الوقت- وقوع چندین انفجار پیاپی در مناطق مختلف افغانستان، که آخرین مورد آن نیز سه رو پیش در مهمانخانه سفارت امارات در قندهار رخ داد که در جریان آن چندین دیپلمات اماراتی کشته و زخمی شدند، موجب ایجاد نگرانی های داخلی و منطقه ای نسبت به ادامه این روند و تاثیرات آن بر روند ثبات و امنیت شکننده افغانستان شده است. اگرچه طالبان نقش خود در وقوع این انفجارها را تکذیب کرده است، اما شواهد موجود حاکی از نقش آفرینی طالبان در پشت صحنه این انفجارها دارد.
با توجه به اهمیت این موضوع، پایگاه تحلیلی - خبری الوقت، گفتگویی را با آقای دکتر جعفر حق پناه، کارشناس مسائل افغانستان در خصوص دلایل، ابعاد و پیامدهای مختلف این انفجارها در افغانستان انجام داده است.
آنچه در پی می آید، متن کامل این گفتگوست:
افزایش انفجارها طی چند ماه اخیر به مسئله سوال برانگیزی تبدیل شده است، چون بطور کلی طی ده سال اخیر که طالبان تحرکاتی را در افغانستان دنبال کرده است، همواره فصل زمستان، فصل عملیاتی طالبان نبوده است و طالبان همواره بدلیل مشکلات جغرافیایی و سردی هوا عمدتا به آموزش و تجهیز نظامیان خود مشغول بوده‌اند و از همین رو بیشتر عملیات‌ها در بهار و تابستان انجام می‌شد. لذا یک سوال اساسی در این جا وجود دارد که چرا در حال حاضر در فصل زمستان عملیات ایذایی و انفجاری طالبان تشدید شده است؟ در این ارتباط باید چند عامل را در نظر داشت. اولین نکته را باید با حضور نظامی نیروهای امریکایی مرتبط دانست. در حال حاضر موسم جایه جایی قدرت در کاخ سفید است و تیم سیاسی و امنیتی ای که پس از اوباما در دوران ترامپ روی کار خواهد امد تیمی افغانستان شناس و آگاه به مسائل افغانستان می‌باشد. بسیاری از این افراد سابقه حضور در افغانستان را دارند و لذا این انفجارها می تواند هشداری به این تیم جدید و قدرت نمایی طالبان در مقابل تیم آقای ترامپ باشد. بویژه آن که در ماه‌های اخیر شاهد آن بودیم که آمریکایی‌ها نیروهای بیشتری بویژه در مناطق جنوبی از جمله هلمند و فراه که حوزه فعالیت طالبان است مستقر کردند و این مسئله خوشایند نیروهای طالبان نیست.
عامل دیگر مرتبط با تلاش طالبانهای اخیر طالبان مرتبط است که براساس آن سعی دارد همزمان با فرایند و مذاکرات صلح با دولت مرکزی به نوعی قدرت نمایی داشته باشد و در چانه زنی‌ها در موضع ضعف نباشد. علاوه براین مسائل داخلی را نیز باید در نظر گرفت. چرا که بدلیل انشعابات و شکاف‌های داخلی، طالبان نیازمند نشان دادن قدرت خود می‌باشد تا بتواند در مقابل گروه‌های رقیبی مانند داعش قد علم کند و خود را همچنان قدرتمند نشان دهد.
شاید این مسئله به این دلیل باشد که ما در حال حاضر فقط یک گروه طالبان نداریم و بسیاری از گروه‌های دیگر نیز خود را به نوعی بخشی از طالبان معرفی می‌کنند. در حال حاضر ممکن است برخی جریان‌های افراطی از عنوان طالبان استفاده کنند و به دست به اقداماتی بزنند. در واقع ممکن است برخی جریان‌ها در طالبان این گونه اقدامات و انفجارها را انجام دهند و در مقابل گروهی دیگر مخالف این روش باشند. به این ترتیب می‌توان گفت این عملیات هم کار طالبان هست و هم نیست. این مسئله قابل پیش بینی است و فرصتی را به طالبان خواهد داد تا در موقع لزوم خود را از مسئولیت این انفجارها خارج کنند و در فرصت‌های دیگری از این گونه اقدامات استفاده کند.
تیم ترامپ در مورد افغانستان علاقه و تمرکز بیشتری بر مسائل افغانستان خواهند داشت. از جمله ژنرال ماتیس که حال به عنوان وزیر دفاع ترامپ معرفی شده و همچنین مایک فلن سابقه خدمت در فرماندهی مرکزی آمریکا یا سنتکام را دارا می‌باشند که عهده‌دار فرماندهی نیروهای آمریکایی در افغانستان نیز می‌باشد. همین طور آقای زلمی خلیل زاد که مشاور آقای ترامپ محسوب می‌شود، خود افغانی‌الاصل و فرد با نفوذی است که سابقه سفارت آمریکا در افغانستان نیز دارا می‌باشد. همچنین دیگر افراد حاضر در دولت ترامپ از جمله مایک پمیو به نوعی آشنایی کامل با طرح خاورمیانه بزرگ که افغانستان نیز بخشی از آن بشمار می‌رود، دارا می‌باشد. در واقع افراد حاضر در تیم ترامپ به نوعی تیم افغانستان شناسی محسوب می‌شود و این نقطه تفاوت این تیم با تیم باراک اوباما می‌باشد که بویژه با رفتن ژنرال پترائوس که سابقه خدمت نیز در افغانستان داشت، به نوعی از داشتن افغانستان شناس ماهر محروم بود.
بالاخره همیشه در ارتباط با انفجار و ناامنی‌ها در افغانستان، انگشت اتهام به سمت پاکستان بوده است که گفته می‌شده است دستگاه امنیتی پاکستان پشت این انفجارها است، در حال حاضر نیز با وجود محکومیت این انفجارها از سوی پاکستان، اما بالاخره هر حرکتی که منسوب به طالبان باشد، منسوب به پاکستان نیز است.
به تازگی مباحث و خبرهایی منتشر شده که حاکی از آن است که مسئولان اماراتی قصد گسترش روابط خود با هند را دارند و مقامات اماراتی نیز سفری به هند داشته‌اند. براین اساس شاید بتوان انفجار در مجاورت مقر دیپلمات‌های اماراتی در کابل را که منجر به کشته شدن حداقل 5 نفر از آنها شد، بدون ارتباط با تصمیم قبلی مقامات ابوظبی برای گسترش روابط با دهلی نو ندانست. لذا اقدام طالبان در انفجار اخیر که جلسه دیپلمات‌های اماراتی را در کابل هدف قرار داده بود، می‌توان به نوعی واکنش پاکستان به تصمیم امارات در رابطه با نزدیکی به هند ارزیابی کرد.
در مورد آینده افغانستان در سال 2017 می‌توان گفت همین وضعیت فعلی ادامه خواهد داشت و تلاش برای ایجاد ثبات و صلح با وساطت و میانجی‌گری خارجی همچنان ادامه پیدا می کند و همزمان بی‌ثبات سازی از ناحیه گروه‌های داخلی که با مداخلات خارجی همراه است، ادامه خواهد داشت. در واقع در سال 2017 شاهد اتفاق ویژه‌ای در افغانستان نخواهیم بود و ساختارهای بی‌ثبات ساز در افغانستان همچنان به فعالیت خود ادامه خواهند داد و مداخله خارجی نیز به مانند گذشته تاثیری بر روند ایجاد ثبات در افغانستان نخواهد داشت.
