الوقت- زمانی که امارات و بحرین در سپتامبر 2020، روابط خود با رژیم صهیونیستی را عادی سازی کردند، مقامات آمریکایی و صهیونیستی ادعا کردند که دیگر کشورهای عربی هم در صف عادی سازی قرار گرفته‌اند و به زودی این توافقنامه را امضا خواهند کرد اما از آن زمان تاکنون هیچ کشور دیگر حاضر به سازش با صهیونیستها نشده است. با بازگشت مجدد بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی به راس قدرت، امید صهیونیستها برای هم‌پیمانی با برخی کشورهای عربی افزایش یافته است اما تحولات چند ماه اخیر و به خصوص تجربه جام جهانی قطر این مسئله را آشکار کرد که پروژه عادی سازی روز به روز از مسیر خود دور می‌شود. لذا، دل بستن تل‌آویو به این پروژه برای خروج از تنگناها و انزوای منطقه‌ای مانند آب در هاون کوبیدن است و حتی با تن دادن سعودیها به این برنامه هم درگیری عبری-عربی پایان نخواهد یافت و این تقابل تا زمان بیرون راندن اشغالگران از سرزمین فلسطینی‌ها تداوم خواهد یافت.
برای بررسی روند پروژه عادی سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی الوقت؛ با حسن هانی زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل گفتگو کرده است.
از زمان انعقاد توافق عادی‌سازی در سال 2020 میان امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی نوعی شکاف و دوگانگی در نگاه کشورهای عربی به توافق عادی سازی به چشم می‌خورد که برخی همانند عربستان سعودی همراه‌تر بوده اند و بسیاری هم مانند عمان علیه آن دست به اقداماتی زده اند. دلیل این دوگانگی چیست؟
مناسبات اعراب و رژیم صهیونیستی تابعی از شرایط داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی این کشورها است. رژیم‌های عرب در طول نزدیک به یک دهه گذشته تحت فشار آمریکا و غرب ناچار شدند با رژیم صهیونیستی رابطه برقرار کنند. دو عامل موجب عادی سازی رابطه بین برخی رژیم‌های عرب و اسرائیل شده است. نخست ایران هراسی شدید آمریکا و غرب بود که این رژیم‌ها را به سمت رژیم صهیونیستی برای تقابل با آنچه که آمریکا و غرب آنرا خطر ایران برای رژیم‌های سازشکار عرب تلقی می‌کنند، متمایل ساخت. عامل دوم نیاز شدید برخی کشورهای فقیر عرب از جمله مغرب و سودان است، زیرا این کشورها به کمک مالی شدید آمریکا نیاز دارند و این کمک‌ها بدون سازش با رژیم صهیونیستی عملیاتی نمی‌شود. با این حال، ملتهای عرب هرگز آماده پذیرش اسرائیل نیستند و آنچه که اخیرا در جام جهانی 2022 در قطر روی داد نشان می‌دهد که ملتهای عرب، رژیم صهیونیستی را دشمن اصلی ملتهای اسلامی می‌دانند.
شکست طرح تشکیل جبهه عبری- عربی علیه ایران ومحور مقاومت نیز دلیل دیگری بر سستی مناسبات اعراب و اسرائیل است. هر چند بنیامین نتانیاهو همچنان در تلاش است تا از هر فرصتی برای نزدیک شدن به اعراب استفاده کند اما این تلاشها با شکست مواجه شده است. کابینه افراطی نتانیاهو که از افراد وابسته به حزب صهیونیستی دینی تشکیل شده، بیش از سایر کابینه‌ها مورد نفرت جهانیان و کشورهای عرب است. لذا، حوادث اخیر فلسطین اشغالی و شکل گیری یک انتفاضه گسترده جدید در کرانه باختری و غزه گواه دیگری بر ناکامی نتانیاهو برای نزدیک شدن به اعراب است.
اهداف رژیم صهیونیستی از پیگیری پرونده عادی سازی چیست؟
رژیم صهیونیستی عادی سازی رابطه با رژیم‌های مرتجع عرب را در چارچوب سیاست مشترک آمریکا و این رژیم در راستای انزوای ایران می‌داند که این سیاست نیز محکوم به شکست است. علت این امر این است که در سودان، مغرب و بحرین که با رژیم صهیونیستی رابطه برقرار کرده‌اند ملتها و احزاب اسلامی با برگزاری تظاهرات گسترده خواهان قطع رابطه با اسرائیل شده‌اند. اعتقاد این ملتها این است که جمهوری اسلامی به عنوان یک کشور اسلامی هرگز در صدد دخالت در مسائل داخلی کشورهای عربی بر نیامده و دولتها نباید به این بهانه با رژیم صهیونیستی رابطه برقرار کنند. از سوی دیگر، ایران تنها کشور اسلامی است که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره مدافع حقیقی آرمان ملت فلسطین است ودر این راستا هزینه‌های زیادی پرداخت کرده است.
قانونی که در عمان تصویب شد چه تاثیری در روند عادی سازی خواهد داشت و آیا این امکان دارد چنین طرحی در سایر کشورهای عربی هم ادامه پیدا کند؟
پادشاهی عمان یکی از کشورهای تاثیرگذار شورای همکاری خلیج فارس است و پارلمان این کشور چهارمین پارلمان پس از عراق، الجزایر و تونس است که برقراری رابطه با رژیم صهیونیستی را جرم تلقی کرده است. این یک حرکت کاملا هوشمندانه است زیرا پادشاهی عمان علیرغم داشتن رابطه گسترده با آمریکا و غرب استقلال سیاسی خود را حفظ کرده است. در عین حال پارلمان عمان با این مصوبه راه را بر نفوذ رژیم صهیونیستی در خلیج فارس بست زیرا امارات و بحرین با برقراری رابطه با اسرائیل قوانین مشترک شورای همکاری خلیج فارس را نقض کرده‌اند.
محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی تلاش می‌کند تا روند عادی سازی را به سرانجام برساند و در روزهای اخیر هم مذاکراتی محرمانه بین ریاض و تل‌آویو شروع شده است، ولی با این حال بیشتر مردم عربستان با این مسئله مخالف هستند، بن سلمان چگونه این تناقض را حل خواهد کرد؟
محمد بن سلمان از سال 2018 میلادی تحت فشار دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا به طور پنهانی با رژیم صهیونیستی رابطه برقرار کرده است. گفته می‌شود بنیامین نتانیاهو به صورت پنهانی به ریاض سفر کرد و با محمد بن سلمان گفتگو کرد. همچنین ولیعهد عربستان نیز دو بار به صورت غیرعلنی به تل‌آویو سفر کرد و با مقامات این رژیم پیرامون دورنمای مناسبات ریاض و تل‌آویو گفتگو کرد. اکنون ولیعهد عربستان برای ایجاد توازن منطقه‌ای به صورت تاکتیکی با ایران وارد مذاکره شده است و این گفتگوها از فروردین ماه سال گذشته اغاز شد و پنج دور مذاکرات نفس گیر در حوزه‌های امنیتی انجام شد. قرار بود مذاکرات از فاز امنیتی وارد فاز سیاسی شود اما حوادث اخیر ایران و دخالت رسانه‌های وابسته به رژیم آل سعود در حوادث ایران به توقف روند مذاکرات دو هیئت ایرانی و سعودی در بغداد منجر شد. اگر مذاکرات هیئتهای دو کشور که قرار است از سر گرفته شود به نتیجه برسد و روابط دو کشور به حالت عادی بازگردد قطعا ولیعهد عربستان رابطه خود را با اسرائیل علنی خواهد کرد. علت این امر این است که محمد بن سلمان قصد دارد تا نوعی توازن در رابطه با مناسبات خود با تهران وتل‌آویو ایجاد کند تا از انتقادات ملتهای اسلامی به خاطر عادی سازی رابطه احتمالی با رژیم صهیونیستی در امان باشد.
اتفاقات جام جهانی قطر نشان داد که به رغم تلاش حاکمان عرب برای رفتن به اردوگاه رژیم صهیونیستی، اما افکارعمومی جهان اسلام به شدت با این مسئله مخالف است. با اعتراضات گسترده افکار عمومی در جهان اسلام، چشم انداز پروژه عادی سازی چگونه خواهد بود؟
اتفاقات جام جهانی در قطر و حرکت انقلابی تیم فوتبال مغرب و عدم اقبال ملتهای عرب از تیم رسانه‌ای رژیم صهیونیستی نشان داد که این رژیم در میان ملتهای اسلامی وعربی به شدت منزوی است. رسانه‌های رژیم صهیونیستی نیز صریحا اعتراف کردند که ملتهای اسلامی هنوز اسرائیل را دشمن اصلی ملتهای عربی و اسلامی می‌دانند و این مسئله روند عادی سازی را کند خواهد کرد.
روی کار آمدن راست‌های افراطی در اسرائیل چه تاثیری بر روند عادی سازی و تحولات داخلی سرزمینهای اشغالی و تنش با فلسطینی‌ها خواهد داشت؟
روی کار آمدن چهره‌های افراطی در کابینه بنیامین نتانیاهو بویژه حضور ایتامار بن گویر، رهبر حزب صهیونیستی دینی که خواهان طرد کلیه فلسطینیان از اراضی اشغالی است به انزوای بیشتر این رژیم منجر خواهد شد. شکل گیری انتفاضه مردم فلسطین در کرانه باختری و نوارغزه پاسخی از سوی مردم فلسطین به شکل گیری کابینه افراطی است.
دورنمای عادی سازی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دورنمای عادی سازی رابطه بین اعراب و رژیم صهیونیستی تیره و تار است و رژیم‌های عربی تحت فشار ملتهای خود ناچار خواهند شد تا در مناسبات خود با تل‌آویو تجدیدنظر کنند همچنانکه مناسبات بین اردن و مصر با این رژیم در حال حاضر به سردی گرائیده است.
