غیبت چند کشور اسلامی عمده از جمله ایران، اندونزی ، عمان، سوریه، عراق و حال حذف قطر در ائتلاف مورد نظر ریاض گمانه زنی‌ها را در مورد اهداف ائتلاف به این موضوع متمرکز ساخت که بیش از مبارزه واقعی با تروریسم، سعودی‌ها با تشکیل این ائتلاف بدنبال تقابل جویی با کشورهای غیرهمسو و مخالف خود می‌باشند.
الوقت- ائتلافی که به سرکردگی عربستان سعودی دو سال پیش تحت عنوان ائتلاف ضدتروریسم تاسیس شد، روز یک‌شنبه 25 نوامبر2017(5 آذرماه) پس از دوسال برای نخستین بار تشکیل جلسه داد.
ائتلاف ضدتروریسم عربستان در دسامبر 2015 توسط وزیردفاع جوان عربستان، محمدبن سلمان اعلام موجودیت کرد، اما از زمان اعلام تاسیسش در دو سال گذشته تا همین چند روز پیش، تنها به روی کاغذ محدود شده بود، تا آن که محمدبن سلمان که حال علاوه بر وزارت دفاع، جانشینی پادشاهی را نیز بدست آورده، برای نخستین بار پس از دو سال اولین اجلاس اعضای ائتلاف مورد نظرخود را در ریاض تشکیل داد.
با این حال از همان ابتدا نیز چگونگی اعلام موجودیت این ائتلاف، ترکیب اعضا و اهداف آن بسیار متناقض و ناهماهنگ به نظر می‌رسید.
اعلام ناگهانی تاسیس ائتلاف بدون اطلاع اعضا
در آخرین روزهای سال 2015 آن چه تشکیل ائتلافی به سرکردگی ریاض را تحت عنوان ائتلاف ضدتروریسم خبرساز نمود، بی خبری برخی از اعضای این ائتلاف از عضویت در آن بود.
ریاض ابتدا ائتلاف مورد نظر خود را متشکل از 34 کشور عنوان نمود و دو روز بعد تعداد اعضای این ائتلاف را شامل 40 کشور معرفی کرد. با این حال پس از اعلام موجودیت ائتلاف در عربستان، مقامات پاکستانی از قرارگیری نام کشورشان در این ائتلاف ابراز بی اطلاعی کردند و حتی وزیرخارجه وقت پاکستان اعلام کرد که در این ارتباط هماهنگی با اسلام‌آباد صورت نگرفته است.
علاوه بر پاکستان، لبنان نیز از عضویت خود در ائتلاف مذکور ابراز بی‌اطلاعی نمود و وزارت خارجه لبنان در دسامبر 2015 با صدور بیانیه ای اعلام کرد که اصلا در جریان پیوستن به این ائتلاف نبوده است و با اعلام خبر توسط وزیر دفاع سعودی به جایگاه و موقعیت لبنان و این وزارتخانه آسیب وارد شده است.
ناتوی به اصطلاح اسلامی ریاض
در این میان رسانه‌های وابسته به عربستان سعودی از جمله العربیه در زمان تاسیس این ائتلاف تلاش دوچندانی برای برجسته‌سازی و بزرگ کردن اهمیت ائتلاف دنبال نمودند و حتی بصورت اغراق آمیزی این ائتلاف را تحت عنوان ناتوی اسلامی معرفی کردند.
اما حقیقت آن بود که برخلاف ادعاهای مطرح شده در ریاض، همه اعضای این ائتلاف به اصطلاح اسلامی، کشورهای اسلامی نیستند.
کشورهایی از جمله گابن، بنین، توگو عموما به عنوان کشورهای اسلامی شناخته نمی‌شوند و برخی از مهمترین کشورهای اسلامی از جمله اندونزی و یا ایران بطور کلی در این ائتلاف عضویت ندارند.
اما تنها اندونزی و یا ایران دو کشور اسلامی بزرگ غایب در ائتلاف سعودی نیستند، بلکه در میان کشورهای منطقه عمان نیز به این ائتلاف دعوت نشده و خبری از حضور سوریه و عراق به عنوان دو کشوری که بیشترین آسیب را از تروریست متحمل شده اند، دیده نمی‌شود.
در عین حال با وجود آن که نام قطر در فهرست اولیه این ائتلاف در سال 2015 به چشم می‌خورد، حال در اجلاس اخیر ائتلاف نام و پرچم قطر حذف شده بود. مشخص است که حذف قطر از ائتلاف سعودی متاثر از اختلافات ریاض و دوحه صورت گرفته است و در این صورت باید جامعیت و فراگیری ائتلاف مذکور را تحت الشعاع اختلافات ریاض و با دیگر کشورهای اسلامی زیر سوال برد.
اهداف متناقض و پشت پرده
غیبت چند کشور اسلامی عمده از جمله ایران، اندونزی ، عمان، سوریه، عراق و حال حذف قطر در ائتلاف مورد نظر ریاض گمانه زنی‌ها را در مورد اهداف ائتلاف به این موضوع متمرکز ساخت که بیش از مبارزه واقعی با تروریسم، سعودی‌ها با تشکیل این ائتلاف بدنبال تقابل جویی با کشورهای غیرهمسو و مخالف خود می‌باشند.
در واقع بر اساس اسناد، شواهد و گزارشات متعدد طی سال‌های گذشته بزرگترین حامیان تاسیس، تجهیز و ترویج گروه‌های تکفیری-تروریستی در منطقه استراتژیک خاورمیانه، غرب و متحدان منطقه‌ای آن همچون عربستان سعودی بوده‌اند که با ترویج ایدئولوژی نرمش‌ناپذیر وهابیت از تفسیرپذیری دین اسلام، سعی کرده‌اند تا از طریق ایجاد تفرقه مذهبی و در نتیجه نامنی در منطقه، اهداف راهبردی خود که همانا تضعیف گفتمان مقاومت و سیطره بر مابع نفت و گاز می‌باشد را پیش ببرند. در همین راستا شاهد هستیم در حالی که محور مقاومت در همکاری با روسیه مهمترین عامل نبودی داعش بوده‌اند اما امروزه عربستان سیاست خصمانه‌ای را نسبت به آنها پیش گرفته است و سعودی‌ها همواره ایران، حزب الله لبنان و حماس را همسو با سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا محور تروریست در منطقه اعلام می‌کنند. در همین راستا حذف قطر در نخستین جلسه ائتلاف نیز نشان داد اهداف این ائتلاف بیش از آن که متمرکز بر اهداف فنی و مبارزه واقعی با تروریسم باشد، حول رویکردهای مورد نظر عربستان و سیاست زدگی ریاض است و در واقع این ائتلاف بیش از اهداف جمعی، متاثر از اقدامات فردی و یک جانبه ریاض خواهد بود که این موضوع بطور کلی ادامه حیات ائتلاف را با تردید و تهدید بیشتری روبرو خواهد ساخت. برای اثبات این موضوع می‌توان به تفاوت آراء اعضا در مورد نمودهای عینی تروریسم اشاره کرد. در حالی که ترکیه کردهای سوریه را تروریست می‌داند ریاض همسو با آمریکا از یگان‌های مدافع خلق سوریه حمایت می‌کند. از طرف خوانش بسیار متعارضی در مورد اخوان المسلمین، حماس و حزب الله لبنان در بین اعضا وجود دارد. لذا عربستان دچار تعارض است و همین امر موجب می شود که در میدان و عمل، مبارزه ای علیه تروریزم شکل نمی گیرد.
یکی دیگر از اهداف عربستان از تشکیل این نشست را می توان نشان دادن ژست عزم جدی ریاض برای مقابله با تروریسم دانست. طبیعتاً ارائه چنین ژستی از این رو لازم است که در حال حاضر عربستان سعودی در افکار عمومی جهانی با عنوان مروج وهابیت و به عبارت بهتر مروج خشونت فرقه‌ای شناخته می‌شود و اکنون شاهزاده جوان سعودی که طرح بلندپروازانه توسعه اجتماعی- اقتصادی عربستان موسوم به طرح 2030 برای تسهیل شرایط قبضه قدرت از طریق جذب حمایت‌های داخلی را دنبال می‌کند و اجرای این طرح پرهزینه نیز از توان اقتصاد رکودی عربستان میسر نیست، امیدوار است که جذب سرمایه خارجی از طریق ارائه چهره‌ای اعتدالی (توسعه‌گرا و غیرمتحجر) از ریاض بتواند راه‌گشای پیشبرد اهداف وی باشد.
در بعدی دیگر همچنین عربستان سعودی که همواره برای خود جایگاه رهبری جهان اسلام، برادر بزرگ کشورهای عربی و قدرت برتر منطقه را قائل است پس از شکست‌های مکرر از رقبای منطقه‌ای خود بویژه ایران در بحران‌های مهم منطقه همچون سوریه، عراق، یمن، قطر و اکنون نیز لبنان، برای حفظ وجهه از دست داده خود اینبار نمایش رهبری ائتلاف اسلامی ضد تروریسم را بر روی پرده برد.
با توجه به مولفه‌ها می توان اذعان کرد اجلاس اخیر ضدتروریسم ریاض تلاشی از سوی سعودی‌ها بود تا ائتلافی را که دو سال پیش ادعای تاسیس آن را داشتند، حال از روی کاغذ به واقعیت تبدیل کنند، اما تشکیل نخستین جلسه این ائتلاف پس از دو سال تاخیر نشان داد، حداقل از نظر ساختاری و کارکردی هنوز این ائتلاف نتوانسته بدنه ظاهری خود را شکل دهد و ناهماهنگی‌های ساختاری و تشکیلاتی نخستین ضعف بزرگ این ائتلاف است.
از سوی دیگر اهداف متناقض اعضای ائتلاف در ارتباط با مسائل منطقه، ایران، محور مقاومت، وضعیت دولت آینده سوریه و... باعث می‌شود نتوان به آینده ائتلاف خوش بین بود و در واقع اهداف متناقض و غیرهمسوی اعضا مهمترین مانع کارایی ائتلاف مورد نظر عربستان می باشد.
