشور درآينده
6. نقش تأثيرگذار مسلمانان فدراسيون روسيه در جهت گيري روابط روسيه با جهان اسلام در دورة معاصر.
مجموع موارد فوق باعث شده که در روسيه كنوني، مناظره اي جدي در زمينة جايگاه و نقش اسلام و مسلمانان در روسيه، پديدة تجديد حيات اسلام و اين سئوال كه قالب هاي ايدئولوژيك پيشين در دورة كمونيستي، تا چه اندازه در ذهن مسلمانان اين كشور فرو ريخته است، شکل گيرد. بر اين اساس بحث در زمينة جايگاه دين اسلام در روسيه به بخشي از مناقشه ميان انديشمندان، جامعه شناسان و فيلسوفان روسي بر سر موضوع هويت تبديل شده است. همچنين موضوع مسلمانان روسيه در كانون توجه گروه هاي سياسي از غربگرايان، اوراسيا گرايان و ملي گرايان روس قرار دارد. وجود اين مباحثات و مناظرات در حالي است كه در روسيه هنوز نظريه دقيق و مدوني از چگونگي تعامل دولت با اسلام و مسلمان وجود ندارد.
هرچند از تشتت در رفتار دولت با مسلمانان با سپري شدن عصر يلتسين و آغاز دورة پوتين كاسته شده است و در دورة اخير تلاش مي شود ضمن اعتراف به وجود بيش از بيست ميليون مسلمان در روسيه از اين واقعيت به عنوان يك عنصر مثبت در گسترش روابط با جهان اسلام و افزايش نقش آفريني در خاورميانه بهره برداري شود اما همچنان در چگونگي نگاه دولت به اسلام در روسيه و جايگاه آن در تدوين هويت و منافع ملي روسيه ابهام وجود دارد.
اختلاف ديدگاه ها در زمينه اسلام در روسيه در بسياري موارد به تفاوت در نگاه به تاريخچه شكل گيري اسلام در روسيه باز مي گردد. در روسيه كنوني دانش و اطلاعات كافي در زمينة گسترش اسلام در اين سرزمين وجود ندارد. به همين دليل بررسي هاي تاريخي در اين زمينه مي تواند به فهم عميق از جايگاه كنوني اسلام در روسيه كمك نمايد.
علاوه بر ابهامات تاريخي هم اكنون سوالات فراواني در زمينه وضعيت كنوني اسلام در روسيه٬ ساختارهاي موجود ديني، پراكندگي جغرافيايي مسلمانان٬ ارائه تعريف دقيقي از « سن مسلمانان اهل روسيه» و همچنين تعداد جمعيت مسلمانان روسيه وجود دارد. اطلاعات در زمينه وضعيت مسلمانان و جايگاه اسلام و سطح دانش مسلمانان روسيه بسيار اندك است و آماري كه هر از چند گاهي در زمينه هاي مختلف ارائه مي شود با تفاوت خيلي فاحش همراه است.
واقعيت اسلام و مسلمانان روسيه براي جمهوري اسلامي ايران نيز ازجهات متفاوت حائز اهميت است. اين مسئله در سه سطح مختلف قابل تقسيم بندي است. در سطح دو جانبه جمعيت مسلمانان روسيه به عنوان يك عامل اصلي در گسترش روابط دو كشور و همچنين عاملي تاثير گذار براي ايران در حوزه سياست در روسيه مي باشد. علاوه بر اين جمهوري اسلامي ايران مي بايست به عنوان يك وظيفه ديني توجه بيشتري به مسلمانان روسيه را مد نظر قرار دهد. در سطح منطقه اي نيز پيوند سياسي ايران و مسلمانان روسيه مي تواند نقش قابل توجهي در ايجاد ثبات دو منطقه داشته باشد.
علاقه‌مندي روسيه به افزايش ارتباط با جهان اسلام و همچنين نقش فزاينده اسلام در جهان از جمله عواملي است كه در سطح بين المللي موضوع اسلام در روسيه را به جمهوري اسلامي ايران پيوند مي دهد. به همين دليل داشتن تصويري درست از اسلام و مسلمانان، ساختارهاي ديني، احزاب و جمعيت‌ها و مراكز تاثيرگذار اسلامي در روسيه براي سياستگذاري در جمهوري اسلامي ايران بسيار حائز اهميت است.