الوقت_ اعلام پیوستن کرکوک به همه پرسی، افزون بر افزایش تنش ها، بیش از پیش بر پیچیدگی های موجود در معادله چند مجهولی روابط بغداد و اربیل افزوده است. موضع فوری و سخت حیدر عبادی، نخست وزیر عراق و وزارت امور خارجه ترکیه در این باره نشانگر اهمیت راهبردی این استان در معادلات سیاسی عراق است. پیش از این و به ویژه در دهه 60 میلادی تلاش رهبران کردستان عراق برای سیطره بر کرکوک موجب بروز چالش های جدی سیاسی در عراق شده بود که تا مرز درگیری های نظامی نیز پیش رفت. افزون بر اهمیت راهبردی این شهر از منظر سیاسی و اجتماعی، کرکوک با سهم حدود 40 درصدی از صادرات نفت عراق جایگاه با اهمیتی در معادلات نفتی و ساختار اقتصادی عراق ایفا می کند. ذخایر قطعی نفت (حدود چهار میلیارد بشکه نفت) که باعث شده تا کرکوک پس از بصره، دومین میدان نفتی عراق نامیده شود. علاوه بر اینها، تنوع و پیچیدگی‌های هویتی در کرکوک، زمینه را برای منازعات قومی فراهم کرده است. کردها کرکوک را بیت‌المقدس کردی نامیده و الحاق کرکوک به اقلیم کردستان را منبعی برای تامین اقتصادی یک کردستان مستقل می‌پندارند؛ ترکمن‌ها خود را اصلی‌ترین و پرجمعیت‌ترین قومیت در این شهر می‌دانند که به دلیل سیاست‌های تعریب صدام و حزب بعث آسیب دیده‌اند؛ عرب‌های سنی، مهاجرت خود به کرکوک را در دوران زمام‌داری صدام، یک روند عادی و مبتنی بر گسیل جمعیت به مناطق صنعتی قلمداد کرده و لذا در مقابل عقب‌نشینی‌های هویتی از این منطقه مقاومت می‌کنند و شیعیان بر ضرورت قرار گرفتن کرکوک ذیل یک عراق یکپارچه تاکید می‌ورزند.
امتداد منازعات هویتی به رقابت‌ها و نگرانی‌های ژئوپلیتیکی در منطقه، از دیگر ویژگی‌های معمای کرکوک است که معادلات آن را چندوجهی و پیچیده‌تر ساخته است. ایران، ترکیه و سوریه مخالف الحاق کرکوک به اقلیم کردستان عراق هستند زیرا آن را زمینه‌ای برای استقلال اقلیم می‌دانند. از منظر این سه بازیگر منطقه‌ای، استقلال اقلیم موجب تقویت انگیزه‌های استقلال‌طلبانه در میان کردهای ساکن در هر یک از این سه کشور خواهد شد. رژیم صهیونیستی از الحاق کرکوک به اقلیم به صورت قاطع حمایت می‌کند چرا که استقلال کردها را به سود خود می‌پندارد. ایالات متحده آمریکا برای تصمیم‌گیری در خصوص سرنوشت کرکوک، ناچار است به‌گونه‌ای عمل کند که نه کردها از او رنجیده‌خاطر شوند و نه ترکیه که عضو ناتو می‌باشد، از واشنگتن فاصله بگیرد. همچنین لازم می دانند رضایت مقامات عراق را جهت نفوذ در این کشور، با خود داشته باشند.اروپائیها نیز با همه پرسی در اقلیم مخالف می باشند. عربستان اگرچه بهره‌گیری از کردها را در دستور کار دارد اما در یک نگاه راهبردی، هرگونه تجزیه عراق را به سود خود نمی‌داند چرا که این امر می‌تواند موجب شعله‌ور شدن انگیزه‌های استقلال‌خواهی در استان‌های شیعه نشین شرق این کشور شود که ذخایر اصلی نفت را در خود دارند. دولت عراق نیز با توجه به اهمیت کرکوک اجازه نخواهد داد تا کردها بگونه ای یکطرفه و بر خلاف قانون اساسی در رابطه با این منطقه ، تصمیم بگیرند.امری که بشدت حاکمیت و اقتدار بغداد را زیر سئوال خواهد برد؛ آن هم در شرایطی که این کشور در مقابله با داعش و فائق آمدن بر بحرانهای مختلف، بیش از هر زمان دیگر، نیازمند قدرت و این اقتدار می باشد.
موارد فوق، مهم‌ترین مواردی هستند که کرکوک و آینده آن را نه در سطح یک استان و کشور، که در قامت منطقه‌ای و بین‌المللی واجد اهمیت کرده‌اند. البته معادلات مذکور زمانی پیچیده‌تر خواهد شد که برخی اختلاف‌نظرها میان گروه‌های کردی بر سر آینده کرکوک نیز لحاظ شود. در این صورت، بازیگران موثر در سرنوشت کرکوک بیشتر خواهند شد و این امر می‌تواند پای بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به نحوه سوگیری در قبال جریانات کردی نیز وارد سازد.
در واقع وزن ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک منطقه کرکوک در عراق بقدری بالا است که هیچ یک از دو طرف نمی توانند از آن چشم پوشی کنند و مقامات عراقی نیز به این رهیافت مهم دست یافته‌اند که کرکوک در آینده بازسازی مناطق آزادشده از داعش به جهت درآمدهای مالی گسترده ای که قادر است در اختیار دولت قرار دهد و در کل آینده منافع و مصالح مردم عراق تأثیر فراوانی می‌تواند داشته باشد. علاوه بر این، بغداد به این امر واقف است که در صورت تشکیل دولت مستقل کردی در شمال عراق اما بدون الحاق کرکوک به آن، گرفتاری و مشکلات اقتصادی حکومت اربیل را با چالش‌های عدیده‌ای رو به رو خواهد کرد و در نهایت این امکان که پروژه استقلال‌خواهی را به دلیل مسکوت گذاردن و عدم توان پاسخ گویی به مطالبات سیاسی و اقتصادی تقویت شده در فرایند بسیج مردمی برای کسب استقلال با شکست مواجه سازد، بسیار زیاد خواهد شد. البته در این بین تعداد کمی از مسئولین عراقی نیز با توجه به ملاحضات و منافع شخصی خود که خیانت آشکار در قبال ملت عراق محسوب می شود، هیچ موضع مخالفی در جریان همه پرسی و نیز الحاق استان کرکوک نداشته اند، اما اکثر مسئولین عراقی بشدت مخالف پیگیری های اقلیم کردستان در همه پرسی و این استان می باشند.
کرکوک را می توان یکی از مهم‌ترین پرونده‌های عراق دانست که همچنان مفتوح باقی مانده و هر روز بر اهمیت آن افزوده می شود و تا زمانی که معادلات این منطقه، و آینده حکم‌رانی بر آن مشخص نشود، استقلال‌خواهی کردها به جایی نخواهید رسید. البته پرونده استقلال کردها، علاوه بر کرکوک، موانع دیگری نیز دارد. در هر صورت، کرکوک با آن حجم عظیم ذخایر نفتی، چیزی نیست که مدعیان تاثیرگذاری بر آینده آن، به راحتی از آن بگذرند.
