الوقت- ترکیه با توجه به مسائلی از جمله مناقشه کردی – ترکی مناسبات خوبی با بشار اسد و پدرش نداشت. حضور عبدالله اوجالان در سوریه و حمایت حافظ اسد از وی کینه تاریخی برای ترک ها بود که کشتارها و مناقشه داخلی را متوجه سوریه می نمودند. در همین راستا، با شکل گیری بحران سیاسی در سوریه، ترکیه به حمایت از گروههای مخالف و معارض سوری از جمله گروههای تکفیری روی آورد.
حمایت و پشتیبانی ترکیه از گروه های تروریستی در سوریه
دولت ترکیه از همان آغاز فعالیت شبه نظامیان افراطی در سوریه در نقش یک حامی و پشتیبان برای این گروه ها ظاهر شد. حکومت اردوغان و احمد داود اغلو در این راه تا جایی پیش رفتند که به صراحت از کمک تسلیحاتی، آموزشی و لجستیکی به اپوزیسیون مسلح سوری سخن گفتند. در این میان، ترکیه نقش مهمی در شکل گیری گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه ایفا کرد. ترکیه همچنین تیم های مخصوص عملیات انگلیس و فرانسه را به ترکیه آورد و گروه های تروریستی مختلف را سازماندهی کرد.
به دنبال تشکیل جبهه النصره (شاخه القاعده در سوریه)، رجب طیب اردوغان از این گروه حمایت کرد. دولت آنکارا علاوه بر حمایت از گروه تروریستی جبهه النصره به پشتیبانی از سایر گروههای تروریستی فعال در سوریه از جمله جبهه اسلامی، داعش و جیش الفتح اقدام نموده است. در همین راستا، زمانی که ایالات متحده در دسامبر 2012 جبهه النصره را در لیست گروه های تروریستی قرار داد رجب طیب اردوغان و دولتمردان ترکیه نسبت به آن واکنش منفی نشان دادند. ترکیه حتی مایل نبود این گروهها را تروریست اعلام کند، اما تحت فشار آمریکا، جبهه النصره را در لیست تروریست ها قرارداد. البته حمایت های عملی ترکیه از این گروه همچنان ادامه دارد.
در حقیقت حزب عدالت و توسعه، حملات تروریستی داعش و جبهه النصره و سایر گروه های تروریستی را جنگ بین شیعه و سنی قلمداد می کنند. در عراق به انقلاب سنی و قیام سنی بر ضد ظلم شیعیان اشاره می کنند و در سوریه هم به قیام سنی ها در سوریه برضد ظلم علوی ها اشاره می کنند.
به هر ترتیب، ترکیه نقش مهمی را در حمایت از گروه های تروریستی حاضر در سوریه از جمله داعش ایفا می‌کند. گرچه حزب عدالت و توسعه ترکیه، کمک به داعش را انکار می‌کند، اما نقش اساسی که این حزب در فراهم کردن سلاح، حمایت لجستیکی، آموزش و پول برای داعش ایفا کرده، انکارناپذیر است.
ترکیه مرزهای طولانی با سوریه دارد، رئیس جمهور آن «اردوغان» ترجیح داد که نقش نوک پیکان را علیه دولت‌های عراق و سوریه ایفا کند. در این میان، ترکیه علاوه بر اینکه بازاری برای خرید قاچاقی نفت سوریه بوده، همواره طی سال‌های گذشته، گذرگاه امن، پایگاه آموزشی، سرپناه و اتاق مدیریت عملیات برای مخالفان دولت سوریه بوده است. بر همین اساس، اینکه بزرگترین پایگاه‌های داعش در سوریه، نزدیک به مرزهای ترکیه است، تصادفی نبوده است.
اطلاعات موثق از نقش ترکیه در حمایت و پشتیبانی از گروههای تروریستی فعال در سوریه همچون داعش و جبهه النصره حکایت می‌کند. در این بین، موضع «جو بایدن» معاون رئیس جمهور آمریکا واضح‌تر و نمایان‌تر است. بایدن در اکتبر 2014 در یک سخنرانی در دانشگاه «هاروارد»، ترکیه و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را در حمایت و تقویت از داعش و گروههای افراطی‌گرا متهم ساخت.
«کمال قیلیچ دار اوغلو» رهبر حزب جمهوری خواه خلق، بارها مدعی شده است که حکومت ترکیه به دلیل شباهت ایدئولوژیک حزب حاکم با گروه های سوری، به گروه های مزبور سلاح داده و دست کم در مقابل سرازیر شدن نیروهای مذکور از مرزهای ترکیه به خاک سوریه تدابیر لازم را اتخاذ نکرده و به صورت مستقیم و غیر مستقیم به داعش و جبهه النصره یاری رسانده است.
«محمد ادیب اوغلو» نماینده مردم هاتای از حزب «جمهوری خواه خلق» ترکیه نیز گفته است که «22 هزار عضو داعش در ترکیه آموزش نظامی دیده و به سوریه و عراق اعزام شده‌اند.» وی در گفت‌وگو با روزنامه «ینی چاغ» با طرح این ادعا گفت: «ترکیه از بدو شروع ناآرامی‌ها در منطقه خاورمیانه، همانند هتلی از سوی نیروهای داعش مورد استفاده قرار می‌گیرد و این سازمان تروریستی، ترکیه را به عنوان یک منبع لجستیکی، آموزش و تأمین نیروی نظامی مورد نیاز خود مورد استفاده قرار داده است و این مسأله را همه دنیا می‌دانند.»
اهداف ترکیه از حمایت گروه های تروریستی در سوریه
الف) ترکیه از گروههای تروریستی همچون داعش، جبهه النصره، جبهه اسلامی، جیش الفتح و ... در سوریه برای سرکوب گروه های کرد وابسته به «پ.ک.ک»، «پی دی» و حزب «اتحاد دمکراتیک» بهره میبرد؛
ب) هدف دیگر ترکیه برجسته سازی تهدید تروریسم و رادیکالیسم در سوریه و استفاده از آن برای ترغیب غرب به منظور مداخله در سوریه است؛
ج) دلیل دیگر پشتیبانی ترکیه از جریان های رادیکال و افراط گرا، توانایی این گروه ها در مبارزه با دولت بشار اسد و توانایی آنها در تغییر موازنه قدرت در جنگ داخلی سوریه است؛
د) ترکیه تلاش می کند با کمک گروه های تروریستی، نظام سوریه را ساقط کند و از طریق سوریه وارد خاورمیانه گردد و نئو عثمانی گری را احیا کند.
در مجموع میتوان گفت که هدف اصلی آنکار در رابطه با پرونده بحران سوریه، حذف بشار اسد از قدرت و ساقط ساختن رژیم سیاسی حاکم سوریه است، لذا طبیعی است که هر گروه یا جریان سیاسی و مذهبی که پتانسیل تحقق چنین هدفی را داشته باشد از حمایت همه جانبه آنکارا برخوردار شود.
سید علی نجات
