الوقت- دونالد ترامپ که قرار بود تا 22 اردیبهشت (12 مه) نظر خود را در مورد توافق هسته‌ای مشترک جهانی 5+1 موسوم به برجام اعلام کند، شب گذشته و زودتر از تاریخ اعلام شده قبلی در سخنانی در کاخ سفید خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد.
ترامپ گفت: "من امروز اعلام می‌کنم که آمریکا از توافق هسته‌ای ایران خارج خواهد شد". او در ارتباط با علت اتخاذ این تصمیم خود مدعی شد: "مسئله این است که این یک توافق وحشتناک و جزئی بود نباید هرگز امضا می‌شد. این توافق آرامش را به دنبال نداشت. صلح به همراه نیاورد و به همراه نخواهد آورد."
تحریم‌های تازه آمریکا علیه ایران همزمان با خروج از برجام
ترامپ در سخنان خود و همزمان با اعلام خروج از برجام، مدعی اعمال تحریم‌های جدیدی از سوی آمریکا علیه ایران شد و گفت: "تا چند دقیقه دیگر من دستور را برای آغاز وضع تحریم‌های آمریکا علیه برنامه هسته‌ای ایران امضا می‌کنم. ما بالاترین سطح تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را وضع خواهیم کرد."
او همچنین اضافه کرد: "هر کشوری که به ایران در جهت رسیدن این کشور به سلاح اتمی کمک کند، ممکن است شدیدا از سوی آمریکا تحریم شود." این سخنان ترامپ در حالی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی 22 فوریه 2018 در دهمین گزارش خود به شورای حکام پایبندی تمام و کمال ایران به تعهدات خود در توافق هسته ای و صلح آیز بودن برنامه هسته ای را مجدداً مورد تایید قرار داد.
همزمان جان بولتون، مشاور امنیت ملی ترامپ گفت که تحریم‌های آمریکا فورا بازگردانده می‌شود و بر قراردادهای جدید اعمال می‌شود و شرکت‌های خارجی چند ماه برای "خروج" از ایران فرصت دارند.
وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز اعلام کرد که تحریم‌هایی که به قراردادهای پیشین امضا شده در ایران مربوط است در یک دوره گذار نود تا صد و هشتاد روزه به اجرا گذاشته می‌شود.
ایران غنی سازی اورانیوم را از سر می‌گیرد
تنها چند دقیقه پس از پایان سخنان ترامپ در واشنگتن، رئیس جمهور ایران نیز در تهران به این موضوع واکنش نشان داد.
رئیس جمهور ایران در این سخنان اعلام کرد که ما شاهد یک تجربه مهم تاریخی بودیم. در همان سخنی که از چهل سال پیش آن را می گفتیم و تکرار می کردیم و آن اینکه ایران کشوری است که به تعهدات خود پایبند است و آمریکا کشوری است که هیچ گاه به تعهدات خود پایبند نبوده است.
روحانی افزود که آمریکایی ها نسبت به ملت بزرگ ایران و نسبت به ملت های منطقه همواره رفتار خصمانه ای داشته اند. از کودتای علیه دولت قانونی مصدق، حمایت از صدام و همچنین سرنگونی هواپیمای مسافربری و کشتن انسان های بی گناه توسط ناو آمریکایی، و اقدامات علیه مردم افغانستان، عراق، یمن، خاورمیانه و شمال آفریقا اعمال کرده اند.
رئیس جمهور ایران اظهار داشت که دولت ایران به همه تعهداتی که در برجام داشته عمل کرده اما امروز شاهد آن هستیم که کشوری که به تعهدات بین المللی احترام نمی گذارد کیست. برجام توافق بین ایران و امریکا نبوده که آمریکا بخواهد اعلام کند که از این توافق خارج می شود. برجام یک توافق چند جانبه و بین المللی بوده است. برجام مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته است.
دکتر حسن روحانی همچنین اعلام کرد در صورتی که مورد نیاز باشد غنی سازی صنعتی خود را آغاز خواهیم کرد ما تا اجرای این تصمیم چند هفته صبر می کنیم و با دوستان و متحدان خود و کسانی که به امضای خود وفادار هستند، رایزنی خواهیم کرد. همه چیز بستگی به تامین منافع ملی ما دارد.
همچنین مجتبی ذوالنور رئیس کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که ایران در اولین واکنش به خروج آمریکا از برجام، ایران به سرعت غنی سازی اورانیوم را تا هر درصد که لازم باشد، از سر می‌گیرد.
وی افزوده است ما در گام اول سه اقدام را انجام می دهیم: "در گام نخست نصب سانتریفیوژها را به هر تعداد و میزانی که نیازمان باشد، افزایش می‌دهد. دوم ما به‌سرعت انباشت اورانیوم غنی‌سازی‌شده و مصرف آن را به هر حجم و تناژی که در مقاصد صلح‌آمیز نیازمان باشد، افزایش خواهیم داد و سوم اینکه پس از خروج ترامپ از برجام چون دیگر برجامی وجود ندارد و ما در غنی‌سازی محدودیتی نخواهیم داشت، اورانیوم را تا هر درصدی که مقاصد صلح‌آمیز ما اقتضا کند، غنی‌سازی خواهیم کرد."
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری ایران نیز در اظهار نظری توئیتری اعلام کرد که ایران بیش از ۱۲سناریوی احتمالی را در مورد تصمیم ترامپ درباره برجام از ماه‌ها قبل بررسی کرده بود و این تصمیم به هیچ وجه خارج از سناریوهای پیش‌بینی شده توسط ایران نبود. پاسخ ما به ترامپ نه عجولانه؛ اما دردناک خواهد بود.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز که از معماران اصلی برجام بود در توییتر به تصمیم ترامپ واکنش نشان داد و نوشت: "در واکنش به تخلفات رئیس جمهور آمریکا و خروج غیرقانونی‌اش از توافق هسته‌ای، من به دستور رئیس‌جمهور روحانی تلاش‌های دیپلماتیکی را پیش خواهم برد تا بررسی کنیم آیا سایر شرکای برجام قادر هستند که منافع کامل این توافق را برای ایران تضمین کنند. پاسخ ما منوط به نتیجه این بررسی است."
در همین حال، سردار حسین سلامی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز جمهوزی اسلامی ایران را "قدرت برتر در منطقه و یک متوازن‌کننده قدرت در جهان" عنوان کرد و افزود: "آمریکا هیچ برنامه و استراتژی‌ای برای جنگ ندارد اما ایران در دل تحولات منطقه به خوبی می‌تواند منافع خود را تامین کند."
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا: اجازه ندهید هیچکس برجام را از بین ببرد
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نخستین واکنش‌ها به اعلام خروج ترامپ که تنها چند دقیقه پس از سخنان ترامپ صورت گرفت، با چهره‌ای که خبرنگار بی بی سی آن را پرخشم و بسیار عصبانی توصیف کرده، تصمیم ترامپ در مورد خروج از برجام را تاسف بار عنوان کرد.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که دقایقی پس از سخنرانی ترامپ در مقابل دوربین خبرنگاران در بروکسل حاضر شد، بر اهمیت توافق هسته ای با ایران تاکید کرد و اظهار داشت که انتظار دارد جامعه جهانی به اجرای برجام با وجود خروج آمریکا از این توافق ادامه دهد. موگرینی در این سخنان عنوان کرد: به مردم و مسئولان ایران می‌گویم که اجازه ندهید هیچکس برجام را از بین ببرد. شما به تعهدات خود پایبند بمانید و ما هم پایبند خواهیم ماند.
از سوی دیگر دونالد توسک، رئیس شورای اروپا نیز تاکید کرد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید رویکرد مشترکی در مقابل تصمیم رئیس جمهوری آمریکا اتخاذ کنند. به گفته دونالد توسک رهبران اتحادیه اروپا هفته آینده دیدار خواهند کرد.
ترزا می، نخست وزیر بریتانیا نیز ضمن ابراز تاسف از تصمیم رئیس جمهوری آمریکا در بیانیه مشترکی با رهبران آلمان و فرانسه بر تعهد لندن به برجام تاکید کرد. رهبران سه کشور اروپایی از همه طرف ها خواسته اند که به توافق هسته ای با ایران پایبند باشند و «مسئولانه» رفتار کنند.
نخست وزیر بریتانیا پس از سخنان رئیس جمهوری آمریکا با امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان گفتگو کرد.
هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان نیز تاکید کرده است که برلین تلاش خواهد کرد با وجود خروج آمریکا از برجام این توافق را «زنده» نگه دارد.
واکنش‌ها در آمریکا
اما در آمریکا نیز واکنش‌ها به تصمیم ترامپ در مورد خروج از برجام قابل توجه بود.
باراک اوباما، رئیس جمهوری سابق آمریکا در واکنش به سخنرانی دونالد ترامپ تصمیم او را «گمراه کننده» و «اشتباه جدی» خواند. جان کری، وزیر خارجه پیشین آمریکا نیز در واکنش به تصمیم دونالد ترامپ تاکید کرد که این تصمیم امنیت آمریکا را تضعیف می کند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در نیویورک نیز در واکنش به تصمیم آمریکا مبنی بر خروج از برجام از دیگر امضاءکنندگان این توافق خواست به توافق با ایران پایبند باشند. وی ضمن ابراز نگرانی عمیق از تصمیم دونالد ترامپ خواستار بررسی مسائل غیرمرتبط با برجام بدون پیش داوری شد.
روسیه: آمریکا قابلیت مذاکره کردن ندارد
مسکو نیز که از امضا کنندگان توافق برجام به شمار می‌رود، به تصمیم رئیس جمهمور واکنش نشان داد و هیات نمایندگی روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که برای به حداقل رساندن پیامدهای منفی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای تلاش خواهد کرد.
به گزارش خبرگزاری روسی اینترفکس هیات نمایندگی دائم روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به تصمیم رییس‌جمهور آمریکا برای خروج از توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی، از این تصمیم ابراز تاسف و اعلام کرد: مسکو فکر نمی‌کند که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، این توافق به سرعت نابود شود. این هیات همچنین با تاکید بر این که مسکو تمام تلاش خود برای به حداقل رساندن پیامدهای منفی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را به کار می‌گیرد ابراز امیدواری کرده است که ایران در برداشتن گام‌های تلافی‌جویانه در واکنش به این اقدام شتاب نکند.
از سوی دیگر وزارت خارجه روسیه در ارتباط با خروج آمریکا از برجام بیانیه‌ای صادر کرد. در بیانیه وزارت خارجه روسیه آمده: "آمریکا یک بار دیگر بر خلاف خواست و اراده دیگر کشورها گام برداشته" است. کرملین ضمن محکوم کردن تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا برای خارج کردن کشورش از برجام گفته: "این تازه‌ترین گواه بر این است که آمریکا قابلیت مذاکره کردن را ندارد".
نگرانی ترکیه و سوریه در مقابل استقبال عربستان، امارات و اسرائیل
در غرب آسیا و منطقه خاورمیانه نیز واکنش‌ها به تصمیم ترامپ در مورد برجام گسترده بود.
دولت رجب طیب اردوغان در ترکیه در واکنش به تصمیم دونالد ترامپ از احتمال «مناقشات جدید» در منطقه ابراز نگرانی کرد. در همین ارتباط وزارت امور خارجه ترکیه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران را یک گام ناامید کننده می‌دانیم.» به گزارش خبرگزاری آناتولی در بیانیه وزارت خارجه ترکیه آمده است: «ترکیه همواره اعلام کرده تنها راه حل برنامه هسته‌ای ایران راه دیپلماتیک و مذاکره بوده و در گذشته نیز در این راستا تلاش کرده است. برنامه جامع اقدام مشترک که در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید، گام مهمی بوده و نشان داده است که حتی دشوارترین مسائل نیز از طریق مذاکره قابل حل است.» همچنین سخنگوی اردوغان اعلام کرد که تصمیم آمریکا به خروج از برجام به بی‌ثباتی و تنش بیشتر منجر می‌شود. نیهات زیپکچی، وزیر اقتصاد ترکیه هم گفته است که تا حد ممکن به مناسبات اقتصادی با ایران پایبند می‌مانیم و در این زمینه به کسی پاسخگو نیستیم.
دولت سوریه نیز از «قویا» تصمیم رئیس جمهوری آمریکا را محکوم کرد. به گفته دمشق تصمیم دونالد ترامپ تنش ها در سطح جهان را افزایش می دهد.
برخلاف ترکیه و سوریه، وزارت خارجه عربستان از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران (برجام) استقبال کردند. به گزارش شبکه العربیه، وابسته به عربستان، دولت ریاض در بیانیه‌ای نوشته است: «پادشاهی عربی سعودی از گام‌هایی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا درباره خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای اعلام کرد و اقدامش در از سرگیری تحریم‌های اقتصادی علیه ایران که پیشتر برپایه توافق تعلیق شده بود، استقبال می‌کند.»
در مقابل امارات متحده عربی از تصمیم رئیس جمهوری آمریکا استقبال کرد. عربستان سعودی نیز در واکنش به خروج آمریکا از برجام تاکید کرد که ایران با کسب منفعت اقتصادی از تعلیق تحریم های هسته ای در حال گسترش نفوذ خود بود.
به مانند عربستان و امارات، رژیم صهیونیستی نیز از خبر خروج آمریکا از برجام استقبال کرد و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائيل تصمیم دونالد ترامپ مبنی بر خروج از برجام را تصمیمی "درست و شجاعانه" خواند.
ابراز تاسف کانادایی‌ها از اقدام آمریکا
وزارت خارجه کانادا (همسایه شمالی آمریکا) با صدور بیانیه‌ای از توافق هسته‌ای با ایران حمایت کرده و گفته از نظر این کشور برجام به تحقق استراتژی این کشور کمک می‌کند چرا که توانسته از زمان اجرا "ایران را متعهد" نگه دارد.
در پایان این بیانیه کانادا حتی اشاره کرده که تاکنون ۱۱ میلیون و پانصدهزار دلار به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که نهاد ناظر بر راستی آزمایی تعهد ایران به برجام است، کمک مالی کرده است. در این بیانیه کانادا همچنین گفته است از خروج آمریکا از برجام متاسف است.
