الوقت - زلزله‌ای که روز دوشنبه ترکیه و سوریه را لرزاند، این سوال را مطرح کرد که دسترسی به کمک‌ها برای آسیب دیدگان سوری چگونه خواهد بود؟ سوریه سال هاست که تحت تحریم‌های شدید دولت های غربی و آمریکا قرار دارد و اکنون همین تحریم‌ها مانع بزرگ امدادرسانی به آسیب دیدگان زلزله بزرگ اخیر شده است.
نقشه ای که از مناطق تحت تاثیر زلزله بزرگ اخیر در ترکیه و سوریه منتشر شده حکایت از آن دارد که کانون این زلزله بزرگ تا مرز سوریه کمتر از 100 کیلومتر فاصله دارد و در همسایه جنوبی ترکیه، مناطقی از شمال غرب سوریه به شدت دچار خسارت شده‌اند.
در این میان استان‌های ادلب و حلب، متحمل بیشترین خسارت‌ها در سوریه هستند. حتی از سالها قبل از زلزله بزرگ اخیر، شهر حلب تحت‌تأثیر جنگ داخلی سوریه به‌شدت آسیب دیده بود و بسیاری، چهره این شهر را در طول جنگ به دلیل حجم زیاد آوار ساختمان‌های فروریخته به یک شهر زلزله زده تشبیه می‌کردند. زلزله بزرگ اخیر باعث شده تا حلب بعد از این نه فقط یک شهر جنگ‌زده که همزمان یک شهر زلزله‌زده هم باشد.
المانیتور گزارش می‌دهد که برخی از شمالی‌ترین مناطق سوریه از جمله روستای کوچک بسنایا واقع در مرز با ترکیه بر اثر زلزله به‌طور کامل ویران شده است و آمار تلفات در برخی مناطق دور افتاده هنوز به روشنی مشخص نیست. هزاران خانه در شمال غرب سوریه ویران شده و گروه‌های امدادی وضعیت فوق‌العاده در شمال غرب سوریه اعلام کرده‌اند. در حلب و تقریبا همه شهرهای این استان مردم در سرمای هوا بیرون از ساختمان‌ها شب را به روز می‌رسانند، چون پس‌لرزه‌ها همچنان ادامه دارد. سوریه زخم‌های 12سال جنگ را بر خود دارد. جاده‌ها و زیرساخت‌های این کشور به‌شدت آسیب دیده‌اند و تحریم‌های بین‌المللی از سالها قبل از زلزله باعث کمبود شدید مواد غذایی، فروپاشی اقتصادی و شیوع بیماری‌های واگیردار شده بود. در واقع سوریه سالهاست در نقطه بحرانی قرار دارد و اکنون زلزله‌زدگان این کشور به سختی قادر به کاهش درد و رنج خود هستند.
بحران پشت بحران
اگرچه در حال حاضر دولت بشاراسد کنترل قسمت‌های زیادی از سوریه را در اختیار دارد، اما 12 سال جنگ داخلی باعث شده تا گروهی از شورشیان مسلح در شمالغرب کنترل بخش‌هایی از این منطقه سوریه را در اختیار داشته باشند. براساس آمار واشنگتن پست، دو سوم از جمعیت 4.5 میلیونی نفری سوری ها در شمالغرب از سالها قبل از زلزله آواره شده بودند و در منطقه تحت سلطه شورشیان مسلح در شمالغرب سوریه؛ سالهاست یک بحران انسانی جریان دارد.
عمده خسارت زلزله بزرگ اخیر متوجه مناطق شمالغرب سوریه به عنوان منطقه تحت اشغال نیروهای شورشی مسلح است. به گفته سازمان ملل متحد، حتی قبل از زلزله، 4.1 میلیون نفر در این مناطق به کمک های فوری بشردوستانه نیاز داشتند. اما ارسال کمک ها به مردمی که تحت سلطه شورشیان مسلح هستند، بسیار دشوار است. حتی از قبل از زلزله، ترکیه تاکید داشت که ارسال کمک های انسانی به مناطق تحت کنترل نیروهای شورشی مورد حمایت خود در سوریه، فقط با تائید ارتش ترکیه صورت گیرد و ترکیه فقط گذرگاه باب الحوا را برای ارسال کمک ها مجاز می دانست. از سوی دیگر، براساس گزارش واشنگتن پست، بسیاری از کمک های انسانی سال‌های گذشته بجای آن که بدست مردم عادی برسد، انبار شورشیان مسلح را پر کرده بود. از این رو ارسال کمک‌ها به مردم زلزله زده در مناطق شمالغربی سوریه که تحت سلطه شورشیان مسلح است، آسان نیست و حتی شاید این کمک ها بجای آن که به مردم عادی برسد، جیب شورشیان مسلح را پر کند.
مارک لوکاک، رئیس پیشین امور بشردوستانه سازمان ملل می گوید اکنون که ترکیه تمرکز خود را روی کمک به شهروندان خود گذاشته؛ شاید نتواند توجهی به وضعیت سوریه داشته باشد. از این رو دشوار است در حال حاضر ترکیه برای ارسال کمک ها از گذرگاه های مرزی خود همکاری کافی را داشته باشد.
از سوی دیگر به گفته دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد با وقوع زمین لرزه، جاده های شمالغرب سوریه بدلیل نزدیکی به کانون زلزله به شدت آسیب دیده و جاده ارتباطی شهر غازیانتپ ترکیه به گذرگاه سوریه در حال حاضر غیرقابل دسترس است.
بی توجهی کمک کنندگان بین المللی
با وجود آن که وضعیت انسانی بخش های شمالی سوریه سالهاست با بحران روبروست، اما به نظر می رسد سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی در حوزه امدادرسانی به دلیل آنچه مقامات سازمان ملل متحد آن را «خسته شدن از وضعیت سوریه» می نامند، کمک های خود را کاهش داده اند. از سوی دیگر، جنگ اوکراین باعث شده تا کمک های انسانی به سوریه و همچنین یمن به سوی اوکراین سرریز شود و شهروندان سوری یکی از قربانیان تحولات اوکراین هستند. در واقع غربی‌ها در سایه جنگ اوکراین دیگر توجهی به وضعیت انسانی سوریه ندارند و طی یکسال گذشته سوریه تحت تاثیر جنگ اوکراین به حاشیه رفته است.
از سوی دیگر شمال غرب سوریه که تحت سلطه شورشیان است، مدت‌هاست برای دسترسی به آب سالم با محدودیت مواجه‌اند و اکنون زمین لرزه باعث شده تا اینترنت و برق این مناطق هم از بین برود. در این شرایط، اطلاع رسانی از وضعیت زلزله زدگان سوریه در مناطق تحت سلطه شورشیان بسیار کم و با محدودیت زیادی انجام می شود. حقیقت آن است که همه دوربین ها متوجه وضعیت ترکیه هستند و کمبود امکانات ارتباطی در شمالغرب سوریه باعث شده تا صدایی از فاجعه زدگان سوری در شمالغرب این کشور شنیده نشود.
تیغ تحریم ها بر گلوی زلزله زدگان
تحریم های بین المللی و آمریکایی یکی از دیگر مهمترین دلایل دشواری امدادرسانی به مردم زلزله زده ترکیه است. بسیاری از بخش های تحت کنترل دولت سوریه سالهاست با تحریم های آمریکا و اروپا روبرو هستند. دولت‌های غربی و بسیاری از گروه‌های کمک‌رسان بین‌المللی از ارسال کمک‌های مستقیم از طریق دولت سوریه اجتناب می‌کنند و به بهانه کنترل و حضور دولت بشاراسد در سوریه، حاضر به امدادرسانی و کمک به شهروندان سوریه نیستند.
مجموعه تحریم‌های آمریکا موسوم به قانون سزار که در زمان دولت ترامپ بر سوریه تحمیل شد، ارسال کمک‌های بشردوستانه به مردم سوریه را محدود کرده یا مانع از فعالیت‌های امدادرسانی بین المللی در خاک سوریه می شود.
همچنین کمبود امکانات و امدادرسانی بین المللی در سوریه باعث شده تا شهروندان در مناطق زلزله زده با دست خالی آوارها را جابه جا کنند، زیرا ابزار آواربرداری و ماشین آلات پیشرفته امکان ورود به سوریه ندارند و حتی واشنگتن پست اذعان دارد که آمریکایی ها مانع از دسترسی شهروندان سوریه به تجهیزات مورد نیاز می شود. بیل های میکانیکی و لودرها سالهاست امکان ورود به سوریه ندارند و تحریم های غرب مانع بزرگ ورود این تجهیزات ساختمانی و عمرانی به سوریه شده اند.
خالد حبوباتی، مدیر هلال احمر سوریه روز سه‌شنبه گذشته خواستار لغو تحریم‌ها برای مقابله با اثرات زلزله ویرانگر شد و گفت که سوریه برای ادامه عملیات جستجو و نجات و پاکسازی آوار به ماشین آلات سنگین و آمبولانس و ماشین های آتش نشانی نیاز دارد که این امر مستلزم رفع هر چه سریعتر تحریم ها علیه سوریه است. این مقام امدادرسانی گفت که فقط 30 تا 40 آمبولانس در حال امدادرسانی به جمعیت 4 میلیونی سوریه هستند که تحت تاثیر زلزله قرار گرفته اند و این تعداد بسیار کم است. با این حال تجربه نشان داده که آمریکایی‌ها حتی در بدترین شرایط نیز حاضر به لغو یا تعلیق تحریم‌های خود علیه دیگران نیستند و از این رو دشوار است که بتوان امیدی به بهبود اوضاع برای مردم زلزله زده سوریه داشت.
