الوقت- در نشست تخصصی «چشم انداز عراق پس از آزادسازی موصل» که در محل پایگاه خبری – تحلیلی الوقت برگزار شد؛ آقایان حسن کاظمی قمی سفیر پیشین ایران در عراق و دکتر ابراهیم متقی استاد دانشگاه تهران به ایراد نظرات و دیدگاه های خود در خصوص موضوع نشست پرداختند.
دکتر ابراهیم متقی استاد دانشگاه تهران و تحلیلگر مسائل بین الملل با اشاره به نقش آمریکا در روند تحولات سیاسی – امنیتی عراق اظهار داشت: هدف آمریکا از اقداماتش در عراق، حمایت از داعش نیست؛ بلکه می‌خواهد در عصر ظهور هویت‌های متعارض مانع شکل‌گیری یک قدرت هژمون شود. به همین دلیل، هرگاه داعش گسترش و قدرت می‌یابد، آمریکایی‌ها با روس‌ها و ایران همکاری می‌کنند تا به کنترل داعش بپردازند. در واقع آمریکایی‌ها با وجود حمایت از داعش در یک مقطع و تلاش برای سازماندهی این گروه به هیچ‌وجه طرفدار به قدرت رسیدن داعش نیستند. البته آنان از نابودی داعش نیز حمایت نمی‌کنند.
ایشان در بخش دیگری از سخنان خود دکترین آمریکا در قبال داعش و عراق را اینطور بیان کردند: در این وضعیت، آمریکایی‌ها چه اقداماتی انجام خواهند داد؟ سند نابودی داعش به ارتش آمریکا اجازه می‌دهد که عملیات تاکتیکی علیه این گروه انجام دهد؛ اما این تاکتیک به نوعی یک عملیات گزینشی است. پیش‌بینی نمی‌شود که روابط ایران و عربستان به این زودی بهبود یابد؛ زیرا یک فرآیند منازعه در جریان است و باید از سطحی‌نگری راهبردی در این مسئله اجتناب کرد. آمریکایی‌ها تمایل به حفظ دولت متحد در عراق دارند؛ اما این امر در کوتاه‌مدت انجام خواهد شد. فرسایش جنگ، زمینه را به گونه اجتناب‌ناپذیری برای تجزیه عراق فراهم می‌کند. سناریوی محتمل برای ایران این است که ارزیابی شود آرایش نیروها و جدال‌ها در عراق در صورت تجزیه این کشور چه وضعیتی پیدا خواهد کرد و الگوی ارتباطی ایران در این وضعیت با حوزه شیعی، کردها و سنی‌ها به چه سمتی خواهد رفت؟
ایران نیز باید از الگوی موازنه منطقه‌ای پیروی کند و اگر قدرت توازن‌بخشی در آمریکایی‌ها وجود دارد، باید چنین قدرتی را در عراق کنونی داشته باشد. حمله نظامی آمریکا به عراق و سقوط صدام، حلقه اتصال این حوزه‌ها را که مبتنی بر سرکوب و ارعاب بود، باز کرد. فضای عراق، متحد کنونی یک فضای دموکراتیک در کشوری است که تجربه هشت‌ساله جنگ خارجی با ایران را در کارنامه خود دارد و دو جنگ را با آمریکا پشت سر گذاشته، همچنین رویارویی با نیروهای آمریکایی را در فضای اجتماعی و جنگ‌های فرقه‌ای را نیز تجربه کرده است. بنابراین این کشور دیگر رنگ ثبات به خود نخواهد دید و شیعیان کنونی عراق در آینده، دیگر مانند امروز نخواهند بود. اهل‌سنت نیز مانند وضع کنونی رفتار نخواهند کرد و این تغییر رفتار از مدیریت ذهنی آمریکا در این کشور ناشی می‌شود.
دکتر متقی در خصوص سیاست های دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید آمریکا در قبال آینده عراق نیز اظهار داشتند: آینده عراق با سیاستهای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا دچار تغییراتی خواهد شد. بسیاری از وزرای دفاعی- امنیتی آمریکا در کابینه ترامپ، تجربه حضور در عراق را در کارنامه خود دارند. به عنوان نمونه، جیمز متیس، معاون پتروس در عراق بود. نگاه این شخصیت‌ها به شیعه در عراق این است که ذات شیعه عراقی با شیعه ایرانی متفاوت است، یعنی شیعه عراقی از قابلیت‌های لازم برای همکاری بیشتر برخوردار است؛ اما حضور ایران این تضادها را افزایش می‌دهد. یکی از دلایل قرار گرفتن آمریکایی‌ها در فضای مقابله با داعش و اجازه تحرک به حشدشعبی این است که نیروی ضد حشدشعبی ایجاد شود. هر اقدامی که از سوی ایران انجام شود به‌سرعت پادزهر آن نیز آماده می‌شود. در واقع، مدیریت آمریکایی به سازماندهی مجدد در فضای اجتماعی عراق می‌پردازد.
ایشان در بخش پایانی سخنان خود آینده عراق را این طور ترسیم کردند: آینده عراق با وضعیت پرمخاطره‌ای روبرو است، زیرا بخشی از معادله قدرت بر عهده نیروهای اجتماعی است. این نیروها رادیکالیزه شده‌اند؛ تغییر نسل‌ها نیز به گسترش رادیکالیسم در عراق منجر می‌شود. جدال‌های نسلی در عراق با شدت بیشتری رو به پیشرفت است و به عبارتی، عراق از مرحله دیکتاتوری وارد مرحله آنارشیسم شده است. این مرحله بغرنج‌تر از مرحله دیکتاتوری است، زیرا در دیکتاتوری نظم حاکم است؛ اما آنارشسیم، فاقد نظم است که می‌توان «تئوری آشوب» را برای این وضعیت به کار برد.
متن کامل این نشست به زودی منتشر خواهد شد.
