الوقت - با این حال این واکنشها تا کجا ادامه خواهد داشت و حداکثر اقدام هرکدام از طرفهای درگیر در بحران کره شمالی چه خواهد بود؟ بازیگران درگیر در بحران کره شمالی تنها محدود به شبه جزیره کره و دو کشور شمالی و جنوبی در این شبه جزیره جنجالی نیست و علاوه براین ژاپن، چین، روسیه و آمریکا هرکدام با دلایلی خاص همچون دلایل جغرافیایی و یا امنیتی خود را درگیر بحران کره شمالی میدانند. در این میان خط کشی و مرز خاصی را میتوان میان دو گروه از این بازیگران داشت و در حالی که ژاپن، کره جنوبی و آمریکا را در جبهه مقابل و به شدت مخالف کره شمالی قرار داد، اما روسیه و چین را به عنوان دو بازیگر نزدیک به کره شمالی معرفی کرد. واکنش هرکدام از این دو گروه نسبت به تحولات هستهای کره شمالی متفاوت است، همان گونه که اهداف هر کدام نیز متفاوت میباشد. اما این واکنشها به کجا خواهد رسید؟
عصبانیت مثلت سئول، واشنگتن، توکیو و تداوم تحریمها
در واکنش به تحولات اخیر کره شمالی و آزمایش بمب هیدروژنی پیونگ یانگ، کره جنوبی در موضعگیری بسیار تندی گفته است که برای برداشتن رژیم کیم جونگ اون در آن طرف مرز آماده است. این گونه موضعگیری از سوی جنوبیها اگر بیسابقه نباشد، اما کم سابقه است. کره جنوبی همچنین گفته همکاریهای خود با آمریکا را برای استقرار سامانه موشکی موسوم به سامانه تاد را افزایش خواهد داد.
در حال حاضر ژاپن و کره جنوبی در تلاش برای اجرای قطعنامهای سختگیرانهتر در شورای امنیت میباشند و آمریکا نیز گفته است تحریمهای جدیدی را علیه کره شمالی در شورای امنیت ارائه خواهد کرد. در هفته گذشته نیز حداقل شورای امنیت دو جلسه اضطراری برای بررسی آزمایشات هستهای و موشکی کره شمالی تشکیل داد و در آن همه اعضا آزمایشهای اخیر کره شمالی را محکوم کردند.
گفته شده آزمایش جدید کره شمالی که در قالب آزمایش انفجار بمب هیدروژنی صورت گرفته است، به صورت یک زلزله با قدرت 6.3 در منطقه شبه جزیره کره نیز ثبت شده و بعد از آن واکنشها اگرچه بسیار تند و انتقادی اما در قالب محکومیتهای شفاهی بود و به احتمال بیشتری حداکثر اقدام بینالمللی علیه کره شمالی، اعمال تحریمهای جدید در شورای امنیت خواهد بود. تحریمهایی که تاکنون نتوانسته نتیجه خاصی در ارتباط با تنش جاری در مورد برنامه هستهای کره شمالی به بار آورد و 24 سال مذاکره در مورد برنامه هستهای کره شمالی آن گونه که نماینده آمریکا در شورای امنیت میگوید نتیجهای در بر نداشته است.
براین اساس قابل پیش بینی است که حداکثر تلاش آمریکا با حمایت ژاپن و کره جنوبی مترکز بر اعمال تحریمهای جدید علیه کره شمالی خواهد بود. آمریکا اشاره ای به قطعنامه مورد نظرش نکرده اما در تحریمی که کمتر از 20 روز پیش از طریق شورای امنیت علیه کره شمالی و با رای مثبت چین و روسیه وضع نمود، انتظار داشت تا بتواند درآمد کره شمالی را از صادرات به خارج از کشور به یک سوم کاهش دهد، اما حال آزمایش بمب هیدروژنی جدید کره شمالی نشان داد، تحریم اخیر هیچ نتیجهای دربر نداشته است. براین اساس حال ممکن است آمریکا بخواهد با هدف فشار بیشتر بر پیونگ یانگ به سراغ تحریم واردات نفت خام و محصولات پتروشیمی به کره شمالی رود که در این صورت کره شمالی فقط برای شش ماه ذخایر لازم را در اختیار خواهد داشت.
با این حال مشخص نیست که واشنگتن در ارائه و تصویب قطعنامه تحریمی جدیدش علیه کره شمالی بتواند موافقت چین و روسیه را جلب کند. ولادیمر پوتین، رئیس جمهور روسیه بعد از آزمایش اخیر کره شمالی اعمال تحریمهای جدید علیه کره شمالی را بی تاثیر عنوان کرده و افزوده تبادل تهدید نظامی "بیمعنی و خطرناک است." از طرف دیگر چین نیز به عنوان بزرگ ترین تامین کننده و فروشنده نفت موردنیاز کره شمالی، بسیار طبیعی است که تحریم نفتی علیه این کشور را به دلیل از دست دادن بازار انحصاری خود نپذیرد.
از طرف دیگر کمتر از 20 روز گذشته بود که آمریکا با موافقت چین و روسیه برخی تحریمهای جدید را علیه کره شمالی به تصویب رساند و برای مسکو و پکن تصویب قطعنامه جدید تحریمی علیه کره شمالی در فاصله کمتر از یک ماه چندان واقع بینانه به نظر نمیرسد. براین اساس در شرایطی که آمریکا و غرب برای تصویب تحریمهای جدید شورای امنیت با موانع احتمالی چین و روسیه روبرو خواهند بود، اقدام بعدی چه میتواند باشد؟
وقتی پاسخ امریکا به کره شمالی را از طریق تحریمهای نفتی جدید به سختی امکانپذیر میدانیم، آیا میتوان اقدامات نظامی علیه پیونگ یانگ را متصور بود؟ این وضعیت نیز با توجه به محدودیتهای موجود از جمله گسترش منطقهای جنگ و پاسخ متقابل هستهای کره شمالی و در عین حال شرایط بین المللی برای حمایت از اقدام نظامی آمریکا فراهم نیست و در واقع در میان سایر گزینهها از کمترین احتمال ممکن برخوردار میباشد.
لذا در شرایطی که غرب نه امکان رودروریی نظامی مستقیم با کره شمالی دارد و نه برای اقدامات و تحریمهای همه جانبه نفتی در شورای امنیت قادر به پیشبرد اهداف خود است، چه راهی جز سوختن و ساختن در مقابل کره شمالی برایش باقی میماند؟ در این وضعیت شاید حداکثر واکنش را بتوان در اعمال برخی تحریمهای معمولی و غیرنفتی به مانند گذشته عنوان کرد. تحریمهایی که حداقل از گذشته تا کنون ادامه داشته، اما کمترین تاثیری را در مسئله هستهای کره شمالی و تامین اهداف مورد نظر غرب برجای گذاشته است.
واکنش کجدار و مریض مسکو-پکن
باوجود واکنش به شدت تند غرب و محور واشگتن، سئول، توکیو اما چین بعد از آزمایش بزرگ بمب هیدروژنی کره شمالی همچنان معتقد است که مذاکرات میتواند نتیجه بخش باشد. در جریان جلسه اخیر شورای امنیت درخصوص کره شمالی، نمایندگان روسیه و چین با وجود محکومیت اقدامات کره شمالی خواستار خویشتنداری و گفتگو بودند و روسیه اعلام کرد طرفین به جای احساسی برخورد کردن با منطق بیشتری گفتگو کنند. نماینده روسیه همچنین از دبیرکل سازمان ملل خواست تا نقش پررنگ تری را در این بحران به دست گیرد تا راه حل دیپلماتیک پیدا شود.
در واقع در جریان آزمایش اخیر کره شمالی روسیه و چین بیش از آن که نگران اقدامات پیونگ یانگ باشند، از واکنشهای واشنگتن در این شرایط نگرانند و برخی اقدامات آمریکا را به جای حل موضوع، تحریک کننده مسئله میدانند. از جمله این نگرانیها متاثر از گسترش سامانه دفاع موشکی آمریکا در منطقه و حتی تقویت آن است. بعد از آزمایش اخیر کره شمالی، یکی از نخستین واکنشهای واشنگتن حذف محدودیت توان کلاهکهایی بوده که کره جنوبی اجازه دارد بر روی موشک ها بلند برد خود نصب کند. اگر تا پیش از این کره جنوبی مجاز بود تا تنها کلاهکهای 500 کیلوگرمی را بر روی موشکهای بلندبرد خود نصب کند، واشنگتن این محدودیت را برای سئول حذف کرد و اجازه داد تا به هر میزان که لازم است اقدام به تقویت موشکهای بالستیک خود نماید.
حذف این محدودیت در عین حال به معنای تهدید مستقیم علیه چین و روسیه نیز به شمار میرود و بسیار بدیهی است که مسکو نسبت به افزایش توان نظامی کشورهای متحد واشنگتن در منطقه بسیار حساس باشد.
در واقع نگاه چین و روسیه به مسئله کره شمالی به عنوان فرصت مغتنم برای واشنگتن تفسیر میشود که تلاش دارد تا اهداف امنیتی خود را در منطقه با بهانه قرار دادن مسئله کره شمالی به پیش برد. وجود همین نگاه است که باعث میشود بعد از انفجار اخیر بمب هیدروژنی پیونگ یانگ، مسکو و پکن برخلاف غرب بسیار محتاط و خونسرد به آن واکنش نشان دهند. واکنشی که چندان مطلوب واشنگتن نیست.
