سپهر سیاست در افغانستان این روزها متأثر از سه موضوع مهم مذاکرت صلح، وضعیت جنگ و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری می‌باشد
الوقت- افغانستان روزهای بسیار سرنوشت‌ساز و مهمی را سپری می‌کند. در حالی که گفتگوها میان گروه طالبان با نمایندگانی از آمریکا در جریان است، همزمان ثبت‌نام کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری نیز جریان داشته و به تازگی مهلت ثبت نام به پایان رسیده است. از سوی دیگر وضعیت صلح و ثبات در این کشور همچنان بسیار مبهم و ناروشن است. جنگ‌های شدید میان نیروهای امنیتی و شورشیان طالبان در شماری از ولایت‌های افغانستان به خصوص در بغلان، بدخشان و کندز در شمال، قندهار، هلمند و ارزگان در جنوب و شماری از ولایت‌های شرقی جریان دارد و با وجود برخی گفتگوهای صلح میان طالبان و نمایندگانی از آمریکا اما هیچ نشانه‌ای از پایان این وضعیت نیست.
در این شرایط ابهام در وضعیت صلح در افغانستان، اختلافات داخلی سیاسی و از سوی دیگر ادامه خشونت‌ها در مجموع باعث شده اوضاع کشور جنگ زده افغانستان همچنان 17 سال پس از اشغال نظامی آمریکا از همیشه نگران کننده‌تر باشد که انی امر شرایط پیچیده‌ای را برای آینده این کشور رقم زده است.
براین اساس سپهر سیاست در افغانستان این روزها متأثر از سه موضوع مهم مذاکرت صلح، وضعیت جنگ و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری می‌باشد .
مذاکرات شکننده صلح
مذاکرات فعلی طالبان با نماینده آمریکا در حال حاضر بصورت کج دار و مریز در جریان است، اما تاکنون درباره جزئیات این نشست‌ها اطلاعات زیادی به بیرون درز نکرده و حتی تصویری از این نشست‌ها که ترکیب هیئت‌های دو طرف را نشان دهد، منتشر نشده است، اما بصورت مقطعی در چندین نوبت طالبان تهدید به ترک مذاکرات کرده است.
با این حال با توجه به واکنش‌هایی که تاکنون دولت افغانستان به این نشست‌ها داشته، به نظر می‌رسد حکومت افغانستان مخالفتی با تلاش‌هایی که به روند صلح کمک کند و باعث تسهیل این روند شود ندارد ولی نسبت به این موضوع که مذاکرات صلح با محوریت دولت و رهبری افغان‌ها انجام نشود، نگران است. انتظار دولت افغانستان از واشنگتن آن بود که با فشار آوردن به پاکستان، طالبان را مجبور به مذاکره مستقیم با نمایندگان دولت کند. اما این موضوع عملاً برآورده نشد.
از سوی دیگر برخی از رسانه‌های پاکستان گزارش داده‌اند که یکی از شروط گروه طالبان برای ادامه گفتگو با طرف آمریکایی لغو موافقتنامه امنیتی میان افغانستان و آمریکا است که براساس آن اجازه حضور به نیروهای آمریکا در افغانستان داده می‌شود. با وجود این شرط هنوز هیچ واکنش مثبتی از سوی آمریکایی‌ها به این خواسته داده نشده است و در یک مقطع نیز طالبان نماینده آمریکا را تهدید کردند که در صورت اصرار بر ادامه حضور نظامیان آمریکایی در افغانستان، میز مذاکرات را ترک خواهند کرد.
در مقابل اما واکنش نماینده آمریکا به این خواست طالبان تهدید بوده است و چند روز قبل از آغاز چهارمین دور مذاکرت، زلمی خلیلزاد گفته بود که اگر طالبان ادامه مذاکرات را نمی‌خواهند، آمریکا با این گروه خواهد جنگید.
براین اساس موضع‌گیری متضاد و فاصله بسیار زیاد خواسته‌های طالبان و نماینده آمریکا چشم انداز چندان روشنی از این دور از گفتگوها ارائه نمی‌دهد.
پیشرفت وضعیت جنگی
در حالی که گفتگوهای صلح طالبان در جریان است، همزمان تنش‌ها و جنگ با دولت مرکزی نیز ادامه دارد. گروه‌های مخالف و مسلح ضد دولت قدرتمندتر شده‌اند و هر روز در یکی از ولایت افغانستان دست به خشونت می‌زنند. اکثر ولایت های جنوب عملا از دست حکومت افغانستان خارج شده است. در ولایت های دیگر نیز، گروه های مخالف و مسلح ضد دولت نفوذ چشم گیر بدست آورده و این رویدادها و رخدادهای امنیتی مردم افغانستان را بسیار نگران نموده است.
این وضعیت زمانی پیچیده‌تر می‌شود که بدانیم مرحله‌ی جدید جنگ در افغانستان صرفاً به دلیل خود افغانستان نیست؛ بلکه این وضعیت بیشتر از هر زمانی، مرتبط با سیاست‌های ایالات متحده در خاورمیانه، منطقه‌ی قفقاز و آسیای مرکزی است.
اهمیت افغانستان به مثابه‌ی یک پایگاه عملیات نظامی به دلیل تنش روسیه و آمریکا در شرق اروپا افزایش می‌یابد و در این رابطه، افغانستان نزدیک‌ترین و مناسب‌ترین مکان برای واشنگتن با هدف تلافی تحرکات مسکو در شبه جزیره کریمه و تنگه کرچ است که اخیرا پرتنش شده است.
از سوی دیگر با نگاهی به حملات طالبان در هشت ماه موتجه میشویم که طالبان به مناطقی فراتر از پایگاه‌های سنتی‌شان در مناطق روستایی جنوب، دسترسی پیدا کرده‌اند؛ مانند مناطق اطراف شاهراه‌ها و شهرهای حیاتی اطراف کابل و دیگر ولایت‌های مهم مانند کاپیسا و ننگرهار.
براین اساس شاید طالبان نتوانند مانند دهه 1990 بطور کامل از طریق جنگ، کابل را به کنترل خود درآورند، اما طالبان توانایی تداوم تنش‌ها را خواهند داشت و عملاً هیچ شانسی برای پیروزی کامل بر این گروه وجود ندارد و این برای ایالات متحده و متحدانش بسیار دردسرساز و خواهد بود، چون آنان نمی‌توانند همزمان در چندین جبهه از جمله افغانستان، عراق، سوریه و به تازگی نیز ونزوئلا به تقابل بپردازند، بویژه آن که دولت فعلی آمریکا نیز به شدت بدنبال کاهش هزینه‌های مالی- نظامی آمریکا در جهان است. لذا واشنگتن در پی آن است که در تفاهم با طالبان، ضمن حفظ پایگاه‌های نظامی و نفوذ سیاسی خود در افغانستان، نیروهای نظامی خود را از باتلاق افغانستان بیرون ببرد.
گروه‌بندی‌های متعارض قومی در شرایط انتخاباتی
چشم انداز برگزاری انتخابات ریاست جمهوی در تیرماه سال آینده نیز چندان روشن نیست. ابتدا برگزاری انتخابات با فشارهای آمریکا از سوی دولت افغانستان سه ماه به تعویق افتاد. در این تعویق، شروط طالبان برای ماندن در پای میز مذاکره متغیری تأثیرگذار بوده است. تشکیل اداره موقت، خروج کامل نیروهای خارجی و اصلاح قانون اساسی از شروط طالبان برای صلح با دولت افغانستان است. در این صورت برگزاری انتخابات ریاست جمهوری معنی نخواهد داشت.
از طرف دیگر سیاستمداران افغانستان نیز حتی در داخل دارای گروه‌بندی‌های متفاوت و گاه متضادی می‌باشند که مسئله صلح با طالبان را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
در حالی که دولت عمدتاً پشتون اشرف غنی بدلیل پیوندهای قومی بیشترین تلاش را برای وارد ساختن طالبان به دستگاه سیاسی افغانستان از مسیر گفتگوهای صلح دنبال می‌کنند، اما دیگر گروه‌های غیرپشتون با بدبینی به این روند نگاه کرده و این اقدام را به منزله یکدست سازی قدرت دولت مرکزی در ارگ ریاست جمهوری و حذف دیگر گروهها از جمله هزاره‌ها و ازبک‌ها ارزیابی می‌کنند.
این اختلافات قومی طی چند سال گذشته نیز به خوبی در روند صحنه سیاسی افغانستان خود را نشان داده و حذف ژنرال دوستم از حلقه نزدیکان اشرف غنی که در ابتدا به عنوان معاون اول رئیس جمهور وارد ارگ ریاست جمهوری شد، بارزترین تقابل اشرف غنی با ازبک‌های افغانستان به شمار می‌رود.
در سوی دیگر طی چند سال گذشته با وجود مخالفت‌ها و نارضایتی‌های بیشتر هزاره‌ها از دولت وحدت ملی، اما عبدالله عبدالله به عنوان رئیس اجرایی کابینه وحدت ملی از قوم هزاره، کمترین واکنشی را به این نارضایتی‌ها و در واقع پیگیری خواسته‌های هزاره‌ها نشان داده و به عبارت دیگر با انفعال خود ثابت کرده که چندان کاری از دستش ساخته نیست.
رویکرد اشرف غنی نیز همواره محدودسازی غیرپشتون‌ها در دولت وحدت ملی بوده از جمله اقدام اخیر وی برای برکناری محمدمحقق، معاون عبدالله عبدالله که زمزمه بالا گرفتن شکاف‌ها را پیش از انتخابات زنده کرد.
در این شرایط رقابت‌های انتخاباتی افغانستان برای کسب پست ریاست جمهوری اگرچه بسیار نزدیک و داغ خواهد بود، اما تکرار اختلافات انتخابات ریاست جمهوری پیشین در سال 1393 باردیگر محتمل است و در این شرایط به نظر می‌رسد پیش از برگزاری انتخابات لازم است دولت اشرف غنی حداکثر تلاش خود را برای جلوگیری از شائبه تخلفات انتخاباتی بکار گیرد، هرچند تا به امروز نیز بسیاری از مخالفان نسبت به تکرار تخلفات تعیین کننده در نتیجه انتخابات آتی ریاست جمهوری هشدار داده‌اند.
