الوقت- روز گذشته رئیس جمهور آمریکا تحریم های جدیدی علیه دفتر مقام معظم رهبری و هشت تن از فرماندهان سپاه امضا نمود. پس از آن استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد: محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز اواخر هفته جاری در لیست تحریمها قرار خواهد گرفت.
تحریم های سمبلیک
در بخش تحریمهای سپاه با توجه به اینکه آمریکا در فرودین ماه سپاه را در لیست سازمانهای تروریستی قرار داد، تحریم فرماندهان پنج منطقه دریایی سپاه یک تحریم سمبلیک و سیاسی محسوب می شود. «جارت بلانک» معاون دفتر اجرایی برجام در دولت اوباما وتحلیلگر ارشد کارنگی در این زمینه گفت : «کارشناسان توافق دارند که تحریمهای جدید علیه ایران نمادین است. نمادگرایی میتواند ابزاری بسیار مفید در امور بین‌الملل باشد اما نه زمانی که حاوی پیام‌های احمقانه باشد». تحریمهای سیاسی با چند انگیزه انجام می شود
1- آمریکا برای جذب کمکهای مالی متحدین خود در منطقه وانمود میکند آماده حمله به ایران است. پس از حمله راکتی به منطقه سبز بغداد ترامپ طی توئیتی به سرعت ایران را متهم و تهدید به نابودی کرد. مشابه همین اقدامات را پس از حاثه نفت کش ها انجام داد؛ اما پس از سرنگونی پهپاد rq-4 سردرگمی آمریکا بیش از پیش برای متحدان جنگ طلب آشکار شد. در این راستا پمئو برای بازیابی اعتبار آمریکا پس از سقوط گلوبال هاوک سفر خود را به هند لغو و به امارات وعربستان رفت . داگلاس پاندو، پژوهشگر ارشد اندیشکده «کیتو» در این باره به شبکه الجزیره گفت: «عربستان و امارات خواستار اتخاذ موضعی سخت از سوی واشنگتن علیه ایران بودند». آنها از آمریکا خواسته بودند که به نیابت از آنها با تهران وارد جنگ شود بنابراین از لغو عملیات نظامی علیه ایران ناراضی هستند. سفر پمپئو تلاشی برای دلجویی و جلب رضایت آنها است. همزمان با سفر پمپئو کاخ سفید تحریم های جدید را اعلام کرد تا خشم سران عرب فروکش کند پمئو خود نیز در توئیتی هدف این سفر را اطمینان از همراهی راهبردی متحدان ذکرکرد.
2- دومین هدف آمریکا از تحریم های سیاسی عصبی کردن تصمیم گیرندگان ایران و استفاده از اشتباهات احتمالی آنها برای ائتلاف سازی علیه ایران است. پس از منهدم شدن پهپاد آمریکایی در آبهای سرزمینی ایران و پیدا شدن لاشه آن در دو مرحله زمانی توسط سپاه و ماهیگیران قشم، آمریکا همچنان اصرار داشت که در آبهای بین المللی ساقط شده و پرونده ایران را به جلسه غیرعلنی شورای امینت برد اما با توجه به اظهارات منصور العتیبی نماینده کویت در شورای امنیت و استناد او به گزارش رزماری دیکارلو معاون دبیر کل سازمان ملل، هیچ اشاره ای به پهپاد سرنگون شده نشده و تلاشهای آمریکا برای ائتلاف سازی در شورای امنیت ناکام مانده است. نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه نیز دیروز سه شنبه گفت: این کشور شواهدی در اختیار دارد که نشان میدهد پهپاد آمریکایی سرنگون شده توسط نیروهای ایرانی وارد حریم هوایی ایران شده بود. بنابراین با تحریم های سیاسی جدید تلاش میکند ایران را وادار به اقدامات اشتباه کند و مسئولیت و هزینه فشار را برعهده یک ائتلاف بین المللی بیاندازد. پمئو در سفر روز گذشته گفت واشنگتن به دنبال ائتلافی فراتر از حوزه خلیج فارس وشرکت کشورهای اروپا وآسیا علیه ایران است.
3- کاخ سفید احتمال میداد معامله قرن پس از ماه رمضان رونمایی شود بنابراین شدیدترین تحریم های اقتصادی را از دوم اردیبهشت پس از عدم تمدید معافیتهای نفتی شروع کرد. در 18 اردیبهشت صادرات مس، فولاد و آهن انجام داد در عین حال که سعی میکرد تنشهای کنترل شده ای در منطقه خلیج فارس ایجاد کند تحریم پتروشیمی را با ممنوعیتهای شدیدی برای شرکت پتروشیمی خلیج فارس و 39 شرکت تابعه در روز 18 خرداد وضع کرد. با این تحریمها در حقیقت از قله و اوج تحریمهای اقتصادی عبور کرد. جارت بلانک از پژوهشگران کارنگی در مصاحبه با ان بی سی دراین زمینه گفت : «دولت فعلی آمریکا تصور میکند فشار اقتصادی میتواند به تغییر حکومت ایران منجر شود». وی پیش‌بینی کرده که آمریکا در این هدف ناکام خواهد ماند. او اضافه نمود وقتی می‌خواهید سیاستی را تغییر دهید که از اهمیت حیاتی برای منافع امنیت ملی برخوردار نیست و سیاستی که حکومت آن را برای بقا ضروری نمی‌بیند فشار اقتصادی ابزار بسیار موثری است.
تبعات سیاستهای متناقض
چند صدایی در کابینه آمریکا علائم خود را در توئیت ها و اعلام نظرات متناقش ترامپ ، بولتون و پمپئو نشان میدهد. نشریه «پالتیکو» اخیرا در گزارشی نوشت، کارزار فشار حداکثری علیه تهران باعث تشدید شکاف‌ها میان دو مرد سیاست خارجی ترامپ شده است، بولتون کنترل شدیدی درباره روند تصمیم گیری امنیت ملی آمریکا داشته و به معرفی روند جدیدی درباره رویکرد سیاست آمریکا(تغییر رژیم ) پرداخته است. از سوی دیگر، پمپئو و «برایان هوک» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران تاکید کرده‌اند که هدف دولت در تشدید فشارها علیه ایران انجام مذاکرات مجدد با ایران بوده است.
در گذر زمان این تناقضات که نتیجه سردرگمی آمریکاست بیشتر میشود؛ وقتی پمپئو در سفر روز گذشته خود سعی در جلب اعتماد اعراب داشت ترامپ در توئیتی نوشت: چین 91 درصد و ژاپن 62 درصد نفت خود و بسیاری کشورها به همین شکل نفت خود را از این منطقه میگیرند ما بدون هیچ پاداشی از خطوط کشتی رانی محافظت میکنیم. او با اشاره به اینکه آمریکا تبدیل به بزرگترین تولید کننده انرژی جهان شده اعلام کرد نیاز نیست که در خلیج فارس بماند. سوزان رایس مشاور امنیت ملی دولت اوباما برای برون رفت دولت ترامپ از این وضعیت گفت ترامپ باید مشاورجنگ طلب و وزیر خارجه را به حاشیه برانند و مواضع و خطوط قرمز خود را شفاف و باریک کند. سیاستهای متناقض و محاسبات اشتباه کاخ سفید به فروپاشی اقتصاد ایران نیانجامیده است. اگرچه اقتصاد ایران پس از این فشارهای دوساله حدود 6 درصدرشد منفی داشته اما همچنان به ثبات خود ادامه میدهد این درحالی است که آمریکا تمام کارتهای مهم خود را رو کرده است. «رولاند واگت» استاد دانشگاه مطالعات اروپا در دانشگاه هنگ‌کنک در باره این اثرات متناقض میگوید: در آمریکا این احساس وجود دارد که ایران فقط به زبان زور پاسخ میدهد. در حالی که در پایتخت کشورهای اروپایی این احساس ایجاد شده که ایران در شرایط باج‌خواهی یا زور مذاکره نخواهد کرد. مجموع این فشارها و نتایج باعث تغییر زمین بازی شده است.
هفته گذشته رقابتهای انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا شروع شد، مهمترین هدف ترامپ ماندن در کاخ سفید است طی این مدت حملات شدیدی علیه دموکراتها داشته و دموکراتها نیز مجلس نمایندگان و تعداد قابل توجهی از کرسی های سنا را در اختیار دارند. از طرفی پس از خسارتهای اقتصادی و انسانی آمریکا در حمله به عراق و افغانستان افکار عمومی آمریکا به هیچ وجه آمادگی پذیرای تنشهای تازه نیستند بنابراین از این به بعد هرگونه درگیری حتی محدود آمریکا در منطقه باعث ریزش چشم گیر آرا او می شود.
تحریم احتمالی وزیر خارجه
سیاستهای وزارت خارجه ایران و توئیت های هوشمندانه، خشم اسرائیل و متحدین عرب را برانگیخته است. پس از اینکه ظریف به تیم جنگ طلب B اشاره نمود ، حملات دستگاه دیپلماسی این کشورها علیه ظریف بیشتر شده. صفحه رسمی فارسی وزارت خارجه رژیم صهونیستی در شبکه های مجازی و توئیتر تعداد پستهای خود علیه وزیر خارجه ایران را افزایش داده این در حالی است که درصد بالایی از کاربران فارسی زبان این شبکه بدبینی قاطع خود به نیات اسرائیل را درپاسخ به این فرافکنی ها ابراز کرده اند که نشان از شکست اسرائیل درجنگ نرم علیه دستگاه دیپلماسی کشور دارد. پس از خبر استعفای ظریف، نتانیاهودر تویئتی نوشت از دست او راحت شدیم . وزارت خارجه امارات نیز اخیرا حملات تندی علیه ظریف انجام داد. بنابراین آمریکا برای موفقیت در جنگ روانی و راضی کردن متحدین خود اعلام نمود که وزیر خارجه ایران را نیز تحریم میکند. «سم کیلی« از کارشناسان سی ان ان در این باره میگوید: این اقدام علیه ظریف عملاً احتمال هرگونه دیپلماسی را از بین می‌برد؛ آن هم با اعمال تحریمهای سخت علیه دیپلمات ارشد.
هنوز جزییات تحریم احتمالی برای مشخص نمودن آثارآن مشخص نشده است. آمریکا تاکنون «خورخه آریزا» وزیر خارجه ونزوئلا را تحریم کرده است. قبل از تحریم، آمریکا در سفرهای قبلی او به سازمان ملل سعی نمود تردد دیپلماتیک او را محدود به نیویورک کند. بر اساس رویه دیوان بین المللی دادگستری مصونیت وزیر خارجه یک کشور مطلق است بنابراین اقدام احتمالی آمریکا در تحریم وزیر خارجه برخلاف موازین حقوقی است. با توجه به اینکه سازمانهای بین المللی از صلاحیتهای ضمنی و تصریح شده برای پیشبرد اهداف مندرج در اساسنامه خود برخوردارند ایران نیز جز اولین اعضای سازمان ملل است با پرداخت حق عضویت حق استفاده از مزایای این نهاد بین المللی را دارد بنابراین فقط شورای امنیت در بند 41 فصل هفت منشور ذیل اقدامات غیر نظامی میتواند به اتفاق اعضا ،روابط دیپلماتیک یک عضو که نقض، یا تهدید علیه صلح و تجاوز انجام داده را تعلیق یا قطع کنند ؛ایالات متحده و ایران روابط سیاسی ندارند اما اصل تحریم وزیر خارجه صرفا مربوط به ممانعت از ورود به آمریکا نیست بلکه اختلال در روابط یک کشور با سازمان ها و نهادهای بین المللی است. چنین رویه هایی باعث نگرانی سایر کشورها و تهدید مصونیت های سیاسی تضعیف حقوق بین الملل می شود. بنابراین علاوه بر حق شکایت ایران در در دیوان دادگستری ، مجمع عمومی میتواند جلسات سالانه خود را در کشوری دیگر مثل ژنو سوئیس برگزار کند همانگونه که در سال 1988 مجمع عمومی در اعتراض به لغو ویزای یاسر عرفات توسط ریگان محل جلسه سالانه را تغییر داد. با توجه به دیدگاه منفی بولتون نسبت به سازمان ملل و سوابق او میتوان اثر انگشت بولتون که روابط خوبی نیز با اسرائیل دارد را در پیشنهاد چنین تحریمی مشاهده کرد.
