الوقت- خبرگزاری رسمی عمان اعلام کرد که پادشاهی این کشور تصمیم به بازگشایی سفارت خود در بغداد گرفته است. بازگشایی سفارت عمان در عراق پس از گذشت سه دهه این سوال را ایجاد میکند که رویکرد جدید عمان در برابر عراق چیست و چرا در این زمان تصمیم به تغییر رویه گرفته است؟
پیشینه روابط عمان و عراق
عمان و عراق به دلیل موقعیت جغرافیایی و محصور بودن در حوزه خلیج فارس همواره به لحاظ تاریخی روابط دیرینه ای داشته اند. قبل از عراق و عمان امروزی در زمان سومریان روابط تجاری بین این دو منطقه وجود داشته است که باعث مییشود علائق تاریخی نیز در روابط فعلی دو کشور موثر باشد. روابط دیپلماتیک عمان و عراق در دهه 1970میلادی برقرار شد. برقراری رابطه سیاسی با عراق تحت تاثیر سیاستهای سلطان قابوس بود که پس از روی کار آمدن تلاش نمود عمان را از انزوا خارج کند . هر دو کشور سفارتهای خود را در سال 1976 راه اندازی کردند. در جریان حمله عراق به ایران سیاست خارجی عمان برای اتخاذ یک رویکرد مناسب دچار یک چالش موقت شد ابتدا حمایت نمادینی از صدام نمود اما در نهایت سیاست بی طرفی را اتخاذ کرد و در برهه‌ای میزبان مذاکراتی بین عراق با ایران برای برقراری آتش بس شد. این کشور در سال 1990 پس از حمله عراق به کویت روابط دیپلماتیک خود را با عراق قطع نمود. در سال 2003 عمان با حمله آمریکا به عراق مخالفت کرد. اما دوره ای که عمان به عنوان یکی از اعضای غیر دائم شورای امنیت شد برنامه نفت در برابر غذا را برای کمک به عراق ارئه نمود.
رویکرد عمان پس از تغییر حکومت در عراق
پس از سرنگون شدن حکومت صدام عمان از حکومت جدید در عراق حمایت کرد. اگر چه به تبعیت از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس روابط خود را با عراق قطع نمود اما پس از سال 2003 و تغییر حکومت در عراق با قطعنامه اتحادیه عرب در مورد تعلیق عضویت عراق مخالفت کرد.
پس از سال 2003 تاکنون دو دلیل برای بازنشدن سفارت عمان در عراق وجود دارد:
1- شرایط ناپایدار و بی ثباتی در عراق؛ در این رابطه عمان برای پیش گرفتن یک سیاست باثبات در مورد عراق به دلیل جابجایی‌های قدرت در بغداد تا حدودی سردرگم بود بنابراین از روند شورای انتقالی در عراق حمایت نمود. در این زمینه عمان از گروه خاصی در عراق حمایت نمی کرد یا حداقل در سیاستهای اعلامی مسقط حمایت از یک حزب یا جریان در عراق وجود نداشت و بیشتر تأکید بر شکل‌گیری یک عراق دموکراتیک حمایت می‌نمود.
2- دلیل دوم تبعیت از عربستان بود. عمان اگرچه سیاست میانه روی را درپیش گرفته است اما برای ایجاد توازن در برابر فشارهای عربستان گاهی نیز همسو با سعودی عمل نموده است. در مورد عراق با توجه به اینکه از سال 2003 شرایط عراق دچار آشفتگی شده بود و احتمال مقابله به مثل یا تبعاتی برای عمان وجود نداشت، بنابراین پس از بازگشایی سفارت عربستان در عراق درسال 1394 عمان همچنان با درایت صبر نمود یارکشی ها در عراق پایان یابد. با تقویت نسبی روابط ریاض با بغداد در دوران پساداعش عربستان یکماه پیش کنسول گری خود در بغداد را به نشانه بهبود روابط پس از سی سال بازگشایی نمود. پس از این اقدام، مسقط شرایط را برای ایجاد روابط رسمی و با ثبات با بغداد مناسب دید زیرا سلطان قابوس ترجیح میدهد با توجه حضور سه بازیگر مهم ایران، آمریکا و عربستان در عراق سیاستی مستقل بدون فشار خارجی را نسبت به بغداد در پیش بگیرد که منافع عمان در عراق تحت الشعاع تعارض این سه کشور قرار نگیرد.
آینده روابط عمان با بغداد
عمان هفتمین تولید کننده نفت در خاورمیانه است و بیش از سایر کشورها به ثبات در خلیج فارس نیاز دارد بنابراین برقراری رابطه مثبت با همه کشورهای این منطقه برای عمان جنبه استراتژیک دارد.
عمان قبل از بازگشایی سفارت در بغداد، روابط سیاسی خود با عراق را به خصوص در دوره نوری المالکی تقویت نمود و همچنین پذیرای مقامات مجلس و دولت عراق بود. تفاوتی که اکنون در روابط دو کشور بعد از ساقط شدن صدام پدید آمده نزدیک شدن سیاستهای دو کشور نسبت به امنیت منطقه، سوریه و حتی ایران است.
سلطان قابوس از اتخاذ استراتژی‌هایی که ناچار به تغییر دائمی آنها باشد اجتناب میکند و زمانی اقدام به رسمی نمودن روابط خود با بغداد نموده که می‌تواند پیش‌بینی کند طی یک بازه زمانی بلندمدت استراتژی ثابتی در عراق در پیش خواهد گرفت. بلوغ روابط سیاسی عمان در عراق پس از 11 سپتامبر به یکباره به دست نیامده است. مسقط به صورت تاریخی از طریق بصره روابط تجاری فعالی با عراق داشته است. روابط تجاری دو کشور از سال 2012 به بعد گسترش پیدا نمود به صورتی که صادرات عمان به عراق در سال 2017 به 160 میلیون دلار رسید که شامل برق ، محصولات خوراکی و دارویی بوده است.
مذهب غالب در عمان اباضیه است حتی سلطان قابوس نیز اباضی مذهب است. عمان با داشتن مذهبی جدا از سایر کشورها به خصوص عربستان بسیار تلاش میکند تا در درگیریهای ایدئولوژیک شرکت نکند از این جهت در روابط آینده خود با عراق تمایلات ایدئولوژیک عربستان را لحاظ نخواهد کرد. اولویت اول در این رابطه، امنیت منطقه ای و سیاست متوازن عمان خواهد بود. بنابراین شرایط فعلی عراق و منطقه برای نفوذ سیاستهای تنش زدای مسقط مناسب است و پیش بینی می شود عمان این روابط را با عراق در آینده نیز تقویت کند.
