پایگاه تحلیلی الوقت - پیشنهادی که ظاهراً توسط رئیس جمهور آمریکا «دونالد ترامپ»، برای بازسازی غزه و همزمان کوچ اجباری اهالی این منطقه ارائه شده، با نگرانی بسیاری از سوی کشورهای عربی همراه شده است. از همین نظر نیز اکنون به نظر می‌رسد که دولت‌های عربی بدنبال طرح‌های جایگزین هستند.
طرح ترامپ درباره غزه از کجا می‌آید؟
ترامپ طرح خود برای بازسازی غزه را براساس کوچ اجباری فلسطینی‌ها از این باریکه به کشورهای عربی و بازسازی آن منطقه به شکل و شمایلی غربی دنبال می‌کند. آن گونه که دویچه وله گزارش داده است، ایده ترامپ بر اساس یک سند 49 صفحه‌ای است که پیشتر در تابستان گذشته توسط «جوزف پلزمن»، استاد اقتصاد مقیم واشنگتن تهیه شده بود. طرح این استاد اقتصاد برای غزه شامل راه اندازی انرژی های تجدیدپذیر ، سیستم راه آهن سبک، فرودگاه ها و بنادر، دولت دیجیتال و هتل های ساحلی است.
پلزمن در تابستان گذشته در پادکستی گفته بود که برای تحقق برنامه‌اش، غزه باید به طور کامل تخلیه شود. او پیشنهاد کرده بود که ایالات متحده برای پذیرش پناهجویان غزه می تواند به مصر تکیه کند، زیرا مصر به ایالات متحده بدهکار است .
دولت‌های عربی و امکان ناپذیری طرح ترامپ
بیشتر دولت‌های خاورمیانه طرح ترامپ برای غزه را محکوم کرده اند. مصر و اردن به عنوان کشورهایی که ترامپ پیشنهاد میزبانی از ساکنان غزه پس از کوچ اجباری را داده است، از طرح ترامپ انتقاد کرده و مصر به وضوح تاکید کرده که بازسازی غزه صرفا با ادامه حضور فلسطینیان در آن امکان پذیر خواهد بود.
همچنین 5 کشور عربی عربستان، امارات، قطر، مصر و اردن و «حسین الشیخ» مشاور رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در نامه مشترکی به دولت آمریکا با طرح ترامپ برای انتقال ساکنان غزه به مصر و اردن مخالفت کردند. با این حال استدلال ترامپ بر این مبناست که مصر و اردن که هر دو میلیاردها دلار کمک خارجی و حمایت نظامی از آمریکا دریافت می کنند، چاره ای جز پذیرش طرح او نخواهند داشت، هرچند «ملک عبدالله دوم»، پادشاه اردن، پس از یک سفر به واشنگتن در هفته گذشته نظراتی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که در آن موضع ثابت اردن علیه آوارگی فلسطینی‌ها در غزه و کرانه باختری را تکرار کرد. مقامات اردنی همچنین از این بیم دارند که اگر 2 میلیون فلسطینی از غزه مجبور به ورود به مصر و اردن شوند، 3 میلیون فلسطینی ساکن کرانه باختری اشغالی ، که هم مرز با اردن است، شاید نفرات بعدی این کوچ اجباری باشند.
تبعات طرح ترامپ برای کشورهای عربی
به نظر می‌رسد اجرای طرح ترامپ درباره کوچ اجباری مردم غزه، برای سایر دولت‌های عربی هم پیمان آمریکا و البته برای دولت آمریکا و تل آویو نیز دارای تبعات خواهد بود:
بر باد رفتن پیمان امنیتی اردن-آمریکا: اردن یکی از نزدیک ترین متحدان ایالات متحده در منطقه است و در سال 2021 توافقنامه همکاری دفاعی را امضا کرد که به نیروها، وسایل نقلیه و هواپیماهای آمریکایی اجازه می دهد آزادانه وارد اردن شده و در این کشور فعالیت کنند. کارشناسان می گویند که اجبار آوارگی فلسطینی‌های ساکن غزه به اردن یک «تهدید وجودی» برای دولت تحت رهبری خانواده سلطنتی ملک عبدالله است و در صورت سقوط دولت اردن، همکاری امنیتی با آمریکا نیز به خطر خواهد افتاد. از این منظر، شاید برای آمریکا نیز فشار زیاد به اردن چندان به نفع واشنگتن نباشد، چون از طرف دیگر منافع آمریکا در منطقه به خطر خواهد افتاد.
پایان صلح مصر و اسرائیل: مصر هم گفته است که اگر اسرائیل بخواهد فلسطینیان را به زور به شبه جزیره سینا کوچ دهد، به پیمان صلح طولانی مدت خود با اسرائیل پایان خواهد داد. گزارش‌هایی هم مبنی بر افزایش نیروهای نظامی ارتش مصر در سینا منتشر شده است، اگرچه مشخص نیست که آیا افزایش حضور نظامیان مصری در صحرای سینا واکنش مستقیمی به اظهارات ترامپ است یا خیر؟ همزمان «عبدالفتاح السیسی»، رئیس جمهور مصر نیز سفر برنامه ریزی شده خود به واشنگتن را به تعویق انداخته است، شاید این تعویق نیز یک واکنش مصر به طرح ترامپ برای کوچ اجباری مردم غزه باشد.
به محاق رفتن صلح عربستان و اسرائیل: از دیگر آثار و تبعات مطرح شدن طرح ترامپ درباره کوچ مردم غزه این است که برنامه‌های عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل نیز دیگر از روی میز کنار رفته است. حتی اگر تنش زدایی عربستان و اسرائیل از سوی ترامپ بخواهد دنبال شود، اما در ماه‌های اخیر، سعودی‌ها همواره گفته‌اند که با عادی سازی رابطه با اسرائیل موافقت نمی‌کنند، مگر اینکه این عادی سازی مسیر روشنی به سوی تشکیل کشور مستقل فلسطین داشته باشد. در این صورت، طرح کوچ اجباری مردم غزه به مصر شلیک نهایی به تشکیل کشور مستقل فلسطینی است و تردیدی نیست عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان با اجرایی شدن کوچ اجباری ساکنان غزه به محاق خواهد رفت.
اهرم واقعی کشورهای عربی در برابر ترامپ
در عین حال ترامپ برای اجرای طرح خود با چالش‌های قابل توجهی روبروست. «برایان کاتولیس»، کارشناس ارشد موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن معتقد است که مسائل لجستیکی تقریباً غیرقابل حلی برای اجرای طرح ترامپ درباره غزه وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. کاتولیس استدلال می‌کند که مهمترین اهرمی که کشورهای عربی در برابر طرح ترامپ در اختیار دارند، اتحاد فزاینده آنها در مخالفت با این طرح ترامپ و فشار برای اجرای راه حل دو کشوری مربوط به فلسطین است.
«احمد عبودوه»، کارشناس روابط خارجی در اندیشکده انگلیسی چتم هاوس در لندن هم معتقد است که هیچ یک از کشورهای عربی نمی‌خواهند در مسیر درگیری با ترامپ قرار بگیرند، اما آنها در تلاشند تا یک جبهه متحد عربی را در برابر طرح ترامپ تشکیل دهند و از این رو بسیاری از کشورهای عربی با کسانی که هنوز در وزارت خارجه، پنتاگون و کنگره آمریکا هستند، در ارتباطند تا به ترامپ برای توقف طرح خود درباره غزه فشار وارد کنند.
در این میان چندین کشور عربی گفته اند که پیشنهادهای لازم را برای بازسازی غزه ارائه خواهند کرد و نشست اضطراری اتحادیه عرب که قرار است تا 10 روز دیگر در قاهره مصر برگزار شود، احتمالاً با پیش نویس طرح‌های بازسازی غزه همراه خواهد بود.
هزینه های تخمینی بازسازی غزه بیش از 30 میلیارد دلار (28.6 میلیارد یورو) ارزیابی شده است و مصر نیز خبر داده که احتمالاً یک کنفرانس کمک به بازسازی غزه ترتیب خواهد داد. «مروان معاشر»، معاون مطالعات بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی مستقر در واشنگتن هم در تحلیلی گفته است که اتحادیه عرب ممکن است در صورت قطع کمک‌های آمریکا به مصر و اردن، اقداماتی را برای کمک به این دو کشور انجام دهد. براین اساس به نظر می‌رسد که کشورهای عربی در نظر دارند تا با دست پر در برابر طرح ترامپ برای غزه مقابله کنند.
