الوقت- ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و «ولادیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین روز دوشنبه پس ازمذاکرات چهارجانبه در چارچوب "گروه نرماندی" در پاریس برای نخستین بار با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. این مذاکرات پس از یک وقفه سه ساله انجام گرفت. اکنون یکی از مهمترین بحرانهای اروپا در گرو موفقیت این دیدار و توافق طرفین با شروط اولیه یکدیگر برای ادامه مذاکرات است.
روند مذاکرات
امیدها برای از سرگیری مذاکرات روسیه و اوکراین در اواخر سپتامبر 2019 با اعلام موافقت زلنسکی با فرمول اشتاین مایر دوباره زنده شد. این ابتکار در سال 2016 توسط اشتاین مایر وزیر خارجه وقت آلمان برای خروج از بن بست مذاکرات مینسک پیشنهاد شد. مذاکرات مینسک طی سالهای 2014 و 2015 بین طرفین انجام شد. پروتکل اول مینسک طی 12 بند توسط نمایندگان روسیه، اوکراین و سازمان همکاری اروپا در سپتامبر 2014 امضا شد. این پروتکل مبتنی بر ایجاد آتش بس در مناطق شرقی اوکراین درلوهانسک، دونباس، و دونتسک بود اما ضعفهایی داشت که منجر به نقض آتش بس گردید بنابراین مذاکرات مینسک دو در سال 2015 با تلاشهای آلمان فرانسه وبلاروس بین طرفین امضا شد.
«مذاکرات مینسک2» اگرچه باعث کاهش بحران شد اما بندهای مهمی از آن مانند اصلاح قانون اساسی و عقب نشینی بی قیدوشرط انجام نگرفت. طرح اشتانمایر برای اصلاح بندهای مهم مینسک2 پیشنهاد شد تا دوباره روند مذاکرات نورماندی (شامل: روسیه، اوکراین، فرانسه و آلمان) از سرگرفته شود. فرمول اشتاین مایر برگرفته از ایده« پیتردیکنسون» در یک مجله اوکراینی است .این نویسنده با درنظر گرفتن مسائل هویتی درروسیه و اوکراین پیشنهاد داد که امنیت مناطق شرقی به دست اوکراین باشد، اما با اعمال وضعیت ویژه در این مناطق، پس از پیوستن رسمی اوکراین به اتحادیه اروپا این مناطق جزو اوکراین باشند اما جزئی از اتحادیه اروپا نباشند. بنابراین طبق طرح اشتاین مایر، اوکراین اجازه یک انتخابات محلی در مناطق دونتسک و یوهانسک را می‌دهد و در آنجا وضعیت ویژه ایجاد می‌شود، در مقابل نیروهای تحت حمایت روسیه از این مناطق خارج میشوند و کنترل مرزها به دست اوکراین میافتد. منطقه دونباس طبق تاکید زلنسکی شامل وضعیت ویژه نمیشود.
چشم انداز مذاکرات
هر دو کشور در اواسط ماه سپتامبر اقدام به آزادی 70 زندانی کردند. این اقدام چون یکی از بندهای مذاکرات مینسک2 بود به روند مذاکرات در آینده کمک میکند. اکنون گروه نورماندی باید نقشه راهی برای آینده مذاکرات و حل بحران مناطق شرقی اوکراین تهیه کند. خواسته های روسیه مشخص است، پوتین تجربه زیادی در بحران اوکراین برای پیشبرد اهداف خود دارد اما شرایط برای زلنسکی متزلزل تر است. براساس نظرسنجی‌هایی که قبلا انجام شده 53 درصد اوکراینی ها با برگزاری انتخابات در مناطق شرقی موافق هستند. اما هنوز ملی گراها و ناسیونالیستهای اوکراین با برگزاری انتخابات درمناطق شرقی مخالفند. این گروهها چند ماه پیش نیز با اعلام موافقت زلنسکی با فرمول اشتاین مایر مخالفت کردند. آنها عقیده دارند روسیه در انتخابات مناطق شرقی دخالت و نفوذ خواهد کرد تا دست نشاندگان خود را پیروز کند. با این حال موضع این گروهها اخیرا ملایم تر ومحتاط تر شده است؛ روزنامه «ناویسیمایا گازیتا»ی مسکو در گزارشی در این زمینه نوشت:« روز یکشنبه در برخی شهرهای اوکراین گردهمایی های خیابانی برگزار شد که شرکت کنندگان در آن اعتراضی نداشتند، بلکه به رئیس جمهوری کشورشان درباره عدم عبور از «خط قرمزهای» موردنظر آنها هشدار دادند .»
مارک گلیوتی، پژوهشگر موسسه«روسی»در لندن در مورد شرایط زلنسکی می‌گوید: «می‌دانیم پوتین چه روندی را پیش خواهد گرفت اما در مورد زلنسکی باید گفت تاکنون زلنسکی‌های زیادی را دیده‌ایم و اکنون مطمئن نیستیم که با چه نوعی از آنها روبه‌رو خواهیم شد.» در مورد میزان نقش اتحادیه اروپا و آمریکا نیز بین کارشناسان اختلاف نظر وجود دارد؛ عده ای از کارشناسان معتقدند به دلیل نفوذ ترامپ بر زلنسکی نقش آمریکا در این دور از مذاکرات بیشتر از گروه نورماندی است. آمریکا اوایل ماه اوت اعلام کرد تمایلی به پیوستن به مذاکرات ندارد اما در تغییر موضعی دوباره اعلام کرد در این مذاکرات شرکت میکند. با این حال مذاکرات نورماندی پیوند مستقیم تری با منافع اقتصادی و سیاسی سه جانبه اروپا، روسیه و اوکراین دارد.
زلنسکی و پوتین قبل از مذاکرات نورماندی در تماسی تلفنی، در مورد بازگرداندن سه کشتی نظامی اوکراینی که در ماه نوامبر سال 2018 توسط روسیه توقیف شد و همچنین ادامه ترانزیت گاز به اروپا از خاک اوکراین گفتگو کردند. از طرف دیگر یکی از شروط روسیه که در ماه سپتامبر توسط «یوری اوشاکوف» اعلام شد ، مسئله مربوط به خارج‌سازی نیروها و تجهیزات نظامی از مناطق تماس درگیری‌ها در منطقه دونباس است. باتوجه به مسائل فوق اگرچه از سرگیری خط انتقال گاز از خاک اوکراین یک مشوق اقتصادی برای طرفین مذاکرات است اما مهمترین و حساس‌ترین چالش، مساله خروج باقی مانده نظامیان طرفین از مناطق مورد چالش است که چشم انداز مذاکرات را مبهم میکند.
