الوقت- از آغاز سال 2016 تا کنون چند حمله انتحاری و تروریستی در ترکیه صورت گرفته است. هرچند که این حملات آسیب هایی را به ترکیه و به ویژه در حوزه گردشگری وارد کرده است اما در این میان دولت عدالت و توسعه از قبل آن بهره هایی برده است. دولت در حال حاضر با انتقاداتی مواجه است. آنکارا ابتدا تلاش کرد تا با حملات ماه فوریه کردها را به شدت تحت فشار قرار دهد و برای حملاتی که از سال گذشته نسبت به شهرهای کردنشین داشته است توجیحاتی استناد کند.
در حال حاضر حمایت ترکیه از گروه‌های تروریستی واضح است اما بعد از حملات استانبول سوالات دیگری مطرح شد. برخی معتقدند که ترکیه با تاکتیک "پرچم دروغین" و به دنبال نوعی جراحت خودساخته است. به عبارتی این تاکتیک توسط کشورهای نزدیک به آمریکا به کار می رود و به این حقیقت اشاره دارد که محبوبیت اردوغان در کشورش با روند نزولی مواجه شده است و باید به نحوی بازیافته شود. از طرفی اردوغان ادعای نوعثمان گرایی را دارد و باید ثابت کند که قابلیت این مسیر را دارد و در این مورد با انتقاداتی از سوی مردم ترکیه مبنی بر عدم توانایی وی مواجه شده است و با تهدیدات بیرونی و تروریسم اتحاد داخلی روند فزاینده خواهد داشت.
اما بعد از کشته و مجروح شدن چند اسرائیلی در حملات روز یکشنبه در استانبول، ترکیه برای بازی خود کارت جدیدی به دست آورد. اسرائیل و ترکیه تا قبل از روی کارآمدن اردوغان سابقه همکاری بلند مدتی داشتند اما از آن زمان به بعد این همکاری که نمونه قوی از روابط نظامی دوجانبه بود، به میزان قابل توجهی رو به سردی رفت. بعد از حمله اسرائیل در سال 2010 به کشتی ترکی ماوی مرمره که قصد کمک به نوار غزه را داشت و واکنش تند اردوغان در اجلاس داووس، این روند وخیم تر شد.
در ماه های گذشته ترکیه خود را بیش از پیش در یک واقعیت ژئوپلتیکی دشوار یافت و تلاش هایی برای مصالحه با اسرائیل انجام داده است و احتمالا این حملات اخیر این مصالحه را تسریع می کند. بر اساس نوشته روزنامه حریت دیلی نیوز یک دیپلمات اسرائیلی اعلام کرده است که مقامات ترکیه بسیار رفتار صمیمانه تر و همیارانه تری بعد از حملات استانبول دارند.
احمد داوود اوغلو و رجب طیب اردوغان پیام هایی به همتایان خود فرستاده اند که در سالهای اخیر بی سابقه بوده است به نحوی که اردوغان در پیام خود از ساکنان سرزمین های اشغالی خواسته است تا از کشور آنها دیدن کند و فرهنگ ترکیه را از نزدیک بشناسند که البته باید مواردی همچون حضور هزاران توریست اسرائیلی که هرساله از خاک ترکیه بازدید می کنند را مورد توجه قرار داد و اینکه خطوط هوایی ترکیه دومین خط هوایی شلوغ در فرودگاه بن گورین است را مدنظر قرار داد.
یقینا حوادث نامطلوب می تواند بر آب کردن یخ های روابط کشورهای رقیب و متخاصم تاثیر مثبت بگذارد. تلاش هایی برای ازسرگیری مذاکرات دیپلماتیک میان این دو کشور از اکتبر 2015 آغاز شده است و این گفته اردوغان مبنی بر اینکه"ما باید بپذیریم که ما در خاورمیانه به اسرائیل نیاز داریم" نقطه اوجی در اقدامات برای بهبود روابط است.
کتاب "دیپلماسی فاجعه" نوشته ریچارد ایلان کلمن می تواند در فهم این جریان کمک کننده باشد. این کتاب نخستین اثر در مورد پیوند فجایع و سیاست در یک چهارچوب است. در مورد اینکه اقدامات مربوط به فجایع چرا و چگونه می توانند موجب همکاری و یا کاهش روابط میان کشورها شوند.
وی این مسئله را از طریق بررسی نمونه های موردی متعدد و چندگانه از کشورهای توسعه یافته و یا درحال توسعه بیان می کند و به ریشه ها و تحولات دیپلماسی فاجعه می پردازد. او همچنین رویکردهای کمی و کیفی را هم مد نظر قرار می دهد در مورد اینکه دیپلماسی فاجعه چرا گاه موفق می شود و چرا گاه با شکست مواجه می شود. هرچند که خود مولف هم می نویسد که خروجی دیپلماسی فاجعه هم کاملا معین و مشخص نیست. در واقع ترکیه بعد از حملات خیابان استقلال به دنبال این است تا خود را بیش از پیش قربانی تروریسم نشان دهد و در عین حال از کشته شدن چند تبعه اسرائیل روابط متخاصم گذشته با اسرائیل را بهبود ببخشند و این حادثه را ابزاری برای بازگشایی مسیرهای جدید دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی قرار دهد.
فاطمه جلیلیان
