در حالی که پس از روی کار آمدن ترامپ، شاهد افزایش شکاف در روابط آمریکا با دیگر کشورها از جمله چین، روسیه، اتحادیه اروپا به عنوان بازیگران مهم عرصه روابط بین الملل میباشیم، طی روزهای گذشته کاخ سفید از اجرای رزمایش نظامی هستهای با عنوان «تندر جهانی» از 30 اکتبر خبر داد. در این رابطه جان هیتن، ژنرال نیروی هوایی آمریکا و فرمانده هیاتهای بزرگ نظامی موسوم به USSTRATCOM در بیانیهای اعلام کرد: در رزمایش امسال تمامی ظرفیتهای فرماندهی استراتژیک آمریکا در سراسر جهان و هرآنچه که لازم باشد دخیل هستند که شامل بازدارندگی استراتژیک، عملیات فضایی، عملیات فضای مجازی، جنگافزار الکترونیک مشترک، حملات جهانی، دفاع موشکی و اطلاعاتی میشود». طبیعتاً یکی از دلایل اولیه انجام این رزمایش از سوی آمریکا، با توجه به روند فزاینده جنگ لفظی مقامات سیاسی این کشور با پیونگ یانگ، مقابله با تهدید هستهای کره شمالی در نظر گرفته میشود. اما میتوان فارغ از این موضوع مولفههای دیگری را نیز برای اقدام کاخ سفید در برگزاری این رزمایش و همچنین تبعات آن برشمرد.
اولویت برای آمریکا
اصلیترین شعار کمپین انتخاباتی ترامپ در رقابتهای انتخاباتی، آمریکامحوری و اولویت دادن به آمریکا و منافع آن در تمامی مسائل بین المللی بود. اگرچه این شعار در ابتدا به منظور بهرهبرداری از شرایط نامساعد اقتصادی و نارضایتی جامعه آمریکا در سالهای پس از بحران مالی و افول رشد اقتصادی این کشور در مقایسه با سایر رقبا همچون چین و اتحادیه اروپا بوده است، اما به طور کلی رویکرد یک جانبه گرایانه ترامپ در مسائل بین المللی را میتوان واکنش جناح راست نخبگان سیاسی- نظامی آمریکا به گذار جهانی از نظم تک قطبی پس از فروپاشی شوروی قلمداد کرد.
در این رویکرد اساساً منافع آمریکا در تقابل با منافع سایر بازیگران بزرگ عرصه روابط بین الملل در نظر گرفته میشود و در این رویارویی ترامپ به دنبال افزایش قدرت نظامی و اقتصادی آمریکا حتی به بهای کاهش ضریب امنیتی سایر بازیگران میباشد. بر همین اساس ترامپ در اولین روزهای ورود به کاخ سفید در توییتر خود نوشت: «آمریکا باید قابلیت و توان هسته ای خود را به میزان زیادی تقویت کرده و گسترش دهد تا زمانی برسد که جهان در حوزه تسلیحات هسته ای بر سر عقل بیاید». لذا ترامپ در بودجه اعلامی سالانه آمریکا برای سال 2017 سهم بخش دفاعی این کشور را به میزان 9 درصد افزایش داد آن را به رقم بی سابقه 649 میلیارد دلار رسانید. بخش دیگری از مکانیسم اولویت بخشیدن به منافع آمریکا توجه به گسترش درآمدهای نظامی این کشور از کانال فروش تسلیحات نظامی با شروع جنگ و بحران آفرینی در سایر مناطق جهان است. یکی از لابی های قدرتمند در آمریکا، لابی شرکت های اسلحهسازی است که در انتخابات گذشته به حمایت از ترامپ پرداختند و این همکاری با شروع جنگی دیگر از سوی آمریکا و سودآوری سرشار ناشی از آن برای صاحبان کارخانه های اسلحه سازی تکمیل خواهد شد. لذا بخشی از دلایل برگزاری رزمایش و مقابله جویی کاخ سفید را نه در بازدارنگی بلکه در جنگ طلبی ترامپ جست و جو کرد.
افزایش تنشها با روسیه و چین
اگرچه مقامات آمریکایی اعلام کرده اند که براساس معاهده کاهش تسلیحات استراتژیک پنتاگون ارتش روسیه را درباره برگزاری این رزمایش بزرگ آگاه کرده است، اما با این وجود مسکو نگرانی خود را از برگزاری این رزمایش به آمریکا ابراز کرده و سرگئی کیسلیاک، سفیر سابق روسیه در آمریکا و معاون کنونی رئیس کمیته امور خارجی سنای روسیه اعلام کرد: «این رزمایشها باعث نگرانی است. آمریکا همچنان به ادعای خود برای ایفای نقش به عنوان ژاندارم جهانی ادامه میدهد. این یک زنگ هشدار است و ساختار نیروی تهاجمی استراتژیک ایجاد شده توسط واشنگتن را نشان میدهد».
روابط آمریکا و روسیه پس از فروپاشی شوروی، سردترین دوران خود را تجربه می کند و این دو کشور در حوزه های مختلفی از شرق اسیا تا اروپای شرقی و خاورمیانه با هم رقابت دارند. روسیه تلاش آمریکا برای حضور نظامی و گسترش حوزه نفوذ در نزدیکی مرزهای این کشور را تهدیدی جدی علیه خود می داند و برگزاری رزمایش اتمی واشنگتن را نیز در همین راستا به منزله پیام هشدار آمریکا مسکو در اعلام برتری قوای استراتژیک نظامی خود در شرایط رویارویی احتمالی در آینده برآورد می کند.
از این رو مشاهده می شود که روسیه نیز همزمان با اعلام آمریکا مبنی بر برگزاری رزمایش هستهای، شامگاه پنجشنبه سه موشک قاره پیما، یک موشک بالستیک و چند فروند موشک بالدار (با بمب افکن های راهبردی) را آزمایش کرد. قوای هسته ای سه گانه روسیه که از آن به عنوان سپر هسته ای نیز یاد می شود و به ترییاد هسته ای موسوم است، شامل سکوهای زمینی مجهز به موشک های قاره پیمای قادر به حمل کلاهک های هسته ای، بمب افکن های راهبردی قادر به حمل موشک های بالدار مجهز به کلاهک های هسته ای و زیردریایی های اتمی می شود.
همچنین پیام دیگر رزمایش اتمی آمریکا متوجه چین است. دولت ترامپ برخلاف آنچه در قبال روسیه انجام میدهد، از هیچ تلاشی برای درگیری لفظی با چین بر سر مسائل مختلف دریغ نکرده است. رقابت تسلیحاتی با چین که مقام دوم بیشترین بودجه نظامی در جهان را دارا است در حال شدت گرفتن است. آمریکا در دوران ترامپ سیستم دفاع موشکی پیشرفته موسوم به تاد را در خاک کره جنوبی در جوار مرزهای با چین مستقر کرده است که به شدت از سوی پکن مورد اعتراض واقع شده است. در مقابل ارتش چین نیز که تحت تسلط شدیدتر ژی جینپینگ، رییس جمهور چین، قرار گرفته است، در حال آزمایش یک کلاهک جنگی تازه معروف به "رسانگر سرازیرشوندۀ مافوق صوت" است. این سلاح بر روی یک موشک دوربرد سنتی به فضا پرتاب شده، اما سپس با مانور از اتمسفر با سرعت یک مایل در ثانیه به سمت زمین سرازیر میشود. چنین پرتابهای تمام سیستمهای دفاع ضد موشکی موجود را بیاثر میکند.
اشاعه هسته ای و ناامنی جهانی
در حال حاضر ایالات متحده امریکا مطابق با توافقنامه کاهش سلاح تهاجمی استراتژیک که در سال ۲۰۱۰ با روسیه به امضا رسیده بود، نیروی هسته ای خود را کاهش می دهد. براساس این توافقنامه تا سال ۲۰۲۰ هر دو کشور باید تعداد کلاهک های هسته ای شان را تا ۱۵۵۰ واحد کاهش دهند. این توافقنامه که در دوران ریاست جمهوری اوباما به امضا دو کشور رسیده بود اکنون با سیاست های ترامپ همچون سایر توافقات بین المللی صورت گرفته در دوران اوباما به چالش کشیده شده است. ترامپ در اظهارنظری اعلام کرد: «من خواستار مدرن شدن (نیروی هسته ای) هستم». این امر به طور حتم تلاش های بین المللی برای کنترل اشاعه هسته ای را با ناکامی رو به رو خواهد کرد. بخشی از این ناکامی بین المللی مربوط به برنامه هسته ای کره شمالی خواهد بود که مقامات پیونگ یانگ را به سمت عدم قبول شرایط خلع سلاح هسته ای سوق می دهد. بنابراین می توان اظهار داشت که با دامن زدن آمریکا به رقابت تسلیحاتی با دیگر قدرت ها بویژه در حوزه سلاح های استراتژیک، جهان ناامنتر از گذشته خواهد بود.