الوقت- روسیه كه با ورود ناگهانی و سریع خود به جنگ سوریه جهان را غافلگیر كرد، به نظر می‌رسد تصمیم گرفته است با ادبیاتی مشابه نقش خود را برای مبارزه با تروریسم این بار در یمن با همكاری انصارالله افزایش دهد.
خبر فرود یك هواپیمای باربری روسی در فرودگاه صنعا یك بار دیگر منطقه را از اقدامات روسیه غافلگیر كرد. روز پنج شنبه وزارت حوادث غیرمترقبه روسیه اعلام كرد كه یك هواپیمای باربری این كشور حامل 23 تن كمك‌های بشردوستانه از جمله غذا و چادر در فرودگاه صنعا، جایی كه به خاطر حملات سعودی‌ها ناامن شده، فرود آمده است. خبرنگاران خبرگزاری فرانسه هم گزارش دادند كه آنها این هواپیما را در فرودگاه صنعا كه «توسط شورشیان شیعه حوثی» كنترل می‌شود، دیده‌اند.
این اولین بار نیست كه طی چند ماه گذشته روسیه كمك‌های انسان دوستانه به یمن ارسال می‌كند. روسیه در ماه جولای نیز از طریق هواپیماهای باربری حدود 46 تن كمك‌های بشردوستانه به یمن اعزام كرده بود. هر چند روسها اعلام كرده‌اند این هواپیمای اخیر هم حامل دهها تن كمك‌های بشردوستانه است اما تحلیلگران اهداف این اقدام روسها را فراتر عنوان می‌كنند و معتقدند روسیه تصمیم گرفته نشان دهد كه سقوط یك هواپیمای مسافربری روس در شرم‌الشیخ مانع كمك به متحدین جدید منطقه‌ای‌اش نمی‌شود.
اعزام هواپیمای حامل كمك‌های بشردوستانه روسیه به یمن كمتر از یك هفته پس از آن صورت گرفت كه یك هواپیمای مسافربری روسیه در آسمان مصر سقوط كرد و تمامی 224 مسافر آن كشته شدند. عصر روز جمعه دولت روسیه اعلام كرد كه پروازهای هواپیماهای روسی به مصر تا زمان مشخص شدن علت حادثه سقوط هواپیمای روسی در صحرای سینا باید متوقف شود. یوری برمین عضو شورای روابط خارجی روسیه می‌گوید: «این نشان می‌دهد مسكو به این نتیجه قطعی رسیده كه سقوط هواپیمای باربری می‌تواند یك عملیات تروریستی باشد».
پیشتر داعش مسئولیت سقوط این هواپیما را به عهده گرفت اما كارشناسان نسبت به توانایی داعش برای انجام این عملیات خرابكاری ابراز تردید كرده‌اند. در چنین شرایطی این شایعه در فضای مجازی پیچیده است كه عربستان در سقوط این هواپیما دست دارد تا از این طریق نسبت به اقدامات روسیه در سوریه به مسكو هشدار بدهد.
از سوی دیگر، پس از فرود هواپیمای باربری روسی حواشی زیادی درباره برگشت این هواپیما ایجاد شد. منابع خبری اواخر پنج شنبه گزارش دادند كه عربستان سعودی هشدار داده است در صورتی كه بدون اجازه ریاض این هواپیما از فرودگاه صنعا برخیزد آن را هدف قرار خواهد داد اما ساعاتی بعد احمد عسیر سخنگوی ائتلاف به رهبری عربستان سعودی با رد ممانعت ریاض از بازگشت این هواپیما گفت كه «شبه نظامیان حوثی تحت حمایت ایران باعث تأخیر در بازگشت یك هواپیمای روسیه از صنعا شده‌اند تا توجه جامعه جهانی را به خود جلب كنند.» وی در ادامه گفت، این هواپیما قرار است روز جمعه به روسیه بازگردد.
در همین حال بعضی رسانه‌های اماراتی گزارش دادند علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور پیشین قصد داشت از طریق هواپیمای روسی از یمن خارج شود كه با هوشیاری ائتلاف ناكام ماند. پایگاه خبری امارات 24 به نقل از برخی رسانه‌های یمنی نوشت: « این رئیس‌جمهور بركنار شده (علی عبدالله صالح) تلاش كرد شب پنجشنبه از طریق این هواپیما (روسی) فرار كند كه نیروهای ائتلاف مانع از پرواز هواپیما شدند.» ادعای این رسانه اماراتی با اظهارات عسیری كه گفته است حوثی‌ها عامل این تأخیر بودند، تناقض دارد.
رسانه‌ها همچنین گزارش دادند كه عربستان به هواپیمای روسی دستور داده است برای بازرسی باید به فرودگاهی در جنوب عربستان منتقل شود اما خلبان این دستور سعودی‌ها را رد كرده است. یوری برمین عضو شورای روابط خارجی روسیه و تحلیلگر استراتژی‌های این كشور در خاورمیانه در پاسخ به این حواشی در صفحه توئیتر خود با زبان كنایه نوشت: «عربستان سعودی یك هواپیمای روسی را در صنعا هدف قرار نخواهد داد، مگر اینكه تلاش كند نشان دهد به جز سوریه، آماده رویارویی با مسكو در یمن است.» این هواپیمای روسی سرانجام روز گذشته با 50سرنشین به روسیه بازگشت.
هرچند سعودی‌ها اعلام كردند روسیه برای فرود هواپیمای خود در فرودگاه صنعا «اجازه ائتلاف عربی را گرفته بود» اما مقامات روسی این ادعای روسیه را تأیید نكردند. تحلیلگران معتقدند اگر روسها بدون هماهنگی سعودی‌ها كمك‌های بشر دوستانه را به یمن اعزام كرده باشند، نشان دهنده این است كه مسكو به صورت جدی تصمیم گرفته است علاوه بر سوریه، نقش خود را در یمن نیز افزایش دهد یا دست‌كم با اعمال فشار بر عربستان سعودی در یمن مانع از اقدامات خرابكارانه ریاض در سوریه شوند.
همزمان با فرود هواپیمای روسیه در صنعا، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور آن كشور طی اظهارات مهم بر حمایت از منافع روسیه تأكید كرد. پوتین در پنجمین كنگره جهانی هم‌میهنان (كنگره جهانی اتباع روسیه) گفت: «فرزندان میهن كه در خارج از كشور به سر می‌برند باید كاملاً اطمینان داشته باشند كه ما از منافعشان دفاع می‌كنیم، به ویژه هنگامی كه در شرایطی دشوار و پیچیده مانند شرایط لیبی، سوریه و یمن گرفتار می‌شوند.» در شرایطی كه عربستان سعودی نزدیك به هشت ماه است یمن را در محاصره خود قرار داده است اشاره مستقیم پوتین به یمن از سوی فعالان یمنی با اهمیت نشان داده شد.
اما اظهارات مقامات دیپلماتیك روسیه بیش از هر چیزی حاكی از تحركات و مواضع جدی مسكو درباره بحران یمن است كه شباهت زیادی با موضع روسیه درباره بحران سوریه دارد. ولادیمیر دیدوشكین سفیر روسیه در صنعا روز گذشته گفت: «جنگنده‌های سعودی می‌گویند پایگاه‌های نظامی و مواضع جنبش انصار الله را هدف می‌گیرند اما متأسفانه اغلب به مناطق مسكونی به ویژه خانه‌های شهروندان حامی جنبش انصار الله یا هواداران علی عبدالله صالح رئیس‌جمهوری سابق یمن حمله می‌كنند.» وی در ادامه توپ را به زمین عربستان انداخت و گفت كه پایان بحران یمن هم اكنون به تصمیم ریاض وابسته است.
اما مهم‌ترین بخش‌صحبت‌های سفیر روسیه حمایت وی از نقش انصارالله در مبارزه با گروه‌تروریستی القاعده در جنوب شبه جزیره عرب است. وی كه با ریانویستی گفت‌وگو می‌كرد، اظهار داشت: « هم اكنون تنها انصارالله است كه با القاعده مبارزه می‌كند و همزمان تهاجم ائتلاف و ارتش عبدربه هادی را تحمل می‌كنند.» وی در ادامه هشدار داد: « یك خطر جدی وجود دارد اگر انصارالله از مواضع خود عقب نشینی كند [یمن] توسط تروریست‌ها اشغال می‌شود».
این موضع سفیر روسیه شباهت زیادی به منطقی دارد كه روسیه بر اساس آن به صورت نظامی وارد سوریه شده است. مقامات روسیه‌گفته‌اند اگر به دولت سوریه كمك نكنند، ممكن است این كشور به كنترل گروههای تروریستی همچون داعش درآید. تحلیلگران این مواضع سفیر روسیه را نشان دهنده آمادگی مسكو برای اتحاد با انصارالله جهت مقابله با القاعده عنوان كردند. در همین حال معاون وزیر خارجه روسیه با همتای ایرانی خود، برای گفت‌وگو درباره بحران یمن تماس گرفت. هر چند جزئیات بیشتری از گفت‌وگوی این دو مقام روسی منتشر نشد اما تماس روسیه با مهم‌ترین متحد انصارالله احتمالاً می‌تواند حاكی از شكل‌گیری ائتلاف جدید برای مبارزه با شاخه القاعده در شبه‌جزیره عرب باشد كه بنابر گفته مقامات امریكایی خطرناك‌ترین سازمان تروریستی در جهان محسوب می‌شود.
محمد بابایی
