28 ماه پس از زمانی که موصل بدست گروه تروریستی داعش سقوط کرد، حیدرالعبادی نخست وزیر عراق در نخستین ساعات روز 17اکتبر/27 مهرماه فرمان آغاز عملیات نظامی ارتش عراق برای آزادسازی موصل را صادر کرد.
به گزارش الوقت، سقوط موصل در 20 خردادماه 1393 بسیار غیرمنتظره بدست گروه تروریستی داعش صورت پذیرفت و در آن زمان اعلام شد داعش با کمترین مقاومت نیروهای امنیتی عراق توانست ظرف کمتر از 24 ساعت این شهر مهم و بزرگ غرب عراق را اشغال کند. موصل با 2.5 ميليون نفر جمعيت (قبل از اشغال توسط داعش) مهمترين شهر در شمال غرب عراق و شرق سوريه محسوب مي شود و وقتي که نيروهاي داعش از مرزهاي عراق گذشتند به راحتی وارد آن شدند، اما حال مشخص نیست آزادسازی این شهر جنجالی عراق از دست گروه تروریستی داعش به چه میزان زمان‌بر خواهد بود.
گروه تروریستی داعش در نقشه بلند پروازنه خود در نظر داشت با اشغال موصل در شمال غرب عراق و هم مرز با سوریه بتواند خلافت خود خوانده خود را به مرزهای خلیفه در سوریه متصل کند که تا حدودی موفق شد، اما پس از موصل دیگر نتوانست آن گونه که نقشه سیاه خلافت را ترسیم کرده بود به پیش رود.
طی نزدیک به دو سال و نیم اشغال موصل، ائتلاف غربی تحت رهبری آمریکا، نه تنها اقدام قابل توجهی برای تغییر شرایط به نفع دولت مرکزی بغداد دنبال نکرد، بلکه در مواردی با تقسیم گروه‌های تروریستی در کشور همسایه عراق، سوریه، به میانه‌رو و افراطی در عمل راه را برای آزادی عمل و تحرکات مطلوب داعش در شمال غرب عراق و شرق سوریه هموار کرد. در حالي که ائتلاف ادعا مي کند تا به حال دو ميليارد دلار صرف مبارزه با داعش از طريق حملات هوايي اش کرده اين سوال مطرح است که آيا واقعا مبارزه با يک گروهي که به گفته آمارهاي مختلف غربي تنها 15 هزار نفر نيرو دارد، تا اين اندازه هزينه بر است؟ آيا داعش اين قدر قدرتمند است که ائتلاف توان از بين بردن آن را ندارد؟ چگونه است که داعش ظرف 24 ساعت شهرها را به تصرف خود در مي آورد اما براي اخراجش از آن مناطق روزها و ماه ها زمان لازم است؟ با این حال آنچه اکنون در غرب عراق تحت عنوان عملیات آزادسازی موصل در جریان است، عملیات نظامی است که به رهبری ارتش عراق و مشارکت نیروهای داوطلب عراقی در جریان است. مسئله‌ای که از طرف دیگر چندان مورد خوشایند برخی دیگر از بازیگران منطقه‌ای از جمله رهبران ترکیه نیست. اردوغان به صراحت و با اصرار طی دو هفته پیش از آغاز عملیات موصل با تهدید بغداد خواستار تحمیل مداخله نظامی خود در عملیات موصل شده بود، که این اقدامات با مخالفت نخست وزیر و جریان‌های داخلی عراق روبرو شده بود. اردوغان پا را حتی فراتر گذاشت و در واکنش به خبر آغاز عملیات آزادسازی موصل که بدون دخالت نظامیان ترک صورت گرفت، اعلام کرد که نیروهایش همچنان در شمال عراق باقی خواهند ماند.
در عین حال عملیات نظامی آزادسازی موصل چندان نیز غیر منتظره نبود. از حدود یکسال پیش؛ وقتی که ارتش عراق موفق شد، شهر الرمادی پایتخت استان الانبار را از اشغال داعش آزاد کند، همه نگاه‌ها به گام بعدی عراق برای ضربه نهایی به داعش در موصل بود. طی چند ماه گذشته که زمزمه‌های آغاز قریب الوقوع عملیات نظامی موصل بیشتر شده بود، بسیاری از ساکنان از ترس گروگانگیری یا اسارت توسط داعش از این شهر خارج شدند. یکی از ساکنان موصل در گفتگو با خبرنگار بی بی سی گفت که ماموران داعش در موصل در این اواخر بدلیل کمبود بودجه، مردان را با ریش کوتاه فقط جریمه مالی می‌کردند. پیش از این جرم ریش کوتاه مردان در موصل از طرف داعش ضربات شلاق به همراه جریمه نقدی عنوان شده بود؛ اما کمبود نیرو و نفرات داعش را در اوج ضعف در موصل تنها به اخذ جرایم نقدی و پول قانع کرده بود. گفته شده است نبرد سرنوشت ساز آزادسازی موصل در حالی کلید خورد که تعداد ترویست های داعشی موجود در این شهر تنها کمی بیش از پنج هزار نفر برآورد شده است. از طرف دیگر تعداد اهالی موصل که اکنون در این شهر حضور دارند، یک میلیون و 300 هزار نفر است و دست کم 300 هزار تخته چادر برای پناه دادن به خانواده های موصلی که با آغاز عملیات از این شهر خارج می شوند، نیاز است حال آنکه تا کنون 76 هزار تخته چادر برای پذیرش مهاجران فراهم شده است.
از نظر نفرات و نیروهای شرکت کننده در عملیات نظامی آزادسازی موصل، وزارت دفاع عراق اعلام کرده است، شش تیم نظامی در نبرد آزادسازی موصل و روستاهای اطراف آن شرکت می کنند به اضافه اینکه 65 هزار نیروی امنیتی در این نبرد حضور دارند. این نیروها شامل 13 هنگ از نیروهای مبارزه با تروریسم و لشگر 9 زره پوش و لشکر 37 «البرامز» هستند و محور جنوبی در سمت راست موصل را هدف قرار می دهند.
در محور جنوب شرقی نیز دو هنگ از نیروهای مبارزه با تروریسم و لشگر 15 و 16 ارتش عراق حضور دارند. در نبردهای محور شرقی و شمالی نیز ده هزار نیرو شامل نیروهای پیشمرگه به اضافه نیروهای موسوم به نیروهای بسیج مسیحی و الشبکی حضور دارند و 24 هزار نیروی پلیس نینوا متشکل از نیروهای بسیج عشایری و نیروهای مردمی به عنوان نیروهای کمکی آماده مبارزه هستند.
نبرد آزادسازی موصل بر دو محور جنوبی و شرقی متمرکز است به این معنی که سمت راست شهر محور جنوبی بوده و سمت چپ محور شرقی است و نیروی هوایی عراق و ائتلاف بین المللی علیه داعش این نبرد را پشتیبانی می کنند.
اقدامات تدارکاتی نیز در عملیات آزادسازی موصل قابل توجه به نظر می‌رسد. نیروی هوایی عراق در آستانه آغاز عملیات بازپس‌گیری موصل با پخش ده‌ها هزار اعلامیه بر فراز موصل، دستورالعمل دقیقی برای حفاظت مردم شهر از خود داد. در این اعلامیه با تصاویر به ساکنان موصل نشان داده شده که چگونه با چسباندن نوار چسب به شیشه پنجره‌ها، از شکستن آنها جلوگیری کنند. ستاد فرماندهی نیروهای نظامی عراق هشدار داده است که دست‌کم یک ساعت پس از آغاز حملات هوایی، ساکنان شهر باید از تردد در مراکز بمباران شده اجتناب ورزند.
با توجه به آن که عملیات نظامی در موصل، عملیات نظامی شهری به حساب می‌آید، انتظار نمی‌رود ارتش عراق در کوتاه مدت و تنها طی چند روز بتواند سیطره خود را بر این شهر کامل کند، هرچند احتمال پیروزی نظامیان عراقی با مشارکت داوطلبین مردمی در این جنگ بسیار زیاد و تقریبا قطعی است. با این حال آن چه عملیات موصل را برای عراق بسیار سرنوشت‌ساز و در میان افکار عمومی برجسته و قابل توجه ساخته این است که عملیات موصل توسط ارتش عراق و پس از دو سال و نیم حضور ائتلاف غربی ضد داعش در عراق و سوریه صورت می‌گیرد. ائتلافی که با وجود مشارکت نظامیان اروپایی و غربی اما در عمل در مدت زمان اشغال موصل توسط داعش اراده‌ای برای عملیات و اقدام جدی علیه داعش در عراق نداشت. موضوعی که پس از 28 ماه اشغال و حضور داعش در موصل مشخص است.
