الوقت- تحولات دیپلماتیك و میدانی حاكی از تحركات گسترده طرف‌های درگیر در جنگ سوریه برای از سرگیری نبرد حلب است؛ نبردی كه می‌تواند سرنوشت نهایی جنگ سوریه را تعیین كند.
نبرد حلب در طول پنج سال جنگ سوریه فراز و نشیب زیادی به خود دیده است كه آخرین مورد آن رسیدن نیروهای مقاومت به شهرك‌های راهبردی نبل و الزهرا در اواسط بهمن ماه بود كه در نتیجه آن مهم‌ترین مسیر كمك‌رسانی از مرز تركیه به گروههای مسلح فعال در شهر حلب و اطراف غربی آن قطع شد. پس از این پیشروی بزرگ كه نقطه عطفی در جنگ سوریه محسوب می‌شود روسیه و امریكا بر سربرقراری آتش‌بس یا ترك مخاصمه به توافق رسیدند كه مورد موافقت متحدان دو طرف قرار گرفت.
در حالی كه انتظار می‌رفت برقراری آتش‌بس فرصتی برای مذاكرات سیاسی فراهم آورد و به مخالفان «انگیزه‌ای» بدهد كه به صورت فعال در این مذاكرات شركت كنند اما پس از گذشت تقریباً دو ماه از این آتش‌بس نه تنها مذاكرات سیاسی به نتیجه‌ای نرسیده است بلكه گروههای تروریستی اقدامات خود در بخش‌هایی از سوریه به‌ویژه در استان حلب را تشدید كرده و حملاتی علیه نیروهای مقاومت و همچنین غیرنظامیان انجام می‌دهند، از جمله حملات آنها به شهرك تل العیس واقع در جنوب غربی استان حلب بود كه بر اثر آن عده‌ای از نیروهای مقاومت به شهادت رسیدند. باوجود حملات مكرر گروههای تروریستی كه به صورت جدی آتش‌بس را نقض می‌كردند محور مقاومت به همراه روس‌ها از خود خویشتنداری نشان داد تا همچنان به مذاكراتی كه در ژنو در جریان بود فرصت بدهد. با شكست مذاكرات، گزارش‌های منتشر شده حاكی از آن است كه مقاومت با استقرار نیروها و تجهیزات به صورت جدی درصدد از سرگیری نبرد حلب است و همزمان روس‌ها تلاش دارند در سطح دیپلماتیك زمینه‌های از سرگیری نبرد حلب را فراهم كنند تا غرب و بعضی كشورهای منطقه‌ای كمترین منطق و توجیه را برای مخالفت با عملیات نیروهای متحد علیه تروریست‌ها در حلب داشته باشند.
زمینه‌سازی سیاسی نبرد حلب
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه روز دوشنبه گفت كه امریكا از عمل به تعهدات خود برای مشخص شدن و جدا كردن آنچه «شورشیان میانه‌رو» می‌خواند از گروه تروریستی جبهه النصره در حلب خودداری می‌كند. وزیر خارجه روسیه خاطر نشان كرد كه مسكو در حال جمع‌آوری اطلاعاتی از همكاری بین جبهه النصره با سایر گروه‌هایی است كه اعلام كرده‌اند به توافق آتش‌بس پایبند هستند و این اطلاعات تحویل شورای امنیت خواهد شد تا لیست سازمان‌های تروریستی اصلاح شود. بر اساس توافق امریكا و روسیه و همچنین قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل گروههای جبهه النصره و داعش و همچنین سایر گروه‌هایی كه با این دو گروه همكاری می‌كنند تروریست محسوب می‌شوند و هدف قرار دادن آنها بلامانع است.
روز چهارشنبه روسیه به صورت رسمی از شورای امنیت درخواست كرد اسم گروههای «جیش الاسلام» و «احرار الشام» را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار دهد. جیش الاسلام عمدتاً در منطقه غوطه شرقی واقع در حومه دمشق فعال است اما احرار الشام بیشتر در استان‌های شمالی به‌ویژه ادلب و حلب مستقر است و اتحاد نزدیكی با جبهه النصره در قالب ائتلاف «جیش الفتح» ایجاد كرده‌اند.
علاوه بر اقدامات دیپلماتیك روسیه مقامات امریكایی اوایل هفته جاری اظهاراتی را مطرح كردند كه به صورت خواسته یا ناخواسته به عملیات آتی ارتش سوریه و متحدانش علیه تروریست‌ها مشروعیت می‌دهد. استیو وارن سخنگوی عملیات نظامی امریكا در عراق با اشاره به آماده شدن دولت سوریه و متحدانش برای از سرگیری نبرد حلب، خاطر نشان كرد: «گفته می‌شود كه در درجه اول النصره است كه كنترل حلب را به دست دارد و البته، النصره شامل توافق ترك مخاصمه نمی‌شود.» در همین حال، جان كری وزیر خارجه امریكا با اشاره به اینكه جدا كردن جبهه النصره از سایر گروههای شورش خیلی سخت است، به نیویورك تایمز گفت كه روسیه ممكن است به خاطر حضور جبهه النصره در حلب حملات خود را علیه این شهر آغاز كند.
این اظهارات مقامات امریكایی برای تحلیلگران مخالف دولت سوریه خوشایند نبود. «كایل اورتن» تحلیلگر مسائل سوریه در اندیشكده «جامعه هنری جكسون» با انتقاد از اظهارات استیو وارن در صفحه توئیتر خود نوشت: «سخنگوی نظامی امریكا به صورت ضمنی گفت كه از حملات هوایی روسیه در حلب حمایت می‌كند.» وب‌سایت اینترنتی «بیزنس اسنایدر» با اشاره به اظهارات استیو وارن در تیتر خود نوشت: « وزارت دفاع [امریكا] یك گاف بزرگ داد كه می‌تواند به اسد و پوتین در سوریه كمك كند.» با اذعان امریكا به حضور النصره در سوریه، واشنگتن و متحدانش به سختی می‌توانند حملات آتی ارتش سوریه و متحدانش را علیه تروریست‌ها در حلب به چالش بكشند. زمانی كه نیروهای مقاومت با حمایت جنگنده‌های روسیه از اواسط سال گذشته (1394) حملات خود را علیه گروههای مسلح در سوریه آغاز كردند، مقامات و رسانه‌های غربی و عربی با جنجال زیاد می‌گفتند كه روسیه و دولت سوریه به جای هدف قرار دادن داعش، «شورشیان میانه‌رو» را هدف قرار می‌دهند.
نشانه‌های میدانی
رسانه‌های غربی طی چند روز گذشته از تحركات گسترده نیروهای دولتی سوریه و متحدانش در اطراف حلب خبر داده‌اند كه برای از سرگیری عملیات علیه گروههای مسلح در این شهر آماده می‌شوند. پایگاه اینترنتی وال استریت ژورنال اوایل هفته به نقل از مقامات امریكایی نوشت: «یگان‌های توپخانه نیروهای نظامی روسیه حاضر در سوریه به شمال این كشور انتقال یافته‌اند؛ اقدامی كه نشان از مهیا شدن ارتش روسیه و سوریه برای نبردی تمام‌عیار علیه گروههای مسلح مخالف دولت «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه دارد.» براساس این گزارش، «استقرار مجدد نیروهای روسیه در سوریه با آمدن نیروهای ارتش ایران به این كشور همراه شده است».
چارلز لیستر كارشناس گروههای مسلح در سوریه كه به داشتن روابط نزدیك با فرماندهان بعضی از این گروهها از جمله احرار الشام و جیش الاسلام معروف است در وب سایت «مؤسسه خاورمیانه (The Middle East Institute) نوشت: «تمامی چشم‌ها باید هم اكنون متوجه حلب باشد؛ جایی كه نیروهای طرفدار رژیم احتمالاً تهاجمی مهم را به زودی آغاز خواهند كرد. طی چند روز گذشته استقرار مجددی از نیروها صورت گرفته است همزمان كه نیروهایی از ارتش سوریه، حزب‌الله و چندین گروه شبه‌نظامی شیعه از جبهه پالمیرا به اطراف حلب منتقل شده‌اند. توپخانه روسی دوباره در دامنه‌های این شهر مستقر شده است و نیروهای تازه نفس ایرانی به چندین خط مقدم حلب رسیده‌اند... ما شاهد آماده شدن نهایی برای محاصره پایدار این شهر هستیم».
یك منبع آگاه نیز در گفت‌وگو با «جوان» ضمن تأیید قطعی بودن عملیات حلب، خاطر نشان كرد كه زمان شروع این عملیات مشخص نیست و بستگی به شرایط روز دارد. در همین حال، رسانه‌های سوری روز چهارشنبه (هشتم) از حملات هوایی جنگنده‌های روسی علیه مواضع تروریست‌ها در برخی مناطق استان حلب خبر دادند كه نشان می‌دهد شروع گسترده عملیات حلب خیلی نزدیك است.
استراتژی نبرد حلب
درباره استراتژی نیروهای ارتش سوریه و متحدانش برای از سرگیری عملیات حلب منابع نزدیك به محور مقاومت سكوت كرده‌اند و از اظهار نظر در این مورد خودداری می‌كنند اما مراكز تحقیقاتی غرب از هم اكنون به گمانه‌زنی استراتژی نیروهای متحد در حلب پرداخته‌اند. فابریك بالانج كارشناس جغرافیای سیاسی سوریه در یك اندیشكده نزدیك به محافل صهیونیستی معروف به «مؤسسه واشنگتن برای مطالعات خاور نزدیك» نوشته است: «امروز، استراتژی رژیم اسد در حلب ظاهراً متمركز بر ایجاد كمربند دو لایه در اطراف این شهر است تا مناطق شرقی تحت كنترل شورشیان كرد و عرب ایزوله شود. این مناطق به پایگاه مخالفان در استان ادلب و جاده كاستلو، مسیر كمك‌رسانی غربی از تركیه وصل می‌شوند.» بالانج در ادامه خاطر نشان می‌كند كه عملیات ارتش سوریه و متحدانش «باید محاصره تمامی نیروهای شورشی در اطراف حلب را كامل كند. نهایتاً در نبود یك توافق سیاسی، ارتش احتمالاً تلاش خواهد كرد كه تمامی استان ادلب را به روشی مشابه ایزوله كند.» ارتش سوریه در طول چند سال گذشته به خوبی استراتژی در محاصره قرار دادن مناطق تحت كنترل تروریست‌ها و سرانجام مجبور كردن آنها به تسلیم را به كار گرفته است.
محمد بابایی
