به گزارش الوقت، عملیات نظامی روسیه در اوکراین یکشنبه ۲۷ فوریه (۸ اسفند) وارد چهارمین روز خود شد.
گزارش‌ها از درگیری میان نیروهای روسی و ارتش اوکراین در چندین نقطه مختلف کشور از جمله خارکف دومین شهر بزرگ پس از کی‌یف خبر می‌دهند. این در حالی است که تلاش‌های بین‌المللی برای آتش‌بس همچنان بی‌پاسخ مانده و کشورهای غربی دور جدیدی از تحریم‌ها را بر روسیه وضع کرده‌اند.
واکنش ها به عملیات نظامی روسیه در اوکراین تا کنون متفاوت بوده و این واکنش ها در میان کشورهای عربی نیز مختلف بوده است.
موضع گیری عجیب و شتابزده وزارت خارجه لبنان درباره جنگ اوکراین
همزمان با آغاز حمله روسیه به شرق اوکراین، وزارت امور خارجه لبنان با صدور بیانیه‌ای اقدام نظامی مسکو را محکوم کرد که این موضع گیری واکنش هایی را در داخل لبنان به دنبال داشت که برخی آنرا شتابزده و برخی مایه تعجب دانستند.
مصطفی بیرم وزیر کار لبنان در مخالفت با موضع وزارت امور خارجه این کشور در ماجرای اوکراین، تاکید کرد که موضع رسمی لبنان در مورد روسیه باید با سیاست بی‌طرفی همخوانی داشته باشد.
وی با شتابزده خواندن موضع وزیر امور خارجه لبنان در خصوص اوکراین گفت که این موضع توجیه ناپذیر است و بیشتر وزرای کابینه بر ضرورت پایبندی به سیاست بی‌طرفی تاکید دارند.
نماینده حزب‌الله: وزیر خارجه باید توضیح بدهد
ابراهیم الموسوی نماینده حزب‌الله لبنان در پارلمان نیز با انتشار توئیتی با انتقاد شدید از موضع وزارت امور خارجه لبنان در محکوم کردن حمله روسیه به اوکراین در توییتی نوشت که وزیر امور خارجه باید در این باره پاسخگو باشد.
وی با بیان اینکه هر کجا که بخواهند ادعای بی‌طرفی می‌کنند و هر کجا که بخواهند دخالت و محکوم می‌کنند، افزود که لبنان چه نوع سیاست خارجی را دنبال می‌کند و جایگاه مصلحت لبنان در این سیاست خارجی کجاست.
از سویی حسن فضل الله دیگر نماینده حزب الله در پارلمان نیز در سخنانی تاکید کرد که بیانیه وزارت امور خارجه بیانگر موضع ملت و حاکمیت لبنان نیست.
محمد المرتضی وزیر فرهنگ لبنان و از اعضای جنبش امل (هم‌پیمان حزب‌الله) نیز به موضع وزارت امور خارجه این کشور اعتراض و اعلام کرد که وزیر امور خارجه حق نداشت بدون مراجعه به هیئت دولت موضعی را اتخاذ کند.
مشاور عون: محکومیت اقدام روسیه در تضاد با روابط عمیق با مسکو است
«امل ابوزید» مشاور رئیس جمهور لبنان هم موضع وزیر امور خارجه این کشور در خصوص اوکراین را مایه تعجب دانست و افزود که به نظر می‌رسد وزیر امور خارجه برای صدور این بیانیه تحت فشار بوده است.
ابوزید تاکید کرد که موضع وزارت امور خارجه بیانگر اجماع لبنان در خصوص رابطه عمیق میان بیروت و مسکو نیست و از این رو رئیس جریان ملی آزاد در تماس با سفیر روسیه در لبنان نارضایتی خود از این بیانیه را به اطلاع سفیر رسانده است.
مشاور رئیس جمهوری لبنان همچنین خاطرنشان کرد که به زودی به مسکو خواهد رفت تا در خصوص موضع لبنان درباره اوکراین با مقامات این کشور گفتگو کند.
سفارت روسیه در بیروت: موضع وزارت امور خارجه لبنان به معنای جانبداری است
سفارت روسیه در بیروت هم در واکنش به محکومیت اقدام نظامی روسیه در اوکراین از سوی وزارت امور خارجه لبنان، بیانیه ای صادر و اعلام کرد که موضع وزارت امور خارجه لبنان در مخالفت با سیاست بی طرفی است و به معنای جانبداری از یک طرف علیه طرف دیگری است.
سکوت شیخ نشینان
اگر چندین سال پیش بود شاید شیخ نشینان ثروتمند حاشیه خلیج فارس بدون تردید در حمله روسیه به اوکراین به سمت ایالات متحده کشیده می‌شدند و از این کشور حمایت می‌کردند اما این روزها تقویت روابط اعراب با روسیه، آنها را مجبور به ایجاد تعادل می‌کند.
در حالی که کشورهای غربی به اتفاق آرا تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم کرده‌اند، پادشاهی‌های عرب شورای همکاری خلیج فارس اغلب سکوت پیشه کرده‌اند.
به گفته کارشناسان بی‌میلی آنها با اهمیت موضوعاتی مانند انرژی، مسائل مالی و امنیتی توضیح داده می‌شود.
آن گادل، یکی از همکاران موسسه مونتین در کشورهای حوزه خلیج فارس به خبرگزاری فرانسه گفت: «نه تنها روابط اقتصادی، بلکه روابط امنیتی بین این کشورها و مسکو نیز تقویت شده است.»
امارات عربی متحده روز جمعه به همراه چین و هند در رای گیری شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره قطعنامه پیشنهادی مشترک ایالات متحده و آلبانی که از مسکو می‌خواست نیروی خود را از اوکراین خارج کند رای ممتنع داد. روسیه این قطعنامه را وتو کرد.
پس از این رای گیری، خبرگزاری رسمی امارات (WAM) از تماس تلفنی بین سران دستگاه دیپلماسی امارات و ایالات متحده خبر داد.
از سوی دیگر مسکو اعلام کرد که وزرای خارجه روسیه و امارات روز دوشنبه در مسکو دیدار می‌کنند.
کویت و قطر از زمان حمله روسیه به اوکراین تنها خشونت را محکوم کرده‌اند و انتقادی را متوجه روسیه نکرده‌اند. عربستان، عمان و بحرین نیز تاکنون سکوت اختیار کرده‌اند.
همچنین ریاض و ابوظبی در سال‌های اخیر روابط پرتنشی با ایالات متحده در رابطه با مسئله حقوق بشری و توافقنامه‌های تسلیحاتی داشته‌اند. سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا، ریاض را به قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی در سال ۲۰۱۸ متهم کرده‌اند. ابوظبی در دسامبر ۲۰۲۱ ایالات متحده را تهدید کرد که قرارداد خرید اف-۳۵ را لغو خواهد کرد و در نهایت دولت جو بایدن، مداخلات نظامی خود در منطقه را تا حدودی محدود کرده است.
اندریاس کریگ، محقق خاورمیانه در کینگز کالج لندن دربقاره روابط نزدیک اعراب و روسیه گفت: «روسیه به‌عنوان یک متحد ایدئولوژیک دیده می‌شود در حالی که مطالبات حقوق بشری ایالات متحده مشکل ساز است.»
همچنین طبق آمارهای رسمی، تجارت بین روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در سال ۲۰۲۱ به رقم پنج میلیارد دلار به ویژه با امارات و عربستان رسیده است.
اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، به‌عنوان بازیگران اصلی در بازار انرژی، روابط شراکتی تولیدی با روسیه دارند. ریاض و مسکو ائتلاف اوپک پلاس را رهبری و تولید را به شدت کنترل می‌کنند تا از بازار حمایت صورت گیرد.
ائتلاف اوپک پلاس از ۲۳ عضو شامل ۱۳ کشور سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) و ده متحد آن تشکیل شده است. اوپک تولیدات خود را در حمایت از بازار به‌عنوان بخشی از توافق خود با متحدان اوپک پلاس محدود کرده بود. کشورهای عربی که عضو اوپک هستند از نظر دیپلماتیک در وضعیت دشواری قرار دارند. زیرا حفظ توافق اوپک پلاس که تولید را کنترل می‌کند به وضوح در راس ملاحظات آنها قرار دارد.
الن والد، پژوهشگر اندیشکده شورای آتلانتیک به خبرگزاری فرانسه گفت: «کشورهای عربی که عضو اوپک هستند از نظر دیپلماتیک در وضعیت دشواری قرار دارند. زیرا حفظ ائتلاف اوپک پلاس که تولید را کنترل می‌کند به وضوح در راس ملاحظات آنها قرار دارد.» وی گفت: «کشورهای خلیج فارس از آسیب رسیدن به این روابط می‌ترسند و به دنبال حفظ مشارکت روسیه در اوپک پلاس هستند. اگر روسیه از این ائتلاف خارج شود احتمالا توافق از بین خواهد رفت.»
تاثیرات جنگ در اوکراین در خاورمیانه
جنگ در اوکراین تاثیرات غیر قابل انکاری در خاورمیانه خواهد داشت. خاورمیانه به عنوان یکی از منابع تامین انرژی به شمار می رود و با توجه به تحریم ها علیه روسیه بویژه در بخش انرژی، فشار بیشتری روی بازار تامین انرژی خاورمیانه را شاهد خواهیم بود.
در عین حال برخی از شرکت ها و بانک های روسی در کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی و شهر دوبی دارای شعب و دفتر کاری می باشند و معلوم نیست که در صورت تشدید تحریم های غرب و آمریکا، آیا مقامات اماراتی حاضر به همراهی با این تحریم ها خواهند بود یا ترجیح می دهند که چشم خود را بر روی فعالیت شرکت ها و بانک های تحریم شده روسی ببندند. با توجه به آن که امارات در جریان رای گیری قطعنامه ضد روسیه در شورای امنیت به این قطعنامه رای ممتنع داد، احتمال می رود که مقامات اماراتی حتی با وجود تحریم های غرب، اما نسبت به فعالیت شرکت های روسی حساسیت زیادی به خرج ندهند.
اوکراین همچنین تامین کننده گندم برخی از کشورهای عربی منطقه از جمله مصر است و مصر حدود ۱۲.۵ میلیون تن گندم را در فاصله سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ میلادی وارد کرده که تقریبا ۸۵ درصد آن از روسیه و اوکراین بوده است. بنابراین جنگ در اوکراین و تحریم معاملاتی با روسیه به احتمال زیادی بازار تامین موادغذایی و گندم برخی کشورهای عربی را نیز تحت الشعاع قرار خواهد داد و از همین رو برخی پیش بینی افزایش قیمت تمام شده مواد غذایی در خاورمیانه را نیز داشته اند.
در میان کشورهای خاورمیانه ای، ترکیه نیز با احتیاط نسبت به تحولات اوکراین برخورد کرده و بخش قابل توجهی از بازار گردشگری ترکیه و مصر میزبان گردشگران روسی است، لذا انتظار نمی رود که ترک ها و مصری ها به آسانی حاضر به از دست دادن گردشگران روسی خود در جریان اعمال تحریم های غرب باشند. به عبارت دیگر همراهی ترکیه و مصر با تحریم های غرب برای مصر و ترکیه نیز آسان نیست، بویژه آن که مصری ها در چند سال گذشته از بخشی از نیازهای تسلیحاتی خود را از طریق تسلیحات روسی تامین کرده اند و از همین رو مصر بدلیل تسلیحات روسی خود ناگزیر به ادامه رابطه با مسکو حتی با وجود تحریم غرب است.
