الوقت- تأكيد دوباره دولت روسيه بر توجه خاص به آسيا به ويژه دو كشور چين و هند در پرتو سياست نگاه به شرق مسكو قابل تبيين است. قبل از گسترش بحران اوكراين و در واقع در دوره طلايي روابط روسيه و غرب، مسكو تعاملات قابل توجه اقتصادي، تجاري، مالي و حتي نظامي وتسليحاتي با شركاي غربي خود به ويژه فرانسه، ايتاليا و آلمان برقرار كرده بود و پروژه‌هاي متعددي توسط روسيه و اين كشورها در حال اجرا بود. با اين همه بحران اوكراين و تنش فزاينده بين دو طرف بر سر اوكراين باعث شد روابط مبتني بر همكاري و شراكت روسيه و غرب به روابطي خصمانه و واگرايانه تبديل شود. اكنون روسيه در چارچوب تغيير كلي رويكرد خود و در چارچوب سياست نگاه به شرق، نه تنها در ابعاد مالي و اقتصادي، صنعتي و انرژي و نظامي، تسليحاتي به آسياي شرقي به ويژه چين و هند توجه خود را متمركز كرده بلكه سعي دارد با امريكاي لاتين و در وهله بعد ديگر مناطق مانند خاورميانه نيز روابط نزديك برقرار نمايد. به ويژه رشد اقتصادي و افزايش نفوذ چين، اهميت اين كشور را به عنوان متحد منطقه‌اي، براي روسيه افزايش داده است. در اين راستا روسيه تلاش مي‌كند با چين و هند پيوندهاي نزديك‌تري برقرار نمايد. اين پيوندها در چارچوب‌هاي مختلفي برقرار شده و در حال توسعه هستند. از جمله اين چارچوب‌ها عضويت هر سه كشور روسيه، چين و هند در گروه بريكس و نيز عضويت روسيه و چين در سازمان همكاري شانگهاي است كه البته هند نيز به عنوان عضو ناظر در آن حضور دارد. از سوي ديگر چين و هند جزو اقتصادهاي نوظهور و داراي رشد اقتصادي بالا محسوب مي‌شوند كه طبيعتاً به كالاها و خدمات عرضه شده از سوي روسيه رغبت و توجه نشان مي‌دهند. تبلور اين مسئله در امضاي قرارداد فروش 30ساله گاز به چين به مبلغ 400 ميليارد دلار است. از سوي ديگر روسيه با هند كه اكنون از قدرت‌هاي اقتصادي مهم آسيا و جهان محسوب مي‌شود داراي روابطي ديرينه است و در سالهاي اخير اين روابط در چارچوب سازمانهاي منطقه‌اي و بين‌المللي رو به گسترش بوده است. روسيه همواره در مسئله كشمير كه از اهميت زيادي براي هند برخوردار است از دهلي نو پشتيباني كرده است. در عين حال هر دو كشور عضو گروه بريكس هستند كه از چهار كشور موسوم به قدرت‌هاي نوظهور اقتصادي يعني چين، هند، آفريقاي جنوبي و برزيل به علاوه روسيه تشكيل شده است. در عين حال روسيه و هند در قالب گروه سه‌جانبه با همراهي چين به رايزني‌هاي منظم در زمينه مسائل مورد علاقه مي‌پردازند. هند در زمينه انرژي، علم و فناوري و مبادلات اقتصادي همكاري گسترده‌اي با روسيه دارد. در سالهاي اخير روسيه تلاش كرده تا در صحنه صنعت هسته‌اي هند حضوري فعال داشته باشد. اين مسئله به ويژه پس از تلاش امريكا براي حضور هرچه بيشتر تسليحاتي و هسته‌اي در صحنه هند، افزايش داشته است. مسئله ديگر مورد بحث امكان صدور گاز طبيعي روسيه به هند است. روسيه داراي بزرگترين ذخاير بزرگ گاز طبيعي در جهان است و بزرگترين صادركننده گاز طبيعي محسوب مي‌شود با اين حال تنشهاي بين روسيه و اتحاديه اروپا به‌دليل بحران اوكراين و تحريم‌هاي غرب عليه مسكو، باعث شده تا مقامات كرملين چشم به توسعه روابط خود در بخش انرژي با كشورهاي آسيايي مانند چين و نيز هند بدوزند تا با تحريم هايي كه امريكا و متحدان اروپايي‌اش بر مسكو تحميل كرده‌اند مقابله كنند. با اين همه مسلماً در صدور گاز طبيعي مسئله چگونگي ارسال گاز از روسيه به هند از بزرگترين چالش‌هاي پيش رو خواهد بود. ضمن اينكه اين چين و هند داراي توان مالي زيادي براي خريد تسليحات روسي هستند و اشتياق دارند تا فناوري‌هاي نظامي را از روسيه اخذ نمايند.
روابط نظامي روسيه و چين
روسيه در دو دهه اخير همكاري‌هاي گسترده‌اي در عرصه نظامي و تسليحاتي با چين داشته و ميلياردها دلار انواع تسليحات به چين فروخته است. همكاري‌هاي نظامي چين و روسيه همواره بخش مهمي از روابط رو به گسترش اين دو كشور را تشكيل داده و رشد روزافزوني داشته است. چين يكي از بزرگترين خريداران تسليحات ساخت روسيه محسوب مي‌شود. رشد اقتصادي و افزايش نفوذ چين، اهميت اين كشور را به عنوان متحد منطقه‌اي، براي روسيه افزايش داده است. همچنين مواضع مشترك دو كشور درباره مسائل و بحران‌هاي منطقه‌اي موجب نزديكي بيشتر مسكو و پكن شده است. در راستاي اين همكاري‌ها، رزمايش‌هاي مشترك دو كشور به صورت مداوم برگزار مي‌شود. در عين حال چين تلاش مي‌كند از طريق افزايش مراودات نظامي و امنيتي با روسيه با برگزاري رزمايش‌ها و خريد تجهيزات نظامي، ضمن استفاده از فناوري‌هاي پيشرفته نظامي روس‌ها، همراهي آنها براي مقابله با اقدامات امريكا در آسياي شرقي و همچنين مقابله با تهديدات مشترك به ويژه مقابله با گروههاي تروريستي را به دست آورد. اين در حالي است كه روسيه نيز بر آن است تا با همراهي چين مانع از افزايش قدرت نظامي و حضور هر چه بيشتر امريكا در منطقه حساس و پراهميت آسيا –اقيانوس آرام شود. البته همكاري نظامي و امنيتي روسيه و چين محدود به اين مسائل نبوده و به نظر مي‌رسد دو كشور اكنون تلاش دارند تا همكاري در اين زمينه‌ها را چه به لحاظ كيفي و چه كمي افزايش دهند. بدين ترتيب همكاري نظامي مشترك در حوزه‌هاي جغرافيايي جديد مانند رزمايش مشترك دريايي در مديترانه نيز عملي شده است. جداي از همكاري‌هاي نظامي مشترك، روسيه به چين به عنوان يك بازار بزرگ تسليحاتي نگريسته و تسليحاتي مانند جنگنده‌هاي سوخو و انواع سامانه‌هاي موشكي و زيردريايي به چين صادر كرده است. همچنين چين و روسيه در مورد فروش سامانه موشكي اس- 400 كه از پيشرفته‌ترين سامانه‌هاي ضد هوايي و ضد موشكي روسيه است، به توافق رسيده‌اند .
روابط نظامي روسيه و هند
يكي از مهمترين جنبه‌هاي روابط روسيه و هند روابط نظامي و تسليحاتي بوده است. هند از دوره شوروي همواره مهمترين خريدار تسليحات روسي بوده است و در واقع بنيان صنعت دفاعي اين كشور شالوده روسي دارد. روسيه نه فقط در فروش سلاح به هند نقش اساسي داشته و اصلي‌ترين تأمين‌كننده نيازهاي تسليحاتي دهلي نو بوده بلكه نقش بسيار مهمي در انتقال تكنولوژي نظامي به هند داشته است. بيش از 200 پروژه نظامي بين هند و روسيه درحال انجام است كه ارزش آنها به 18 ميليارد دلار مي‌رسد. در مجموع با وجود رقابت شديد از سوي امريكا، روسيه كماكان تلاش مي‌كند تا روابط گسترده خود با هند را حفظ نمايد. درعين حال روس‌ها كماكان نگاه ويژه‌اي به هند داشته و تلاش مي‌كنند تا بازار تسليحاتي خود را در اين كشور بزرگ آسيايي كماكان حفظ نمايند. از جمله موارد بارز در اين زمينه، همكاري روسيه و هند در زمينه طراحي و ساخت جنگنده نسل پنجمي تي - 50 است كه نيروهاي هوايي دو كشور قرار است تعداد قابل توجهي از اين هواپيماها را به‌خدمت گيرند.
