الوقت- بعد از تجاوز نظامی ائتلاف سعودی به یمن، این کشور وارد مرحله جدیدی از بحران و منازعه شده است که خسارات اقتصادی و جانی بسیاری را در پی داشته است. ائتلاف سعودی که با محوریت عربستان و کشورهایی مانند امارات عربی متحده و قطر و مشارکت کشورهای دیگر عربی شکل گرفته است تاکنون رویکرد خاصی را در این جنگ در پیش گرفته است که در آن محورها و ویژگیهایی مانند ائتلاف سازی سیاسی و نظامی، کسب حمایت سیاسی و پشتیبانی قدرتها و سازمانهای بین المللی، بی اعتنایی به اصول و هنجارهای حقوقی و انسانی بین المللی، مقابله با نیروهای استقلال خواه و تاکید بر طرح جدیدی از دولت سازی، محاصره نظامی و اقتصادی، تخریب زیرساختهای اقتصادی و دولتی و انجام حملات بی هدف و کشتار غیر نظامیان مشهود است.
- ائتلاف سازی نظامی و کسب حمایت سیاسی
از مهمترین و نخستین اقدامات عربستان سعودی برای تجاوز نظامی به یمن ایجاد ائتلاف نظامی منسجم و کسب حمایت سیاسی گسترده برای اطمینان از منابع لازم و پیشبرد اهداف خود در آینده بوده است. در این راستا سعودیها اعلام کردند که ده کشور در ائتلاف نظامی ضد یمن مشارکت دارند، اما کناره گیری پاکستان و ترکیه از مشارکت در عملیات نظامی باعث شد تا در عمل ائتلافی نظامی متشکل از هشت کشور شامل چهار کشور شورای همکاری به اضافه اردن، مصر، اردن و مراکش در این ائتلاف شرکت کنند. با این حال میزان مشارکت در ائتلاف نظامی یکسان نیست و بیشترین بار بر عهده عربستان سعودی و سپس کشورهایی مانند امارات عربی متحده و قطر است. در عرصه سیاسی نیز عربستان سعودی تلاش کرد تا همراهی و حمایت سیاسی کشورهای مختلف از جمله آمریکا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، انگلیس، مغرب، اردن، مصر،امارات، قطر و شورای امنیت را جذب کند و این تلاشهای منجر به حمایتهایی در این راستا شد.
- محاصره اقتصادی و نظامی
یکی از مهمترین اقدامات ائتلاف سعودی اعمال محاصره نظامی و اقتصادی بر یمن در عرصه های مختلف هوایی، دریایی و زمینی است. این محاصره در طول هشت ماه گذشته با حداکثر قاطعیت و سخت گیری ادامه یافته و مردم و گروههای یمنی را در وضعیت اسف بار و دشواری قرار داده است. این تحریم به محاصره جدی نیازمندی های ضروری و اولیه، تبدیل شد و تقریباً هیچ هواپیما و کشتی قادر به کمک رسانی به مردم یمن و نیروهای یمنی نیست. در هر حالی که یمن کشوری است که تا 90 در صد وابسته به وارداتی است که بیشتر آن را مواد غذایی تشکیل می دهد و 50 در صد هم وابستگی واردات نفتی است. نکته مهم اینکه سعودیها هیچ پایانی را برای محاصره یمن مورد توجه قرار نداده اند.
- کسب حمایت سازمانها و قدرتهای بین المللی
کسب حمایت سازمانها و قدرتهای بین المللی در جنگ علیه یمن یکی از محورهای اقدامات ائتلاف سعودی بوده که به خصوص باعث تصویب قطعنامه ای به نفع این ائتلاف شد. در جنگ یمن قطعنامه «2216» شورای امنیت سازمان ملل که تحت بند فصل هفتم منشور سازمان ملل با ۱۴ رای مثبت و ۱ رای ممتنع روسیه علیه «انصارالله یمن» تصویب شد، اصلا به تجاوز نظامی عربستان علیه مردم یمن اشاره نکرده است. در این قطعنامه علاوه بر اینکه بر مشروعیت دولت منصور هادی، اعتبار ابتکار شورای همکاری و محوریت ریاض در پیشبرد گفتگو بین طرفهای یمنی تاکید شده است، محدودیتهای جدی علیه انصارالله و علی عبدالله صالح ایجاد شده است. تحريم تسليحاتي يکي از بحث هاي مهم اين قطعنامه است که در بندهاي 14، 15، 16 و 17 آمده است و بطور خلاصه در آن هرگونه انتقال سلاح براي ائتلاف انصار، ارتش، حزب مؤتمر و کميته هاي مردمي را ممنوع کرده و به کشورهاي همسايه يمن حق مي‌دهد که هواپيماها و شناورهاي مشکوک را در بنادر و فرودگاههاي خود مورد بازرسي قرار داده و به توقيف اين محموله ها مبادرت ورزند.
- تشدید جبهه بندی سیاسی و مذهبی منطقه ای
ائتلاف سعودی در جنگ یمن برخی اهداف مهم منطقه ای را نیز دنبال کرده است که عمده ترین آنها تشدید جبهه بندی سیاسی و امنیتی موجود در منطقه است. این ائتلاف سعی کرد که چبهه سیاسی و مذهبی وسیعی را با بهره گیری از فضای جنگ یمن و سایر بحرانهای منطقه در مقابل محور مقاومت شکل دهد. بر این اساس دادن رنگ و بوی سیاسی و مذهبی به بحران یمن و اضافه کردن آن به بحرانها و جدالهای منطقه ای محور مهمی در نحوه پرداختن ائتلاف سعودی به بحران یمن بوده است.
- جنگ روانی و رسانه ای
یکی دیگر از محورهای مهم ائتلاف سعودی در جنگ یمن تمرکز بر جنگ رسانه ای و روانی برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی منطقه ای و جهانی و مشروعیت بخشی به تجاوز نظامی بوده است. ائتلاف سعودی علاوه بر بهره گیری از رسانه های عربی قدرتمندی مانند العربیه و الجزیره به ارائه خوراک رسانهای به رسانه های غربی و همراه کردن آنها با اقدامات خود نیز مبادرت کرده است. بر این اساس رسانه ها به عنوان ابزارهای اصلی برای گفتمان سازی در جنگ مورد توجه جدی ائتلاف سعودی بوده است.
- تخریب زیرساختهای اقتصادی و دولتی
ائتلاف سعودی در تجاوز به یمن تنها به تخریب زیرساختها و انهدام نظامی یمنی ها اکتفا نکرده است، بلکه در این راستا به تخریب و ویرانی جدی زیرساختها و تاسیسات زیربنایی این کشور از جمله بیمارستانها و مراکز بهداشتی، دانشگاهها و مراکز فنی و آموزشی، ساختمانها و مراکز دولتی، تاسیسات آب و انرژی، راهها و پلها و حتی آثار تاریخی یمن مبادرت کرده است. موضوعی که نشانگر تمایل و اراده سعودیها برای نابودی کامل یمن و جلوگیری از هر گونه بازخیزی در دوره پس از جنگ است. هنوز ارقام دقیقی از میزان خسارتها و زیانهای وارد شده به بخشهای صنعت و تجارت یمن در درست نیست، اما برآوردهای اولیه حاکی از وارد آمدن زیانی بالغ بر سیزده میلیارد دلار به سبب حملات و محاصره و تحریم یمن است. ضمن آنکه حملات روزانه همچنان ادامه دارد و بیش از شصت و هفت کارخانه بزرگ در نتیجه این حملات آسیب دیده و چهارده کارخانه به طور کامل ویران شده است.
- حملات نظامی بی هدف و کشتار غیرنظامیان
حملات نظامی ائتلاف سعودی از دقت و ملاحظات انسانی لازم خارج شده و نه تنها نظامیان بلکه غیر نظامیان و تجمعات مدنی و مردمی را نیز هدف قرار داده است. بر این اساس تعداد بسیار زیادی از غیرنظامیان یمنی تاکنون در جنگ کشته شده است. موضوعی که نشان دهنده هدف کلان ائتلاف سعودی مبنی بر ایجاد فضای رعب و وحشت و شکستن اراده مردم یمن برای اتخاذ هر گونه رویکرد سیاسی جدی و استقلال خواهانه است. به گفته نایف قانص، نایب رییس شورای انقلاب یمن، تعداد شهدای غیرنظامی یمن به 13 هزار نفر رسیده که همه از سالخوردگان، کودکان و زنان است و 20 هزار نفر زخمی هم نتایج تجاوزات ائتلاف سعودی است.
- مشروعیت زدایی از بازیگران مستقل یمنی
یکی دیگر از اهداف و ابعاد تلاش ائتلاف سعودی در جنگ یمن مشروعیت زدایی از بازیگران مستقل مانند انصارالله و ارتش در یمن و مسلط ساختن بازیگران، گروهها و شخصیتهای تحت کنترل مانند منصور هادی و حزب اصلاح بوده است. هدف این اقدامات در مجموع ناکام گذاشتن روند سیاسی استقلال خواهانه با محوریت انصارالله و ابداع و پیشبرد طرح نوینی از دولت سازی به گونه ای است که اهداف و منافع اعضای ائتلاف و به خصوص ریاض را تامین کند. اهدافی که اصلی ترین آنها به صورت تاریخی شامل حفظ کنترل در یمن و جلوگیری از استقلال و قدرت آن بر اساس وصیت عبدالعزیز است .
- بی اعتنایی به هنجارهای حقوقی و انسانی بین المللی
یکی دیگر از محورهای مهم در رویکرد ائتلاف سعودی در جنگ یمن بی اعتنایی به موازین و هنجارهای حقوقی و انسانی بین‌المللی و تلاش برای ناکام گذاشتن هر گونه تلاش و اقدام انتقادی، اعتراضی و یا حقوقی در مقابل سعودیها در این چهارچوب است. در واقع ائتلاف تحت رهبری سعودی سعی کرده است با قدرت و پشتوانه سیاسی و اقدامات دیپلماتیک از هر گونه اقدامات اعتراضی و حقوقی در مقابل خود جلوگیری کند. عقب نشینی هلند از ارائه پیش نویس قطعنامه‌ای در شورای بین المللی حقوق بشر برای اجرای تحقیق درباره نقض حقوق بشر در تجاوز عربستان سعودی به یمن در اثر فشارهای سعودیها در این راستا قابل توجه بوده است.
جواد مددی
