الوقت- در هفته اي كه گذشت «برناردينو لئون» نماينده سازمان ملل در امور ليبي درباره آنچه «وخامت اوضاع امنيتي ناشي از توسعه نفوذ و گسترش فعاليت داعش» در اين كشور خواند، هشدار داد. نماينده سازمان ملل در امور ليبي گفت كه اوضاع امنيتي در ليبي به دليل گسترش و توسعه نفوذ داعش در حال بدتر شدن است.
اظهارات «برناردينو لئون» در حالي مطرح شده كه از چندي پيش با اعدام و سر بريدن مسيحيان مصري در سواحل ليبي توسط داعش، موضوع فعاليت تروريستها در اين كشور آفريقايي مورد توجه مقامات و رسانه‌ها قرار گرفته است. علاوه بر اين ذبح 17 تن از انقلابيون فجر ليبيا، انفجار چندين خودروي بمبگذاري شده در طرابلس و حمله به هتل كورنثيا امن ترين مكان دولت طرابلس در حاليكه نخست وزير سابق( عمر الحاسي) و دولت مردان ليبيايي در آنجا حضور داشتند از جمله اقدامات اخير داعش در ليبي مي باشد.
داعش در دو شهر سرت و درنه حضور قوي تري نسبت به ساير مناطق ليبي دارد. براي بررسي حضور داعش در سرت، بايد به مراحل عقب تر تاريخ جديد ليبي و به زمان انقلاب بازگشت. هسته هاي سلفي جهادي در سرت ابتدا تحت نام "انصار الشريعه ليبي" از دو باب به اين شهر نفوذ كردند: باب اول: تامين امنيت شهر و باب دوم انجام امور انساندوستانه و اجتماعي و ارائه خدمات اساسي به مردم شهري كه همچنان از پيامدها وآثار درگيري هاي قذافي رنج مي بردند.
فعاليت هاي اجتماعي انصار الشريعه در سرت و پيدا كردن وجهه قابل قبول نزد مردم اين شهر، فضايي براي آنها فراهم آورد تا با مردم و جوانان ارتباط گرفته و آنها را جذب نمايند. بويژه جواناني كه احساس شكست از نيروهاي انقلابي مي نمودند و دنبال انتقام گرفتن از نيروهاي انقلابي بودند. مساله ديگري كه به قبول انصار الشريعه در سرت كمك كرد، اين بود كه اين گروه در شعارهاي خود متعمداً بر انقلاب فوريه تكيه نكرده و محور تبليغات خود را بر خطاب ديني جهادي كه فراتر از مسائل داخلي است، قرار دادند. همچنين انصار الشريعه آنقدر كه به وضع كنوني شهروندان سرت در عدم تعارضشان با شريعت توجه مي نمود، بر تمايلات سياسي و يا تاريخ قبل از انقلاب آنها اهتمام نداشت.
اين مساله به جايي رسيد كه چهره هاي معروف نظام سابق از طريق اعلان توبه و بيعت با انصار الشريعه توانستند با آزادي كامل به عرصه بازگشته و اقدام به فعاليت كنند. اظهارات احمد قذاف الدم پسر عموي قذافي و از اركان نظام سابق در حمايت از داعش مويد اين مطلب است.
در مقابل جريانهاي جهادي ليبي كه امروز تحت پرچم داعش هستند به دنبال يك بستر قبيله اي و مردمي براي ايجاد جاي پا با هدف تمركز، سازماندهي و جذب عناصر جديد بودند كه پيوندشان با عناصر قذافي اين امكان را براي آنها فراهم كرده است.
اشتراك منافع داعش و هواداران قذافي به اضافه فضاي خالي امنيتي ايجاد شده پس از سقوط نظام در ليبي، باعث گرديد تا شهر سرت، زادگاه قذافي به مكاني مستعد براي ايجاد و رشد داعش در ليبي تبديل گردد.
از بعد زماني و پس از شكل گيري ائتلاف هواداران قذافي- انصار الشريعه در سرت، حلقه دوم داعش با مهاجرت تعدادي از نيروهاي سلفي جهادي از كشور مالي به ليبي( پس از دخالت نظامي فرانسه) و استقبال از آنها در سرت و ايجاد پوششهاي لازم ايجاد شد. حلقه سوم نيز با پيوستن تعدادي از عناصر جهادي از الجزاير، سودان و تونس كامل گرديد.
شهر ديگري كه داعش در آن حضور جدي دارد، شهر دِرنه است. درنه در 250 كيلومتري شهر بنغازي سابقه طولاني در اقدامات شبه نظامي دارد و اين موضوع حتي به پيش از سقوط قذافي در سال 2011 باز مي گردد. تبديل درنه به پايگاه افراط گرايي و تروريسم نتيجه اشاعه و رسوخ انديشه هاي سلفي جهادي در دهه هاي گذشته بوده است. تا سال 2012 درنه كاملا از كنترل دولت طرابلس خارج شده بود و در اختيار تعدادي از گروههاي مسلح بود. در كنار نبود دولت مركزي، باز بودن مرزها جهت ورود هزاران سلفي تكفيري براي گذراندن دوره هاي نظامي در پايگاههايي كه در ليبي احداث شده بود و سپس اعزام به سوريه، زمينه اشاعه بيش از پيش انديشه هاي افراط گرايانه را در ليبي و از جمله درنه فراهم كرد.
به غير از دو شهر ياد شده، داعش در برخي مناطق چون بنغازي و طرابلس نيز به صورت پراكنده حضور دارد.
تكفيري ها كشور ليبي را به دلايل زير مناسبترين مكان براي ادامه مبارزات خود مي دانند: 1. دارا بودن ساحل دوهزار كيلومتري با مديترانه، 2. مناطق كوهستاني و جنگلي در شرق ليبي براي استقرار، آموزش و در امان ماندن از عمليات هوايي مخالفان، 3. اتصال صحري ليبي به صحراي آفريقا و همسايگي آن با شش كشور آفريقايي، 4. غني بودن كشور به لحاظ نفت و منابع معدني، 5. سابقه ليبي در پرورش و عضويت افراد سرشناس در القاعده و گروههاي مبارز تكفيري و ... . در شرايط كنوني محيط ليبي قابليت تجمع، زيست و تكثير را به تكفيري هاي مغرب عربي و خارجي ها مي دهد.
مجلس شوراي جوانان اسلام(مجلس شوري شباب الاسلام) در شهر درنه، شاخه درنه انصار الشريعه، شاخه سرت انصار الشريعه، ومجلس شوراي مجاهدين درنه از گروههاي مهم هستند كه به داعش پيوسته اند.
توجه به روند شكل گيري و قدرت يابي گروههاي تروريستي نظير القاعده نشان مي دهد كه آنها در محيطي امكان رشد و نمو دارند كه داراي سه ويژگي باشد: 1. خلاء امنيتي وجود داشته باشد. 2. درگير بحران هاي اساسي و اجتماعي باشد، 3. مردم بي سواد يا كم سواد باشند. با ازبين رفتن اين شرايط هم امكان ادامه حيات آنها به لحاظ امنيتي دشوار مي گردد و هم زمينه اجتماعي لازم براي عضو گيري اين جريانها از بين مي رود. بنابر اين ادامه حيات آنها در ليبي منوط به شرايط آينده ليبي خواهد بود. يعني هرچه به توان دولت افزوده گردد از توان داعش و گروههاي توريستي كاسته خواهد شد.
همانطور كه اشاره شد آنچه كه باعث شد توجه ها به داعش در ليبي جلب گردد، اعدام 21 كارگر مصري بود. در حال حاضر هم ژنرال حفتر با گروههاي داعشي درگير است و حملاتي را عليه آنها انجام مي دهد و هم نيروهاي فجر ليبيا اقداماتي را عليه داعش صورت داده است. چراكه ژنرال حفتر هدف مبارزه خود را ريشه كني هر آنچه كه افراط گرايي در ليبي محسوب مي شود چه داعش و چه غير داعش مي داند، از طرفي داعش ليبي نيز گروههاي فجر ليبيا را تكفير كرده و در برخي مناطق نيز با آنها درگير شده اند و به احتمال قوي در آينده شاهد نيز درگيري و اختلاف فزاينده داعش و فجر ليبيا خواهيم بود. لذا هر دو نيروي اصلي درگير در ليبي، توامان عليه داعش اقداماتي انجام مي دهند. اما اين واكنش ها تاكنون ناچيز بوده و هنوز نتوانسته بر وضعيت و قدرت داعش تاثير زيادي داشته باشد. از اين رو خطر حضور داعش براي ليبي و براي منطقه شمال افريقا و جنوب اروپا وجود دارد، به ويژه آنكه بيم آن مي رود داعش به برخي سلاح هاي كشتار جمعي باقي مانده از زمان قذافي دست يافته باشد.
به نظر مي رسد در صورت به نتيجه رسيدن مذاكرات صلح بين دو طرف اصلي درگيري در ليبي يعني نيروهاي ژنرال حفتر(دولت طبرق) و فجر ليبيا(دولت طرابلس)، فضاي تنفسي داعش محدود خواهد شد. لذا در اين صورت نمي توان حضور و فعاليت داعش را در ليبي بلند مدت تصور كرد. مگر آنكه دو گروه اصلي ياد شده به حدي به جنگ با يكديگر ادامه دهند كه عملا نيروي سومي نظير داعش كه هم از سلاح و هم از انگيزه كافي برخوردار است بتواند در اين ميان ظهور كند و بر هردو جريان متخاصم غالب شود هر چند اين امر كمي بعيد به نظر مي رسد. ناگفته نماند در بررسي تشديد و يا تضعيف فعاليت آينده داعش در ليبي علاوه بر تحولات داخلي ليبي ليبي، تحولات منطقه و بين المللي نيز موثر خواهد بود و با نگاه و بررسي تحولات در سه سطح ملي، منطقه اي و بين المللي است كه مي توان دقيق تر درباره آينده حضور داعش در ليبي صحبت كرد.
