الوقت- در نشست تخصصی «چشم انداز عراق پس از آزادسازی موصل» که در محل پایگاه خبری – تحلیلی الوقت برگزار شد؛ آقایان حسن کاظمی قمی سفیر پیشین ایران در عراق و دکتر ابراهیم متقی استاد دانشگاه تهران به ایراد نظرات و دیدگاه های خود در خصوص موضوع نشست پرداختند.
آقای کاظمی قمی در بخش ابتدایی سخنان خود، ضمن تاکید بر دشواری های آزادسازی موصل، ویژگی های این عملیات را این چنین برشمرد: موضوع اول اینکه عملیات آزادسازی موصل در مقایسه با سایر عملیات‌ها از حجم وسیع‌تری برخوردار است و قرار است نزدیک به چهارده هزار کیلومتر مربع مساحت در این عملیات آزاد شود.
ویژگی دوم، توپوگرافی منطقه است که حساسیت بسیار زیادی دارد. داعش با توجه به مدت طولانی استقرار خود در این منطقه، این فرصت را یافت تا تجهیزات دفاعی قوی را مستقر و موانعی را برای متوقف کردن عملیات‌های نظامی دیگران ایجاد کند.
موضوع سوم در مورد نیروی انسانی است. داعشی‌ها می‌توانند از جمعیت موصل با توجه به استقرار قابل‌توجهی از مردم در این شهر، به عنوان سپری در برابر نیروهای عامل از بیرون استفاده کنند. بالا بودن میزان جمعیت مردم این شهر تغییر دهنده بسیاری از تاکتیک‌های عملیاتی خواهد بود. بنابراین، نیروهای دیگر نمی‌توانند به‌راحتی وارد آن شوند و آتش توپخانه‌ها را علیه مردم فعال کنند. همه نیروها باید تلاش کنند حداقل تلفات انسانی از این درگیری ایجاد شود.
ویژگی چهارم عملیات آزادسازی موصل این است که نیروهای عمل‌کننده اصالتاً عراقی هستند. شاید بتوان گفت این عملیات با این ویژگی‌ها در نوع خود بی‌نظیر است. در این عملیات، نیروهای ارتش، پلیس، نیروهای ضد تروریسم، حشدشعبی، کردها و شیعیان به طور مشترکی شرکت کردند. همچنین فرماندهی میدان این عملیات با نیروها و فرماندهان عراقی بوده است. از ابتدای عملیات نیز اعلام شد که نیازی به حضور نیروهای خارجی برای عملیات زمینی وجود ندارد. عملیات آزادسازی موصل با این حجم تنوع و پیچیدگی تنها یک عملیات نظامی نیست؛ بلکه این درگیری در منطقه‌ای رخ داده که دو دشمن در حال جنگ با یکدیگر هستند و عملیات نظامی، امنیتی، اطلاعاتی و اجتماعی توأمان انجام می‌شود.
سفیر پیشین ایران در عراق آزادی موصل را به معنای برقراری امنیت کامل در عراق ندانسته و آینده این کشور پس از آزادسازی را این گونه ترسیم کردند: ناامنی‌ها در عراق همچنان تداوم خواهد یافت؛ اما از حالت عملیات خشن و جدی به عملیات جزیره‌ای و امنیتی تبدیل می‌شود. جغرافیای این اقدامات در حوزه شمالی و مرکزی خواهد بود و در چارچوب استراتژی بی‌ثبات‌سازی و ایجاد هرج‌ومرج در منطقه انجام می‌شود که خواسته‌های آمریکا و عربستان سعودی را تأمین می‌کند. «ایران» تنها مشکل سعودی‌ها نیست. بنابراین، ناامنی در عراق بعد از آزادی موصل همچنان ادامه خواهد یافت؛ اما رویدادهای صحنه نظامی قابل تأمل است.
آمریکایی‌ها اجازه نمی‌دهند که دولت برآمده از انتخاب مردمی به کار خود در این کشور بپردازد. البته عملیات مقابله با داعش به حرفه‌ای شدن ارتش عراق می‌انجامد. این کار به سادگی انجام نمی‌شود. حرفه‌ای شدن ارتش عراق از آثار مثبت این اقدامات است؛ اما از آنجایی که هنوز عامل بی‌ثباتی در عرق وجود دارد، روند ناامنی در عراق و روند حمایت عربستان سعودی و قطر از گروه‌های تروریستی ادامه خواهد داشت. ادامه روند این ناامنی در منطقه از اولین پیش‌بینی‌های پس از آزادی موصل است.
اگر فضای پس از آزادی موصل در عراق به سوی آرامش هدایت شود، به افزایش مطالبات مردمی خواهد انجامید. اگر ظرفیت برای مهار این فضا وجود نداشته باشد، زمینه برای شکل‌گیری اعتراضات و جنبش‌های اجتماعی فراهم خواهد شد. این زمینه وجود دارد که عوامل بی‌ثباتی از موج اعتراض‌های مردمی به نفع خود استفاده کنند. بنابراین، افزایش مطالبات مردمی در فضای پس از آزادی موصل احتمال دوم در عراق است.
ایشان درباره اهداف و رویکردهای آتی آمریکا در عراق پس از آزادساز موصل اظهار داشتند: آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند که حضور نظامی خود را در عراق قانونمند کنند؛ در حالی که عراق جایی نیست که آمریکا بعد از نابودی داعش به خروج کامل نیروهای نظامی خود از این کشور اقدام کند. بنابراین آمریکایی‌ها به دنبال اهدافی به شرح زیر هستند:
- حضور نظامی آمریکا در عراق، تثبیت شود. سیاستمداران آمریکایی برای تحقق این هدف باید به دولتمردان عراقی فشار بیاورند تا قوانینی به نفع آمریکا وضع کنند.
- نفوذ آمریکا در ساختار دفاعی و امنیتی آمریکا تقویت شود. آمریکایی‌ها برای این کار باید مهره‌هایی را در دستگاه دفاعی و امنیتی جاگذاری کنند.
- آمریکایی‌ها باید قراردادهای نظامی سنگینی با عراقی‌ها منعقد نمایند تا دولتمردان این کشور را به آمریکایی‌ها وابسته کنند. آمریکا چنین روندی را در عراق آغاز کرده و میزان موفقیت این کشور در این طرح‌ها به عوامل معینی بستگی دارد.
کاظمی قمی درباره روابط اربیل – بغداد در فضای پس از آزادسازی عراق براین نکته تاکید کردند که پس از عملیات آزادسازی موصل باید هوشیار بود و از تحرکات برخی از جریان‌ها در ایجاد شکاف میان اربیل و بغداد ممانعت کرد. همچنین باید از برجسته کردن مناطق متنازع‌الیه برحذر بود. اجرای طرح تجزیه عراق با حمایت از اقلیت سنی نیز باید خنثی شود؛ زیرا منجر به شکست وحدت ملی با محوریت اقلیم‌سازی و فدرالیسم خواهد شد. بنابراین، باید مراقب فضای اربیل و بغداد پس از آزادی موصل و همچنین طرح فدرالی شدن عراق بود.
متن کامل این نشست به زودی منتشر خواهد شد.
