دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در سخنانی که جمعه شب به وقت تهران ایراد کرد، ضمن تکرار ادعاهای ضدایرانی خود، پایبندی تهران به توافق هسته‌ای را رد و تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت برجام را به کنگره واگذار نمود.
الوقت- ترامپ برخلاف هشت گزارش پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مدعی عدم پایبندی ایران به توافق بین‌المللی هسته‌ای شد، اما تصمیم‌گیری درباره سرنوشت حضور ایالات متحده در برجام را به کنگره این کشور سپرد.
این تصمیم ترامپ مانند بسیاری از دیگر اقداماتش در ۱۰ ماه گذشته، موجی از واکنش‌های داخلی و بین‌المللی را به همراه داشته است.
در حالی که متحدان اروپایی آمریکا یک‌پارچه از ادامه پایبندی خود به این توافق سخن گفته‌و بر حفظ آن تایید کرده‌اند، در آمریکا جمهوری‌خواهان که از ابتدا با مذاکرات دولت اوباما برای نهایی‌شدن برجام مخالف بودند، اکنون فرصتی جدید پیش روی خود پیدا کرده‌اند تا به بهانه‌تراشی در راه تداوم توافق بین‌المللی ایران بپردازند.
نخستین واکنش به ترامپ از سوی رئیس جمهور ایران
تنها کمتر از یک ساعت پس از سخنان ضدایرانی ترامپ، حسن روحانی رئیس جمهور ایران از نخستین کسانی بود که به اظهارات ایران ستیزانه ترامپ واکنش نشان داد.. آقای روحانی در سخنانی تلوزیونی در تهران گفت از تصمیم دونالد ترامپ "غافلگیر نشده" و با خطابی تند به رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: "ماه‌ها از تشکیل دولت جدید آمریکا گذشته و مدت‌هاست که {دونالد ترامپ} شعار می‌دهد. تازه می‌گوید می‌خواهد با همکاری کنگره تبصره‌ای به برجام اضافه کند و نمی‌داند که به برجام نه بندی، نه تبصره‌ای اضافه خواهد شد. مردم ایران دیدند که آمریکا یک بار دیگر علیه برجام موضع گرفت و کشورهای دیگر اروپا علیه آمریکا موضع گرفتند. امروز آمریکا تنهاتر از همیشه است."
وزارت خارجه ایران: آغازکننده خروج از برجام نخواهیم بود
در همین حال، وزارت خارجه ایران رسما به تصمیم دونالد ترامپ واکنش نشان داده و تاکید کرده است: "ایران آغازکننده خروج از برجام نخواهد بود ولی در صورتی که حقوق و منافع ایران در برجام رعایت نشود، به تمامی تعهدات پایان خواهد داد و بدون هیچ‌گونه محدودیتی فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود را دنبال خواهد کرد."
در بیانیه وزارت خارجه ایران آمده است که "برجام یک سند معتبر بین‌المللی و دستاوردی کم نظیر در عرصه دیپلماسی معاصر است که نه قابل مذاکره مجدد است و نه قابل تغییر. برجام یک توافق دوجانبه نیست که با کنار کشیدن یک طرف از اعتبار ساقط شود."
واکنش‌ها در آمریکا: برنامه مشخصی برای بعد از برجام نیست
با وجود حمایت برخی چهره‌های جمهوری‌خواه از تصمیم ترامپ، اما اظهار نظر پل رایان رئیس جمهور‌خواه مجلس نمایندگان که بر تحریم‌های غیرهسته‌ای تاکید داشت، نشان می‌دهد در ارتباط با برجام نیز میان جمهوری‌خواهان اتفاق نظر وجود ندارد.
در عین حال، دمکرات ها در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا از راهبرد تازه دونالد ترامپ انتقاد کرده اند. نانسی پلوسی، رهبر اقلیت دمکرات درمجلس نمایندگان آمریکا تصمیم دونالد ترامپ در عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته ای را «اشتباهی جدی» خوانده است.
بن کاردین، چهره ارشد دمکرات در کمیته روابط خارجی سنا نیز راهبرد تازه رییس جمهوری آمریکا را خطرناکترین تصمیم دونالد ترامپ ارزیابی کرده است.
باب منندز، سناتور دمکرات و از مخالفان توافق هسته ای با ایران نیز گفته است، تصمیم دونالد ترامپ در خصوص عدم تایید پایبندی ایران به برجام در عمل هیچی نیست ولی موجب سردرگمی متحدانمان خواهد شد و باعث تقویت موضع ایران می شود.
جان کری، وزیر خارجه آمریکا در زمان اوباما نیز با انتشار بیانیه‌ای تصمیم ترامپ مبنی بر تایید نکردن پایبندی ایران به برجام را "خطرناک" خوانده و گفته این تصمیم رئیس جمهور آمریکا "بحران جهانی" پدید می‌آورد. او گفته است که آنچه (از جانب ترامپ) دیدیم، فاقد عقل سلیم بود... اکنون این برعهده کنگره است که نقش شخصیت بالغ را در این میانه ایفا کند و با توجه به منافع اصیل امنیت ملی ما تصمیم بگیرد. کشور و دنیا در حال نظاره‌اند.
لیان پانه‌تا، وزیر دفاع سابق آمریکا هم امروز به شبکه خبری سی‌ان‌ان گفت تصمیم آقای ترامپ نگران‌کننده است چرا که در اذهان جهان "رئیس‌جمهوری را ترسیم می کند که با عصبانیت می‌خواهد یک توافق را ملغی کند اما برنامه مشخصی برای بعد از آن ندارد." پنه‌تا در ادامه گفت: "روسای جمهوری را در تاریخ به خاطر پل‌هایی که ساخته‌اند قضاوت می‌کنند نه پل‌هایی که تخریب کرده‌اند."
با وجود این، رکس تیلرسون، وزیر خارجه دولت آقای ترامپ که از او به عنوان معمار اصلی استراتژی جدید کاخ‌سفید برابر ایران یاد شده، روز جمعه تاکید کرد که آمریکا قصد خروج از برجام را ندارد.
پی از این تیلرسون وزیرخارجه، در کنار جیمز متیس، وزیر دفاع و ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا، هر سه بارها تصریح کرده‌اند که ایران به تعهداتش پای‌بند بوده است.
اروپا، از نگرانی تا تمایل به سمت روسیه
عصر جمعه (سیزدهم اکتبر) تنها دقایقی بعد از سخنان ضد ایرانی رئیس جمهور آمریکا، وزارت خارجه کشورهای آلمان، فرانسه و بریتانیا با انتشار بیانیه مشترکی اعلام کردند به اجرای کامل برجام توسط همه طرف‌های توافق متعهد می‌مانند. این سه قدرت اروپایی از دولت و کنگره آمریکا خواسته‌اند که پیش از هر اقدامی عواقب آن را در نظر بگیرد.
همزمان بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا، در اظهاراتی جداگانه گفته است هر اقدام جدید احتمالی آمریکا علیه ایران باید به ترتیبی باشد که توافق هسته‌ای را نقض نکند.
دفتر رئیس‌جمهوری فرانسه هم اعلام کرد امانوئل مکرون در گفت‌و‌گوی تلفنی با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به او در باره تعهد فرانسه به توافق هسته‌ای با ایران اطمینان خاطر داده است.
آقای مکرون گفته است تصمیم آمریکا برای اعلام عدم پایبندی ایران به برجام به منزله پایان آن نیست و فرانسه و شرکای اروپایی‌اش به تعهدات خود در چارچوب این توافق ادامه خواهند داشت.
اشتفن شیبرت، سخنگوی دولت آلمان هم پیش از سخنان دونالد ترامپ تاکید کرده بود که در صورت خروج آمریکا از برجام، آلمان تلاش خود برای برپا نگهداشتن این توافق را مضاعف خواهد کرد. به گزارش رویترز، زیگمار گابریل، وزیر خارجه آلمان هم روز جمعه با اشاره به تصمیم رئیس جمهوری آمریکا گفته این سیاست آقای ترامپ ضمن جدایی انداختن میان اروپا و آمریکا، کشورهای اروپایی را به سوی روسیه و چین متمایل خواهد کرد.
استقبال اسرائیل و عربستان سعودی از مواضع ضدایرانی ترامپ
در میان موج انتقادات علیه اظهارات ضدایرانی ترامپ، اما بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی و همچنین عربستان سعودی از مواضع دونالد ترامپ علیه توافق بین‌المللی هسته‌ای با ایران حمایت کردند.
به گزارش هاآرتص، بنیامین نتانیاهو عصر جمعه به خاطر آنچه «سخنان شجاعانه» ترامپ عنوان کرد، به او تبریک گفت و اعلام کرد ترامپ جسورانه در مقابل ایران ایستاد.
از سوی دیگر، عربستان سعودی نیز مانند اسرائیل از سیاست جدید ترامپ در قبال ایران استقبال کرد. شبکه العربیه به نقل از مقام های ریاض و همسو با سخنان ترامپ مدعی شد ایران از منافع بعد از لغو تحریم‌های اقتصادی علیه خود، در راستای بی‌ثبات کردن منطقه استفاده کرده است.
ادعای ترامپ برخلاف گزارش آژانس انرژی اتمی سازمان ملل
در پاسخ به سخنان ضدایرانی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا درباره توافق هسته‌ای با ایران آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد واکنش نشان داد. استفان دوژاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل گفت که آقای گوترش امیدوار است توافق هسته‌ای میان ایران و ۶ کشور قدرتمند جهانی همچنان به قوت خود باقی بماند. وی افزود که دبیرکل سازمان ملل برجام را «موفقیت بسیار مهم برای استحکام نظام عدم گسترش هسته‌ای و گامی به پیش برای صلح و امنیت در جهان» می‌داند.
با اینکه آژانس بین المللی انرژی اتمی، وابسته به سازمان ملل متحد در گزارش‌های خود اعلام کرده است که ایران به تعهداتش در چهارچوب برجام عمل کرده اما ترامپ در گزارش سه ماهه اخیر خود مدعی عدم پایبندی ایران شده است.
در واقع ادعای ترامپ در مورد عدم پایبندی ایران همزمان با تائید پایبندی ایران از جانب آژانش انرژی اتمی که طی 8 گزارش متوالی پیشین اعلام شده، باعث گردیده تا در عمل کارایی و نقش آژانس انرژی اتمی سازمان ملل به عنوان مرجع رسیدگی به مسائل هسته‌ای بین‌المللی زیر سوال رود.
