الوقت- روندهای فعلی حاکم بر تحولات منطقه‌ای در مبارزه با داعش، باعث تغیر رفتار انفعالی ترکیه و ورود این کشور به ائتلاف ضد داعش شد. متعاقب آن ایالات متحده نیز درحال گفت‌وگو با این کشور برای رسیدن به توافق بر سر منطقه‌ی امن مورد نظر ترکیه در مرزهای این کشور و سوریه است. پیامد این تغییر رفتار برای گروهها کردی چه در ترکیه و چه سوریه، چندان خوش‌آیند نبوده، چرا که حزب کارگران کردستان در مناطق مختلف کردستان عراق مورد هجوم جنگنده‌های نیروی هوایی ترکیه قرارگرفته و به بحرانی برای نیروهای کرد بدل شده است. در همین راستا باید دید که ترکیه در جست‌وجوی چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند.
در واقع روند کلی حاکم بر رفتار ترکیه، از زمان نشو و نما تا گسترش داعش، بر انفعال قرار داشت. حال آنکه از ۲۰ ژوئیه و در پی حمله‌ای انتحاری در شهر سوروچ، رویکرد فعال این کشور به بحران موجود شروع شد. این حمله به کشته شدن دست کم ۳۲ نفر منجر شد. گروههای منتقد دولت ترکیه و به خصوص حزب کارگران کردستان، حزب عدالت و توسعه‌ی حاکم را متهم به طراحی این حمله برای تغییر سیاست می‌دانند. لیکن این اتهام از سوی ترکیه رد شده است. ترکیه با بمباران مواضع داعش و همچنین با دادن مجوز به جنگنده‌های آمریکایی برای اینکه از خاک این کشور به حملات خود علیه این گروه ادامه دهند، جبهه جدیدی را در جنگ با داعش باز کرده است. حال آنکه گفته می‌شود هدف اصلی این حملات PKK می‌باشد. براین اساس به نظر می رسد که هدف ترکیه از این حملات و تغییر مشی این است که با یک تیر چندین نشان را هدف بگیرد. در ادامه به منطق این بازیگر در چند بعد اصلی خواهیم پرداخت .
1. کاستن از انتقادات، خروج از انفعال با پیوستن به ائتلاف و تغییر فضای داخلی به نفع خود
این کشور در راستای پایان دادن به انتقادات گسترده‌ی بین‌المللی و داخلی که ترکیه را همکار داعش می‌دانست و به عنوان یکی از اهداف اصلی خود در تغییر مشی انفعالی، به صف نیروهای ائتلاف پیوسته است. این اقدام تا حدودی در منطق سیاست‌گذاران این کشور برای بهبود تصویر ترکیه در داخل و خارج است. در همین راستا ترکیه از دست‌یابی به توافقی خبر داده که براساس آن به نیروهای آمریکا اجازه استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک در جنوب کشور را می‌دهد. با این اقدام تا حدودی نظر متحد اصلی خود یعنی آمریکا را جذب نموده و هم به کشورهای منتقد پیشینِ حاضر در ائتلاف ضد داعش امید تسریع حمله به این نیرو را می‌دهد .
یکی دیگر از اهداف ترکیه با رهبری حزب عدالت و توسعه، تغییر فضای داخلی به نفع خود می‌باشد. حزب عدالت و توسعه می‌خواهد با اعلام وضعیت جنگ، آراء خود را در صورت اعلام انتخابات زودهنگام افزایش داده و یا درصورت امکان تمایل جریان ملی‌گرای ترکیه را برای تشکیل حکومت جذب کند. در این مسیر مطالبه‌ی دیگر این حزب بر تضعیف حزب دموکراتیک خلق و تلاش برای کنار زدن آن از قدرت است. دمیرتاش می‌گوید که تلاشی در حال انجام است تا حزب دموکراتیک خلق را غیر قانونی اعلام نماید، در پسِ این تلاش حزب عدالت و توسعه و اردوغان حضو دارند تا مسیر را برای خود هموار نمایند. حال با این کار و در صورت حمایت مستقیم یا غیر مستقیم حزب دموکراتیک خلق از PKK ، این حزب بخشی از طرفدارانش را از دست داده و احتمال اینکه کارش به توقیف بکشد، وجود دارد. اولین قدم در این راستا این بوده که، ترکیه در پاسخ به این تحرکات، در عملیاتی گسترده صدها نفر را به ظن طرفداری از داعش و پ‌ک‌ک بازداشت کرده که بیشتر آنها از حامیان حزب دموکراتیک خلق هستند و همزمان جنگنده‌های این کشور مواضع این گروهها را در سوریه و عراق بمباران نموده است. هدف دیگر بر قبضه فرآیند صلح در دست حزب عدالت و توسعه است، از سوی دیگر نیز داوود اغلو اعلام کرده که فرآیند صلح به پایان نرسیده و همچنان پابرجاست، اما این هشداری به آنهاست که می‌خواهند ترکیه را ناامن کنند. حال با حملات مقطعی به PKK و قدرت‌گیری عدالت و توسعه در میان لایه‌های ملی گرا و تضعیف کردها، این حزب درصدد است تا کنترل فرایند صلح را به دست گرفته، و با این اقدام جریان کردی را وادارد تا با پی‍ش‌شرط‌های حزب عدالت و توسعه درباب تداوم فرایند مورد نظر موافقت نمایند .
2. تضعیف پ‌ک‌ک و مبارزه با روند فعلی حاکم بر مناطق کردنشین در سوریه ذیل خودمدیریتی دموکراتیک با استقرار منطقه امن
در سال‌های اخیر دیدگاه کلی جامعه ترکیه تا حدودی به نفع PKK تغییر کرده بود و این می‌توانست موجبات گسترش نگاه مثبت به این حزب در جامعه ترکیه را فراهم کند. حال ترکیه به سردمداری حزب عدالت و توسعه با حملات مقطعی به این نیرو،می‌خواهد PKK را وادار به واکنش کرده تا دیدگاه جامعه ترکیه را به سمت خود بازگردانده و PKK را در چشم مردم به گروهی کماکان افراطی و خطرناک جلوه دهد. در این راستا نیز در بعد بین‌المللی ترکیه می‌خواهد داعش و PKK به یک چشم دیده شوند. اما به واسطه مبارزه حزب کارگران کردستان با داعش و کسب وجهه‌ی بین‌المللی این هدف دور از انتظار می‌نماید .
ترکیه همچنین به تازگی خواستار ایجاد منطقه‌ی حائلی در داخل سوریه و در امتداد مرز خود شده که در اختیار هیچ گروهی نباشد. طرح ایجاد منطقه‌ای حائل و امن میان دو کانتون کوبانی و عفرین، به ترکیه در جنگ، نقشی کلیدی می دهد و از پیشروی جناح کردی جلوگیری به عمل خواهد آورد. چرا که ترکیه حاضر به پذیرش حکومتی دیگر برای کردها در مرزهای خود نیست. آن هم حکومتی که بر اساس دیدگاه‌های سیاسی اوجالان پایه‌گذاری شده و هرگونه استقرار و توفیق آن شکستی برای ترکیه و نیز امیدی برای کردهای ترکیه است. پس با ایجاد منطقه‌ی امن، ترکیه از قدرت گیری بیشتر حزب اتحاد دموکراتیک در بعد سیاسی و نیز پیشروی یگان‌های مدافع خلق در بعد نظامی، جلوگیری می نماید چرا که اگر منطقه حائل و امن ترکیه به مرحله انجام برسد، حزب اتحاد دموکراتیک و یگان‌های مدافع خلق از به هم پیوستن کانتون‌های خود بازمانده و در رسیدن به اهداف خود برای این ارتباط شکست خواهند خورد .
3. ایجاد شکاف میان پ‌ک‌ک و حزب اتحاد دموکراتیک
منطق حاکم بر تفکرات سیاسیون ترک این است که حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه، چیزی بیش از یکی از شاخه‌های سیاسی PKK در سوریه نیست و متعاقبا نیز یگان‌های مدافع خلق هم در همین راستا قرار دارد. حال ترکیه با حمله به نیروهای حزب کارگران کردستان در کوه‌های قندیل و دیگر مناطق اطراف اربیل، دهوک و سلیمانیه، منتظر جهت‌گیری حزب دموکراتیک خلق است تا در صورت هر نوع حمایت آنها از PKK ، حملات خود را نیز متوجه این نیروها کند. اگرچه حملاتی چند هم از سوی جنگنده‌های ترکیه برعلیه یگان‌های مدافع خلق اتفاق افتاده اما این حملات چندان جدی نبوده اند. با این منطق آنها در صددند تا کردهای سوریه را برای حفظ موضع خود و ادامه‌ی حیات هرچند مقطعی بدین سوی ببرند که باید خود را از حزب کارگران کردستان دور کنند. هرچند که در شرایط کنونی و به واسطه‌ی وجهه‌ی بین‌المللی یگان‌های مدافع خلق در مبارزه با داعش، ترکیه مصلحت نمی‌داند که به مبارزه‌ای مستقیم برعلیه این نیروها دست زند که موجبات انتقادات بین‌المللی و نیز داخلی را فراهم کند. در این مسیر نیز گزارش‌ها حاکی از عدم مداخله‌ی نیروهای کرد سوری در درگیری‌های ترکیه و PKK است.
4. قمار بزرگ بر سر رژیم سوریه
سیاست عمل‌گرایانه ترکیه در بعد خارجی پس از بهار عربی و به خصوص در مورد سوریه این کشور را به سوی منطق حذف اسد برد. ترکیه متهم شده که از بسیاری از گروههای شورشی مخالف دولت سوریه حمایت می‌کند. حال پیامدهای این قمار بزرگ با سربرآوردن داعش برای ترکیه بسیارگران تمام شد. چرا که نه آمریکا حاضر به اقدامی همه‌جانبه بر علیه اسد بود و نه در وضعیت خطر داعش، منطق موجود بر حذف سریع اسد، کارآمد می‌نمود. حال ترکیه که در چند سال اخیر دستاورد چندانی از پیگیری حذف اسد نداشته است، امیدوار است با ایجاد یک منطقه امن و همکاری میان آمریکا، عربستان سعودی و نیروهای مخالف اسد، آنهایی را که در مبارزه با اسد به ترکیه نزدیکترند، تقویت و از منطقه امن حائل برای مبارزه هدفمند برعلیه اسد استفاده نموده و به پایانی برای او بدل کند .
در مقام نتیجه گیری می‌توان گفت که تغییر رفتار ترکیه در وهله‌ی اول ناشی از فضای داخلی و تلاش برای افزایش قدرت و پایگاه اجتماعی خود در داخل جامعه بوده است. این خود به عاملی بدل شده تا حملات ترکیه به حزب کارگران کردستان را اقدامی مقطعی و کوتاه مدت به حساب آوریم، چرا که هم ترکیه و هم کردها بنا به تجربه‌ی تاریخی می‌دانند که وضعیت بازگشت به دوران جنگ هیچ منافعی برای دوطرف در بلندمدت نداشته و تنها می‌تواند مانوری کوتاه و مقطعی برای کسب مقاصد کوتاه مدت باشد.
یحیی زرین‌نرگس، سعیده احمدی
