الوقت- رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه که در یک دهه گذشته بزرگترین جنگ افروز بحران سوریه بود برخلاف ادعای ظاهری برای کنار گذاشتن تخاصمات، از سیاستهای قبلی خود عدول نکرده و با عملیات نظامی زمینی که قرار است در شمال سوریه انجام دهد، ثابت کرد در به همان پاشنه سابق می‌چرخد.
به رغم تلاشهای بین‌المللی برای جلوگیری از عملیات نظامی ترکیه بر علیه گروههای کرد در شمال سوریه، اما مقامات آنکارا می‌گویند تصمیم خود را برای اجرای این عملیات گرفته‌اند و به زودی عملیات زمینی را شروع خواهند کرد.
ترکیه مدعی است که گروههای تروریستی حزب کارگران کردستان «پ ک ک» و یگان‌های مدافع خلق «YPG» امنیت مرزهای آنرا تهدید می‌کنند و تا نابودی کامل این گروهها عملیاتش را ادامه خواهد داد. علاوه بر اینکه روسیه و آمریکا به شدت با شروع دور جدید عملیات ترکیه مخالف هستند اما در این میان بزرگترین طرف درگیری، دولت سوریه است که ترکیه به هیج وجه حاضر نیست بر سر عملیات نظامی با آن مذاکره کند. مقامات دمشق بارها اعلام کرده‌اند که هر گونه اقدام نظامی بدون اجازه سوریه، نقض حاکمیت ارضی این کشور است و آنرا محکوم کرده‌اند، با این حال دولت سوریه طی روزهای گذشته از گرفتن موضع تندی جلوگیری کرده است که این امر در کنار موضع‌گیری های سران ترکیه در مورد بهبود روابط با دمشق درک رویکرد دولت مرکزی را در ارتباط با دور جدید عملیات‌های ترکیه مبهم کرده است.
سیاست دوگانه اردوغان
شروع عملیات نظامی ترکیه درحالی است که اردوغان و دیگر مقامات آنکارا اخیرا برای عادی سازی روابط با دمشق اعلام آمادگی کرده‌اند و دیدارهایی بین مقامات اطلاعاتی دو کشور انجام شده تا مقدمات دیدارهای سیاسی را فراهم کنند. به رغم این تلاشها اما اردوغان ثابت کرده که در سیاست خارجی خود از هیچ اصول و قاعده‌ای پیروی نمی‌کند و تنها بر اساس منافع شخصی خود تصمیم می‌گیرد. اردوغان در روزهای اخیر گفته که دیدار با بشار اسد رئیس جمهور سوریه را بعید نمی‌داند و احتمالا پیش از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه این دیدار در روسیه رخ دهد. اما همزمان با این اظهارات دنبال شروع عملیات زمینی در شمال سوریه است و گفته که هچ زمانبندی مشخصی را برای پایان اشغال خاک سوریه نمی‌پذیرد و حتی در مورد عملیات ادعایی روزهای آینده حاضر به مشورت با دولت سوریه نیست.
عملیات ترکیه در شمال سوریه می‌تواند در روند عادی سازی احتمالی بین دو کشور خلل ایجاد کرده و این پروژه دیپلماتیک را طولانی کند. مقامات سوری با توجه به یک دهه جنگ افروزی ترکیه، اعتمادی به چرخش مواضع رهبران این کشور ندارند و به همین خاطر تاکنون گام اساسی در این راستا برنداشته‌اند و شروطی را مطرح کرده‌اند تا مطمئن شوند که آنکارا تا چه حد در تصمیم خود جدی است. بشار اسد اخیرا در سخنانی درباره ازسرگیری روابط با ترکیه تاکید کرد که دیدار‌ها با آنکارا اکنون فقط ماهیت اطلاعاتی دارد اما بالا رفتن سطح دیدار‌ها را به دنبال خواهد داشت. به گفته بشار اسد، ترکیه آمادگی خود را برای برآورده کردن مطالبات دمشق ابراز داشته است و سوریه انتظار گام‌های عملی از ترکیه دارد و نه فقط کلام صرف.
خروج نیروهای ترکیه، توقف حمایت از گروههای تروریستی و کمک به دولت سوریه جهت تسلط مجدد بر ادلب از جمله خواسته‌های اصلی دمشق برای برقراری روابط با آنکارا است که دولت اردوغان تلویحا با آن موافقت کرده است ولی عملیات زمینی چیزی نیست که سوریه انتظار آنرا می‌کشد.
ترکیه قبل از عملیات زمینی از هفته گذشته حملات هوایی و توپخانه‌ای را علیه گروههای کرد در شمال سوریه انجام داده و به گفته وزارت دفاع این کشور، دهها نفر از شبه نظامیان کرد در این منطقه کشته شده‌اند. استانهای الرقه و الحسکه این روزها زیر آتش توپخانه‌ای ترکیه قرار دارند و در عملیات روزهای اخیر دهها نفر جان خود را از دست داده‌اند. در این حملات بخش‌های مختلفی از مواضع نیروهای کرد سوری هدف بمباران قرار گرفت. روز یکشنبه نیز تعداددی از تانکها و تجهیزات جدید نظامی ترکیه در مرز با سوریه مستقر شدند که از ورود احتمالی نیروهای نظامی به شمال سوریه حکایت دارد و از اینرو، سوریه در روزهای آینده آبستن حوادث جدیدی خواهد بود.
سکوت همزمان با آرایش نظامی
اگرچه دولت سوریه قاطعانه با عملیات ترکیه در شمال این کشور مخالف است اما فعلا در این زمینه موضع خاصی نگرفته و مماشات می‌کند تا آتش جنگ بیش از این شعله‌ور نشود. برخی بر این باورند که سکوت دمشق در برابر عملیات احتمالی ترکیه، به خاطر توافقات و هماهنگی‌های پشت پرده‌ای است که برای مقابله با گروههای تروریستی کرد بین دو طرف انجام شده است اما تحرکات ارتش سوریه خلاف این ادعا را ثابت می‌کند.
دمشق که به سختی امنیت نسبی را در کشور حاکم کرده است اصلا تمایلی ندارد بحران جدیدی را تجربه کند و به همین خاطر برای اینکه نشان دهد در موضع برتری نسبت به گذشته قرار دارد و با هر گونه تهاجمی در برابر اشغالگران مقابله می‌کند در روزهای اخیر تعدادی از نیروهای خود را به مرزهای مناطق درگیری کردنشین اعزام کرده است. این اقدام ارتش نوعی هشدار به ترکیه است که در صورت شروع عملیات ممکن است به حمایت از گروههای کرد اقدام کند و این مسئله می‌تواند هزینه‌های آنکارا را بالا ببرد. همچنانکه رهبران کرد هم گفته‌اند که دروازه‌های این منطقه به روز دولت مرکزی باز خواهند کرد و برای همکاری نظامی از حضور آنها استقبال می‌کنند.
دولت سوریه در خردادماه که تب حملات ترکیه به شمال سوریه بالا گرفته بود هزاران نفر از نیروهای خود را به مناطق شمالی اعزام کرد و حتی توافقاتی با رهبران کرد انجام داد تا در صورت لزوم بایکدیگر برای مقابله با تهدید مشترک همکاری کنند و این برنامه دوباره در دستور کار قرار گرفته است. همکاری دولت مرکزی و کردها برای ترکیه فاجعه بار خواهد بود و راه موفقیت در عملیات نظامی را دشوارتر می‌کند. اردوغان این حقیقت را به خوبی درک می‌کند که وجود دولتی باثبات در سوریه امنیت مرزهای ترکیه را هم افزایش خواهد داد و دیگر لزومی به لشگرکشی‌های گاه و بیگاه ندارد و لذا سعی دارد تا دمشق را از خود دور نکند.
سوریه با اینکه به خوبی می‌داند دولتمردان آنکارا فعلا اراده جدی برای عادی سازی روابط ندارند اما با این حال نمی‌خواهد موضعی در قبال آن بگیرد که تلاشهای نیم بندی برای ازسرگیری روابط از بین برود. ترکیه در ماه‌های اخیر برای نشان دادن حسن نیت خود، دفاتر معارضان سوری را در این کشور تعطیل کرد و میزان حمایتهایش از تروریستهای ادلب را کاهش داد که طی آن تکفیریها به مناطق تحت کنترل نیروهای تحت امر ترکیه حمله کردند تا اینگونه خشم خود را از چرخش مواضع آن نشان دهند. دور شدن ترکیه از تروریستهای ادلب برای دمشق پیروزی به شمار می‌رود زیرا با کاهش حمایتهای خارجی، تروریستها در خالت ضعف قرار خواهند گرفت و نیروهای مقاومت می‌توانند با عملیات برق آسیا آنها را نابود کرده و برای همیشه طومار تروریستها را برچینند.
جلوگیری از تقابل با وساطت روسیه
دولت سوریه از طرق مختلف برای کاهش تنشها تلاش می‌کند تا تحولات آتی این کشور را مدیریت کند. به همین منظور هیئتی از روسیه به مناطق کردنشین سوریه سفر و با رهبران نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) دیدار و گفتگو کرده‌اند. گفته می‌شود در این دیدار الکساندر چایگو، فرمانده نیروهای روسیه در سوریه پیشنهاد کرده که در ازای انجام نشدن عملیات نظامی ترکیه علیه مواضع آنها، از نوار مرزی به طور کامل عقب‌نشینی کنند تا نیروهای ارتش سوریه جایگزین جنگجویان این گروه شوند اما قسد این پیشنهاد را نپذیرفته است. به گفته منابع محلی، در این دیدار درخصوص تهدیدات ترکیه در حمله زمینی و راه‌های اتخاد اقداماتی که مانع از این عملیات شود، بحث و گفت وگو شده است.
چون ترکیه مدعی است می‌خواهد با گروههای تروریستی کرد در شمال سوریه مقابله کند تا آنها را از مرزهای کشور دور کند از اینرو، دمشق قصد دارد با استقرار نیروهای سوری در مناطق درگیری، بهانه آنکارا برای مقابله با گروههای تروریستی را از بین ببرد. حضور نیروهای سوریه با هدف جلوگیری از عملیات زمینی ترکیه انجام می‌شود، زیرا ترکیه ممکن است برای جلوگیری از درگیر شدن با نیروهای مقاومت عملیات خود را متوقف کرده و یا به حملات هوایی و توپخانه‌ای بسنده کند. چرا که درگیر شدن با ارتش سوریه، ممکن است همه رشته‌های اردوغان برای عادی سازی را پنبه کند و رئیس جمهور ترکیه بر سر دوراهی سختی قرار گرفته است.
عبدالباری عطوان، تحلیلگر جهان عرب بر این باور است که مسئولان سوریه ممکن است از نقطه ضعف اردوغان و نیازش به دمشق با توجه به نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری ترکیه بهره برداری کنند و با گرفتن امتیازات بزرگ از او، شرایط اساسی خود را برآورده کنند که بارزترین آنها، خروج تمامی نیروهای ترکیه از سوریه و پایان یافتن حمایتهای انکارا از گروه های تروریستی است. این تحلیلگر، آنسوی ماجرا را نیز پیش‌بینی کرده که احتمال دارد دمشق منتظر بماند تا طرف پیروز در انتخابات ترکیه مشخص شود؛ به ویژه با توجه به اینکه اپوزیسیون ترکیه خواهان خروج نیروهای ترکیه از سوریه و بازگشت تمامی پناهجویان سوری هستند.
با این اوصاف، عملیات زمینی ترکیه که پایانی برای آن وجود ندارد می‌تواند در صورت طولانی شدن ضربه سختی به اردوغان در انتخابات وارد کند و این مسئله در زمانی که ترکیه با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند، مخالفان را در موضع برتری قرار خواهد داد تا پس از دو دهه او را از عرصه سیاسی کنار بزنند.
