الوقت- در حاليكه سیاستهای تهاجمی و جنگ طلبانه رژيم کودک کش دو دوسال اخیر با اقدامات نظامی شدت یافته است، می توان ادعا کرد که هیچ کشوری در غرب آسیا نمی‌تواند خود را در حاشیه امن بداند. پروژه «سرزمین موعود» و سیاست های توسعه‌طلبانه رژیم به تدریج زنگ هشدار را برای دیگر کشورهای منطقه از جمله ترکیه به صدا درآورده است.
از زمان آغاز تهاجم گسترده اسرائیل به غزه، دولت ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان همواره خود را در صف مدافعان فلسطین معرفی کرده و با صدور بیانیه‌های متعدد، از «تحریم‌های تجاری» علیه اسرائیل سخن گفته‌اند. آنکارا تلاش کرده است در عرصه رسانه‌ای و دیپلماسی عمومی این تصویر را تثبیت کند که ترکیه در حال محدودسازی روابط اقتصادی و حتی قطع مسیرهای همکاری با تل‌آویو است.
اما در این مدت گزارش‌های متعدد از منابع بین‌المللی و داخلی نشان داده‌اند که این ادعاها با واقعیت میدانی فاصله دارد. شرکت‌های ترکی در عمل با چشم‌پوشی دولت، راه‌های متعددی برای دور زدن تحریم‌ها یافته‌اند و صادرات کالا به اسرائیل، از مواد خام و مصالح ساختمانی تا فرآورده‌های شیمیایی، ادامه یافته است. حتی نفت جمهوری آذربایجان که از مسیر ترکیه منتقل می‌شود، همچنان یکی از شریان‌های اصلی انرژی برای اسرائیل باقی مانده است.
در سال 2024 پس از آنکه الجزیره به نقل از پایگاه آمار تجارت بین‌الملل سازمان ملل متحد (UN Comtrade) آماری را منتشر کرد که ترکیه را به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان به اسرائیل نشان می‌داد، بحث‌ها درباره ادعای ادامه تجارت ترکیه با رژیم صهیونیستی دوباره شعله‌ور شد. در پاسخ، وزارت تجارت ترکیه در یک بیانیه رسمی این ادعاها را رد کرد و این ارقام را «کاملاً غیردقیق» خواند.
به گفته این وزارتخانه، کل صادرات به رژیم صهیونیستی پیش از اعمال تحریم، یعنی بین ژانویه و آوریل ۲۰۲۴، بالغ بر ۱.۵۲۲ میلیارد دلار بوده که این رقم شامل محموله‌های ارسالی به سرزمین‌های فلسطینی نیز می‌شود.
اکنون اما شرایطی جدید پدید آمده است: پس از تشدید حملات اسرائیل به سوریه، به‌ویژه در پی هدف‌گیری مواضع نظامی نیروهای تحریرالشام و انتشار برخی اخبار درباره حمله به مقرهای اطلاعاتی ترکیه در سوریه، دولت آنکارا ناگهان از «تشدید تحریم‌ها» و «قطع مسیر هوایی به روی اسرائیل» خبر داده است. در همین رابطه هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه اخیرا اعلام کرده است ترکیه تمام روابط اقتصادی و تجاری خود با اسرائیل را قطع خواهد کرد. او همچنین گفته است آنکارا حریم هوایی خود را نیز به روی هواپیماهای اسرائیلی خواهد بست.
در همین راستا روزنامه الاخبار چاپ لبنان نیز با این مقدمه می‌نویسد که کشتی‌های ترکیه‌ای که به سمت اراضی اشغالی می‌رفتند، اغلب قبل از ادامه سفر خود از بنادر ثالث عبور می‌کردند. با این حال، پس از تشدید اعتراضات در ترکیه علیه تجارت با اسرائیل، مقامات ترکیه چند روز پیش تصمیمی مبنی بر ممنوعیت حرکت کشتی‌هایی با پرچم ترکیه به سمت اسرائیل را صادر کردند. کشتی‌های خارجی که از بنادر ترکیه عبور می‌کنند، ملزم به ارائه مدارکی خواهند بود که ثابت کند محموله‌های نظامی برای این رژیم حمل نمی‌کنند و اپراتورهای آنها هیچ ارتباطی با تل‌آویو ندارند، در غیر این صورت از پهلوگیری در بنادر ترکیه منع خواهند شد.
این تغییر موضع پرسش‌های مهمی را برمی‌انگیزد: آیا ترکیه واقعاً به سمت اقدامات عملی علیه اسرائیل می‌رود یا بار دیگر شاهد یک تاکتیک سیاسی مقطعی هستیم؟
تا قبل از تحولات جنگ غزه، مبادلات تجاری بین ترکیه و رژیم صهیونیستی به 9.5 میلیارد دلار در سال نیز رسیده بود. پس از جنگ نیز گزارش‌های مجمع صادرکنندگان ترکیه (TİM) و اداره مرکزی آمار اسرائیل (CBS) نشان می‌داد که تجارت ترکیه با رژیم از طریق کشورهای سوم تغییر مسیر داده و ممنوعیت تجاری رسمی را دور زده است.
یکی از مسیرهای مهم تغییر مسیر، یونان است که صادرات ترکیه به آن در ماه مه ۲۰۲۴ در مقایسه با همین ماه در سال ۲۰۲۳، ۷۱ درصد افزایش یافت و به ۳۷۵ میلیون دلار رسید.
بررسی داده‌های دریافتی از سامانه‌های ردیابی کشتی‌ها نشان می‌دهد که در فاصله زمانی ۱ تا ۸ اگوست سال جاری (۱۰ تا ۱۷ مرداد)، در مجموع ۹۲ سفر دریایی تجاری میان بنادر اشغالی و بنادر ترکیه و مصر انجام شده است. از این میان، ۱۱ کشتی از ترکیه به بنادر رژیم صهیونیستی رسیده‌اند، در حالی‌که ۲۱ کشتی دیگر از بنادر اشغالی به سمت ترکیه حرکت کرده‌اند.
همچنین رژیم صهیونیستی تقریباً ۴۰ درصد نفت خود را از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیهان (BTC) دریافت می‌کند که یک مسیر حیاتی انرژی بوده و منابع دریای خزر را از طریق آذربایجان، گرجستان و ترکیه به بندر جیهان ترکیه منتقل و سپس از طریق نفتکش‌ها به بنادر اراضی اشغالی می‌رساند.
با وجود ادعای رسمی ترکیه مبنی بر توقف کلیه تجارت با اسرائیل، به نظر می‌رسد که شرکت‌های ترکیه‌ای با انتقال صادرات از طریق فلسطین، این ممنوعیت را دور می‌زنند. داده‌های مجمع صادرکنندگان ترکیه (TIM) نشان دهنده افزایش قابل توجه صادرات ترکیه به سرزمین‌های اشغالی فلسطین است که اساسا اسرائیل کنترل کامل بر ترانزیت کالا را در دست دارد.
در همین راستا «اسماعیل باقری» کارشناس مسائل ترکیه در رابطه با دور جدید اظهارات مقامات ترکیه‌ای و صداقت آنها در تحریم اقتصادی اسرائیل در گفتگو با الوقت گفت: «رئیس جمهور و وزیر خارجه آن یعنی اردوغان و هاکان فیدان در موقعیت های مختلف بر این مساله بارها تاکید کردند که رژیم صهیونیستی اشغالگر است و بارها از حق مردم مظلوم غزه دفاع کردند؛ اما همه این ها در حوزه سیاست اعلامی و رسانه ای بود؛ اما در عمل روابط اقتصادی خود با رژیم صهیونیستی اسرائیل را افزایش داده و سوخت و فولاد و سایر ملزومات این رژیم را تامین کرده است. لذا نباید فریب خورد و سیاستهای دوگانه و منافقانه ترکیه را باور کرد. حتی سخنان اخیر هاکان فیدان در مورد بسته نگهداشتن حریم هوایی ترکیه را نباید باور کرد چرا که سایت‌های رصد حرکت هواپیماها نشان می‌دهد بر خلاف ادعای آنکارا پرواز هواپیماهای اسرائیلی از حریم هوایی ترکیه هنوز ادامه دارند. شاید تنها جایی که ترکیه را نگران خواهد کرد و می‌کند افزایش حضور و نفوذ رژیم اسرائیل در سوریه است.
باقری می افزاید: موضوع حمله احتمالی به عراق و حشدالشعبی عملا ترکیه را نگران کرده است؛ اما باز ترکیه به دلیل حضور در سازمان ناتو و برخی محدودیت‌ها یا منافع؛ خیلی نمی تواند دشمن اصلی رژیم صهیونیستی باشد و از یک دیدگاه دنبال سوریه ضعیف است تا بخش‌هایی از خاک سوریه را اشغال کند، بویژه ادلب و حلب که همواره در رسانه‌های خود این مناطق را جزو خاک ترکیه معرفی می کند. اما در هر حال سیاست دوگانه و منافقانه ترکیه، پای این کشور را هم خواهد گرفت که گفتار و عملش به شدت با هم دیگر متناقض است و این در حالیست که رژیم صهیونیستی با حمایت آمریکا و غرب به دنبال تحمیل سایس پیکو 2 در غرب آسیا بوده و دنبال تجزیه و تضعیف سوریه، عراق، اردن و حتی ترکیه و ایران در آینده هستند.
در پایان با وجود اعلام مکرر مقامات ترکیه ای و تاکید بر تحریم اسراییل این سطح تعاملات اقتصادی میان آنکارا و رژیم صهیونسیتی در حالی اتفاق می‌افتد که طبق نظر سنجی ها ٩۶درصد مردم ترکیه رژیم صهیونسیتی را دشمن خود می دانند.
